Greenery design in areas under heritage conservation, on the example of selected Krakow sites

• Autorzy: Zachariasz Agata

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2022.50.D-01

Warianty tytułu

PL

Projektowanie zieleni w obszarach objętych ochroną zabytków, na przykładzie wybranych obiektów krakowskich

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The objective of this paper is to present greenery design processes in publicly accessible heritage areas. This subject concerns sites under conservation via monument protection forms and new sites built in areas protected by provisions for urban complexes. Cases from Krakow, a city considered a monument by UNESCO, were analyzed. The temporal scope of the study was the last twenty-two years. The study was based on an investigation of the literature and analytical methods. The findings produced a review of design activity, as well as controversial and divisive matters. The discussion and conclusions feature an assessment of the activity investigated, which served to supplement general guidelines for the conservation approach model under current legal, environmental and social conditions. Design standards were also discussed.

PL

Celem artykułu jest pokazanie procesów projektowania zieleni w obszarach zabytkowych publicznie dostępnych. Problematyka dotyczy obiektów chronionych formami ochrony zabytków i nowych terenów powstających na terenach chronionych wpisami urbanistycznymi. Analizowano przypadki studialne z Krakowa uznanego za zabytek UNESCO, a zakres czasowy to okres ostatnich dwudziestu dwóch lat. Zastosowano studia literaturowe i metody analityczne. Uzyskane wyniki pokazują przegląd działań projektowych, kwestie sporne i kontrowersyjne. W dyskusji i podsumowaniu dokonano oceny podejmowanych działań, co posłużyło do uzupełnienia ogólnych wytycznych dotyczących modelu postępowania konserwatorskiego w obecnych warunkach prawnych, środowiskowych i społecznych. Odniesiono się też do standardów projektowych.

Słowa kluczowe

EN

heritage greenery sites; design for conservation; new interventions in historical structures

PL

tereny zieleni zabytkowej; projektowanie konserwatorskie; nowe ingerencje w strukturę zabytkową

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 50
• Strony: 289--314
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., fot.

Twórcy

autor

Zachariasz Agata

• Cracow University of Technology, Poland. Faculty of Architecture. Chair of Landscape Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-9985-3083

