Ocena tempa osiadania odwodnionego torfowiska oraz weryfikacja równań empirycznych opisujących ten proces

• Autorzy: Gąsowska Monika , Oleszczuk Ryszard , Urbański Janusz

Identyfikatory

DOI

10.22630/PNIKS.2019.28.1.9

Warianty tytułu

EN

The estimation of the subsidence rate of drained peatland and verifi cation of empirical equations of this process

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The papers presents the soil surface subsidence rate of drained (1967–1971) peat deposit in 1978–2015 years. The very high differences of the rate was observed on relatively small area (15 ha). The subsidence rate was observed in the range from 0.06 to 1.56 cm·year^–1. The percentage loss of the peat deposit thickness in the years 1978–2015 in the analyzed area was varied and did not depend on the initial thickness of the peat deposit. It oscillated between 2 and approx. 44%. The obtained measured data were able to perform the verifi cation of selected published in the literature empirical equations to predict the subsidence rate of soil surface of drained many years ago lowland peatlands.

PL

W pracy przedstawiono ocenę tempa zanikania fragmentu odwodnionego dolinowego złoża torfowego w latach 1978–2015. Zaobserwowano bardzo duże zróżnicowanie tego zjawiska na relatywnie małej badanej powierzchni (ok. 15 ha) wynoszące od 0,06 do 1,56 cm·rok^–1. Procentowy ubytek miąższości złoża torfowego w latach 1978–2015 na analizowanym obszarze był zróżnicowany i nie zależał od początkowej miąższości złoża torfowego. Wahał się on w granicach od 2 do około 44%. Uzyskane dane pomiarowe umożliwiły weryfikację dostępnych w literaturze wybranych równań empirycznych opisujących proces osiadania. Umożliwiło to zarekomendowanie wybranych równań do stosowania w przypadku przewidywania wielkości tempa osiadania dla podobnych odwodnionych gleb organicznych.

Słowa kluczowe

EN

subsidence of peatland; subsidence rate; empirical equations of subsidence

PL

osiadanie torfowisk; tempo osiadania; równania empiryczne osiadania

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2019
• Tom: Vol. 28, No. 1
• Strony: 95--104
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Gąsowska Monika

• Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska SGGW

autor

Oleszczuk Ryszard

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Katedra Kształtowania Środowiska, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa, Poland

autor

Urbański Janusz

• Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska SGGW

Bibliografia

• Brożek, W. (1967). Projekt melioracji użytków zielonych, obiekt rzeka Mała Solec, powiat piaseczyński, woj. mazowieckie. Warszawa: Centralne Biuro Studiów i Projektów wodnomelioracyjnych.
• Chrzanowski, S. i Szuniewicz, J. (2002). Zanikanie gleb organicznych na intensywnie zmeliorowanym torfowisku rejonie Biebrzy. Woda - Środowisko - Obszary Wiejskie, 2(2), 129-137.
• Dawson, Q., Kechavarzi, C., Leeds-Harrison, P.B. i Burton, R.G.O. (2010). Subsidence and degradation of agricultural peatlands in the Fenlands of Norfolk, UK. Geoderma, 154(3-4), 181-187.
• Grzywna, A. (2016). Zanikanie powierzchni torfowiska na odwodnionych użytkach zielonych Polesia Lubelskiego. Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 15(1), 81-89.
• Grzywna, A. (2017). The degree of peatland subsidence resulting from drainage of land. Environmental Earth Sciences, 76, 559.
• Hillman, G.R. (1997). Effects of engineered drainage on water tables and peat subsidence in an Alberta treed fen. W C. Carl (red.), Northern Forested Wetlands: Ecology and Management (strony 253-272). Boca Raton: Lewis Publisher.
• Ilnicki, P. (1972). Osiadanie powierzchni torfowisk niskich w dolinie Noteci będących w długotrwałym rolniczym użytkowaniu w zależności od ich budowy i intensywności odwodnienia. Rozprawy WSR w Szczecinie, 30, 1-63.
• Ilnicki, P. (1973). Rozmiar osiadania zmeliorowanych torfowisk nadnoteckich. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 146, 33-61.
• Ilnicki, P. (2002). Torfowiska i torf. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego.
• Ilnicki, P. i Szajdak, L.W. (2016). Zanikanie torfowisk. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Jurczuk, S. (2000). Wpływ regulacji stosunków wodnych na osiadanie i mineralizację gleb organicznych. Biblioteczka Wiadomości IMUZ 96. Falenty: Wydawnictwo IMUZ.
• Kaca, E. (1981). Model matematyczny procesu podnoszenia się zwierciadła wody gruntowej przy nawodnieniu podsiąkowym (rozprawa doktorska). Warszawa: SGGW-AR.
• Krzywonos, K. (1974). Pomelioracyjne osiadanie torfowisk. Wiadomości IMUZ, 12(1), 151-169.
• Lipka, K. (1978). Zanikanie torfowisk dawno zmeliorowanych w okolicach Rudnika nad Sanem, Leżajska i Przeworska. Roczniki Nauk Rolniczych, 79(4), 95-127.
• Lipka, K., Zając, E., Hlotov, V. i Siejka, Z. (2017). Disapperance rate of a peatland in Dublany near Lviv (Ukraine) drained in 19th century. Mires and Peat, 19, 1-15.
• Okruszko, H. (1993). Transformation of fen-peat soils under the impact of draining. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 406, 3-73.
• Oleszczuk, R., Gąsowska, M., Guz, G., Urbański, J. i Hewelke, E. (2017). Wpływ procesów osiadania i zanikania gleb organicznych murszowych na profile podłużne rowów odwadniająco-nawadniających. Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 16(3), 3-13.
• Querner, E.P., Jansen, P.C., van den Akker, J.J.H. i Kwakernaak, C. (2012). Analysing water level strategies to reduce soil subsidence in Dutch peat meadows. Journal of Hydrology, 446-447, 59-69.
• Schipper, L.A. i McLeod, M. (2002). Subsidence rates and carbon loss in peat soils following conversion to pasture in the Waikato Region, New Zealand. Soil Use and Management 18(2), 91-93.
• Silins, U. i Rothwell, R.L. (1998). Forest peatland drainage and subsidence affect soil water retention and transport properties in an Alberta peatland. Soil Science Society of America Journal, 62, 1048-1056.
• Snyder, G.H. (2005). Everglades agricultural area soil subsidence and land use projections. Annual Proceedings Soil and Crop Science Society of Florida, 64, 44-51.
• Stephens, J.C., Allen, Jr. L.H. i Chen, E. (1984). Organic soil subsidence. Reviews in Engineering Geology, 6, 107-122.
• Szuniewicz, J., Jaros, H. i Nazaruk, G. (1991). Gospodarka wodna na glebach torfowych. Biblioteczka Wiadomości IMUZ, 77, 43-58.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).