Bibliografia

• [1] Archiwum WMKZ. Archiwum Wojewódzkiego Małopolskiego Konserwatora Zabytków w Krakowie.
• [2] Beatley T. 1999. Green Urbanism. Learning From European Cities. Island Press. ISBN 9781610910132.
• [3] Benedict M.A., McMahon E.T. 2002. Green Infrastructure: Smart Conservation for the 21st Century, Renevable Resources Journal. vol. 20, No. 3, p. 12–17.
• [4] Bobek W., Lakomy K. 2018. Contemporary processes in historical urban greenery areas and the selection of materials – introduction to research. Technical Transctions, nr 5, p. 53-63. doi: 10.4467/2353737XCT.18.072.8554
• [5] Bogdanowski J. 1979. Warownie i zieleń Twierdzy Kraków. Wyd. Literackie. Kraków. ISBN 197983000096.
• [6] Bogdanowski J. 2000. Polskie ogrody ozdobne. Arkady, Warszawa. ISBN 8321339905.
• [7] Budżet Obywatelski Kraków, https://www.krakow.pl/aktualnosci/254150,29,komunikat,budzet_obywatelski___mamy_wyniki_glosowania_.html?_ga=2.210248277.1780965005.1635400071-1895905832.1550477055, także https://budzet.krakow.pl/. dostęp/access 1.11.2021.
• [8] Domagała K. 2021. Kolejny projekt ZZM Kraków w ogniu krytyki aktywistów i architektów, AiB, 9.06.2021. https://www.architekturaibiznes.pl/park-rzeczny-wilga-bez-konkursu-zzm-krakow,7995.html. dostęp/access 2.04.2022.
• [9] Drath J. 2022. Skargi w sprawie parku przy Karmelickiej odrzucone. https://lovekrakow.pl/aktualnosci/skargi-ws-parku-przy-karmelickiej-odrzucone-zzm-nic-juz-nie-stoi-na-przeszkodzie_45392.html, dostęp/access 28.04.2022.
• [10] Gawin M. 2019. Zieleń na rynkach, Generalny Konserwator Zabytków. https://nid.pl/wp-content/uploads/2021/11/Zielen%CC%81-na-rynkach.pdf. dostęp/access 20.11.2021.
• [11] Gurgul A. 2019. Park Bednarskiego, Gazeta Wyborcza Kraków. 16.12.2019. https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,25516451,podgorska-kuracja-upiekszajaca-za-18-7-mln-zl.html. dostęp/access 2.04.2022.
• [12] Gurgul A. 2020. Park przy Karmelickiej. Gazeta Wyborcza Kraków. 22.07.2020. https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,26147452,park-przy-karmelickiej-architekci-krytykuja-przetarg-i-przestrzegaja.html. dostęp/access 3.04.2022.
• [13] Jagiełło M. 2021. Do We Need a New Florence Charter? The Importance of Authenticity for the Maintenance of Historic Gardens and Other Historic Greenery Layouts in the Context of Source Research (Past) and Taking into Account the Implementation of the Sustainable Development Idea (Future), Sustainability, 2021, 13 ( 9), 4900; https://doi.org/10.3390/su13094900, dostęp/access 1.04.2022.
• [14] Karta Florencka. The Florence Charter. 1981. https://www.icomos.org/charters/gardens_e.pdf. dostęp/access20.02.2022.
• [15] Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017–2030, 2017. Zespół projektowy: Kowalewska A. (koordynator projektu), Sawczak M., Szynal P., zespół ekspercki: Zachariasz A., Muras P., Bergier T., Mydłowski M., Wydział Kształtowania Środowiska UM Kraków. niepubl.
• [16] Klein F. 1914. Planty krakowskie. Wydawnictwo Towarzystwa Obrony Piękności Krakowa i Okolicy. Kraków.
• [17] Kłopotowska A., Kłopotowski M. 2018. Dotykowe modele architektoniczne w przestrzeniach polskich miast. Część I. Standardy. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej. Białystok ISBN 978-83-65596-44-4 (eBook).
• [18] Lerner J. 2016. Urban Acupuncture. Island Press, Washington. ISBN 1610915836.
• [19] Majdecki L. 1993. Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa. ISBN 8301108258.
• [20] Miasta-ogrody. 1912. Architekt nr 8, p. 82.
• [21] Mitkowska A., Fabijanowska K., Uruska-Suszek D., Zachariasz A., Tor K. 1994. Model postępowania konserwatorskiego dla zdewastowanych założeń ogrodowych przejmowanych przez Agencję Rynku Rolnego Skarbu Państwa, Studia i Materiały. Ogrody, 2(8). Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Warszawa.
• [22] Mrowiec M. 2022. Kraków jedyne duże drzewo... https://krakow.naszemiasto.pl/krakow-jedyne-duze-drzewo-na-placu-swietego-ducha-juz/ar/c1-8762171. dostęp/access 7.04.2022.
• [23] Muras P. 2016. Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017–2030. Aneks III Ogólne zasady projektowania, doboru, kształtowania terenów zieleni, z uwzględnieniem specyfiki geograficznej, klimatycznej i kulturowej Krakowa, Kraków, niepubl.
• [24] Mydłowski M. 2016. Kierunki rozwoju i zarządzania terenami zieleni w Krakowie na lata 2017–2030. Aneks II. Ochrona przyrody, Kraków, niepubl.
• [25] Nawalany O. 2021. Na Rynek Główny w Krakowie mogą powrócić drzewa. 24.06.2021. https://wiadomosci.onet.pl/rynek-glowny-w-krakowie-drzewa-moga-powrocic/mlg91q5. dostęp/access2.04.2022.
• [26] NIK. 2017. Raport. Zarządzanie zielenią miejską. NIK. 2017. https://www.nik.gov.pl/plik/id,15863,vp,18378.pdf, dostęp/access 20.02.2022.
• [27] Park Bednarskiego. 2021.https://akcjaratunkowadlakrakowa.pl/category/park-bednarskiego. dostęp/access 12.12.2021.
• [28] Plac Juliusza Kossaka. 2021. http://www.sarp.krakow.pl/wp-content/uploads/2021/11/Plac-Juliusza-Kossaka_zawiadomienie_o_wynikach_konkursu_2021.11.26-3-sig.pdf. dostęp/access 30.03.2022.
• [29] Radłowska R. 2022.Ulica Krupnicza będzie zielona!, Gazeta Wyborcza Kraków, 2.04.2022. https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,28293155,ulica-krupnicza-bedzie-zielona-powstaje-pierwszy-woonerf-w.html. dostęp/access 2.04.2022.
• [30] Rejestr zabytków Krakowa. 2022. https://www.wuoz.malopolska.pl/rejestrzabytkow/. dostęp/access 1.04.2022.
• [31] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (2002) z dn. 12.04.2002, z późn. zmianami. Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690.
• [32] Sikora D. 2021. Parki, ogrody oraz inne formy komponowanej zieleni – warunki brzegowe współczesnych interwencji. Ochrona dziedzictwa kulturowego 11 (2021), p. 143-160. doidx.doi.org/10.35784/odk.2765. dostęp/access 1.04.2022.
• [33] Stachańczyk R. 2010. Problematyka standardów w postępowaniu i dokumentacji konserwatorskiej na potrzeby rewaloryzacji zabytkowych parków i ogrodów, Kurier Konserwatorski. nr 7, p. 7–50.
• [34] Stępniewska B. 1977. Ogrody Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• [35] Szopińska E., Rubaszek J., Gizowska A. 2020. Standardy planowania i projektowania ulic z uwzględnieniem zielono-błękitnej infrastruktury, Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław, ISBN 9788377173343.
• [36] Torowska J.M. 2005. Parki i ogrody Krakowa: przestrzenie edukacyjne, MCDM, Kraków 2005. ISBN 8388618482.
• [37] Uchwała (2014) nr CXII/1699/14 RM Krakowa z dn. 9.07.2014 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Błonia Krakowskie”.
• [38] Uchwała (2018) NR XCIX/2582/18 RM Krakowa z dn. 11.04.2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Rejon ulicy Rajskiej".
• [39] Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. 2003. Dz.U. 2003 Nr 162 poz. 1568.
• [40] Waluś M. 2021. Park Bednarskiego zostanie ogrodzony, Gazeta Wyborcza Kraków. 16.04.2021. https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,26988104,kontrowersje-wokol-grodzenia-parku-bednarskiego-i-stawiania.html. dostęp/access 2.04.2022
• [41] Wowczak J. 2020. Park Wojciecha Bednarskiego jako stały element determinujący rozwój urbanistyczny Podgórza. Interpretacja projektowa romantycznego parku. Wiadomości Konserwatorskie, nr 64, p. 75-92.
• [42] Wytyczne dotyczące standaryzacji działań konserwatorskich w odniesieniu do zabytków zieleni na potrzeby realizacji Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2014–2017, 2015. Myczkowski Z. (kier. zespołu), Sikora D., Stachańczyk R., Szpanowska K., Trzoch M., Zachariasz A., NID, Warszawa, niepubl., Archiwum NID.
• [43] Zachariasz A. 2019. Zielony Kraków „dla przyjemności i pożytku Szanownej Publiczności. Wyd. Politechniki Krakowskiej. Kraków. ISBN 978-83-65991-57-7.
• [44] Zachariasz A. 2021. Ogród na osi. O fragmencie Alei Róż w Nowej Hucie, w: Architektura. Miasto. Piękno. t. 2, red. Jasiński A., Skaza M., Oficyna Wyd. AFM. Kraków, p. 229-253. doi: 10.48269/66007-64-2-T2-22.
• [45] Zieleń Krakowa. 1955. Dobrzycki J. red. Wyd. Literackie. Kraków.
• [46] ZZM. Zarząd Zieleni Miejskiej. 2022. https://zzm.krakow.pl/. dostęp/access 20.04.2022.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).