Konieczność walidacji monitoringu wód podziemnych w rejonach starych składowisk na przykładzie składowiska fosfogipsów w Wiślince (Żuławy Gdańskie)

• Autorzy: Sadurski Andrzej , Trokowicz Danuta

Identyfikatory

DOI

10.7306/2020.38

Warianty tytułu

EN

The necessity of validation of groundwater monitoring in the regions of old dumping sites : a case study of a phosphogypsum dump at Wiślinka (Vistula Delta Plain)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The phosphogypsum waste dump near Gdańsk was located within the Vistula delta depression on alluvial and lacustrine deposits close to the Dead Vistula River in the early 1970s. More than 16 million tonnes of waste deposits was accumulated until 2009. The loam outcrop of the old brick-yard was used for phosphogypsum. The leachates from the waste deposits causes the migration of contaminants due to density and hydraulic gradients down to the Vistula delta aquifers. The leachate is characterised by low pH, very high concentrations of phosphates and sulphates, metal ions, and radioactive elements. The waste dump was ultimately closed in 2009. The dump ’s surface has been covered with municipal sewage sludge, as the so-called biological reclamation reduces the dustiness of phosphogypsym and the quantity of leachate, but generated additional threat resulting from the chemical compounds of the sludge. The matter from the municipal sewage sludge, dumped on the surface of the phosphogypsum waste heap, contained hormone disruptive compounds (EDCs), nitrogen compounds, viruses, bacteria and other pathogens. The existing groundwater monitoring started in the mid-1970s and was projected and constructed in a very simple way. The observation wells and piezometers have been screened over a short distance at the bottom. Contaminants of different densities, liberated to the aquifers underneath, cannot be properly detected. The new analytical procedures are implemented in chemical laboratories and new methods of monitoring, e.g. low flow sampling, are now in practice. Also the climate changes and sea level rise along the Baltic coast require a new approach and validation of groundwater monitoring in the surroundings of the old waste dumps of chemical and mining industry.

Słowa kluczowe

PL

odpady fosfogipsowe; wysypisko śmieci; równina delty Wisły; walidacja monitoringu wód podziemnych

EN

phosphogypsum waste; dumping site; Vistula Delta Plain; validation of groundwater monitoring

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 68, nr 12
• Strony: 894---901
• Opis fizyczny: Bibliogr. 41 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Sadurski Andrzej

• emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego

autor

Trokowicz Danuta

• emerytowany pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego

Bibliografia

• 1. AZOUAZI M., OUAHIDI Y., FAKHI S., ANDRES Y., ABBE J.CH., BENMANSOUR M. 2001 - Natural radioactivity in phosphates, phosphogypsum and natural waters in Morocco. J. Environment. Radioactiv., 54: 231-242.
• 2. BANACH K., KOWALIK P. 1972 - Problem klasyfikacji gruntów namułowych i torfowych delty wiślanej. Arch. Hydrotech., 19 (4): 627-630.
• 3. BEM H. 2005 - Radioaktywność w środowisku naturalnym. Wyd. PAN, Łódź.
• 4. BORYŁO A., NOWICKI W., SKWARZEC B. 2009 - Isotopes of Polonium 210Po, uranium 234U and 238U in industrialized areas in Poland (Wiślinka). Intern. J. Environment. Analyt. Chem., 89: 677-685.
• 5. BURZYŃSKI K., SADURSKI A. 1989 - Wpływ przykrawędziowego drenażu na obieg wód kredowego piętra wodonośnego na Żuławach Wiślanych. Kwart. Geol., 33 (2): 301-312.
• 6. DEMBICKI E., SADURSKI A., CICHY W., SPRYNSKYM. 2007 -Ocena w sprawie skuteczności rozwiązań zaproponowanych przez Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych, mających na celu zabezpieczenie hałdy fosfogipsów przed jej oddziaływaniem na środowisko w Wiślince k. Gdańska. Arch. Pol. Gdańskiej.
• 7. DZIADZIUSZKO Z., JEDNORAŁ T. 1996 - Zagrożenia powodziowe powodowane spiętrzeniami sztormowymi u brzegów Bałtyku i Zalewu Wiślanego. Wiadomości IMiGW, 19 (40), t. 3: 123-133.
• 8. EJSMONT R. 2001 - Sukcesja pierwotna na obszarach antropogenicznych na przykładzie rekultywacji hałd fosfogipsu zakładów Chemicznych Police. Arch. Zakładu Chemicznego Police, Szczecin.
• 9. ERDEM E., TINKILIN., YILMAZ V.T., UYANIK A., OLMEZ H. 1996 - Distribution of uranium in the production of triple superphosphate (TSP) fertilizer and phosphoric acid. Fert. Res., 44: 129-131.
• 10. FORD D.C., WILLIAMS P. 1989 - Karst Geomorphology and Hydrology. Uniw. in Hyman, London.
• 11. GZNF 2007 - Program działań podejmowanych w celu rozwiązania problemu oddziaływania odcieków z hałdy fosfogipsu w Wiślince na wody podziemne i powierzchniowe. Arch. Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych Fosfory-Ciech, Gdańsk.
• 12. GRANATOWICZ J., KOT A., SUKOWSKI T., PODLEŚNY A. 2008 - Techniczny sposób zamknięcia składowiska fosfogipsów w Wiślince. Rekultywacja biologiczna, t. 2. Arch. Pracowni Modelowania Hydrogeologicznego, Gdańsk.
• 13. HUBKA J. (red.) 2006 - Ekspertyza określająca stopień spełnienia standardów jakości środowiska w rejonie składowiska fosfogipsów w Wiślince. Arch. Politechniki Gdańskiej.
• 14. JURAK D., KRUPA-MARCHLEWSKA J. 2006-Zmienność parowania w Polsce na podstawie danych pomiarowych IMGW; http:www.imgw.eu
• 15. KORDALSKI Z. 2006 - Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, pierwszy poziom wodonośny - występowanie i hydrodynamika wraz z objaśnieniami, ark. Pruszcz Gdański. Państw. Inst. Geol. - PIB.
• 16. KORDALSKI Z., JEGLIŃSKI W., KAULBARSZ D. 2007 - Skutki zmian klimatu w rejonie Gdańska, mapa w skali 1:30 000. Państw. Inst. Geol., Oddział Geologii Morza. Wyd. Astra, Gdańsk.
• 17. KOZERSKI K. 2006 - Wyniki pomiarów zwierciadła wód podziemnych w rejonie składowiska fosfogipsów w Wiślince. Arch. Polit. Gdańskiej, Gdańsk.
• 18. KOZERSKI B., KWATERKIEWICZ A. 1988 - Przyczyny i stan zasolenia wód podziemnych czwartorzędu w rejonie Gdańska. Mat. Symp. Aktualne problemy hydrogeologii, cz. I. Wyd. Inst. Morskiego, Gdańsk: 93-104.
• 19. KOZERSKI B., KWATERKIEWICZ A. 1990 - The origin and state of groundwater salinization in Gdańsk Region. Proceed. 11th SWIM, Gdańsk. Publ. of Gdańsk Techn. Univ.: 15-24.
• 20. KOZERSKI B., MELERSKA J. 1983 - Hydrogeologiczne aspekty składowania fosfogipsów w Wiślince. Sprawozdanie z prac badawczych w rejonie składowiska w Wiślince. Arch. Polit. Gdańskiej, Gdańsk.
• 21. KRAWIEC A. 2013 - Pochodzenie anomalii chlorkowych w wodach podziemnych polskiego wybrzeża Bałtyku. Wyd. Nauk. UMK, Toruń.
• 22. ŁOMNIEWSKI K., MAŃKOWSKI W., ZALESKI J. 1975 - Morze Bałtyckie. PWN, Warszawa.
• 23. MAŁECKI J., NAWALANY M., WITCZAK S., GRUSZCZYŃSKI T. 2006 - Wyznaczanie parametrów migracji zanieczyszczeń w ośrodku porowatym dla potrzeb badań hydrogeologicznych i ochrony środowiska. Uniw. Warsz.
• 24. MAŁOSZEWSKI P., ZUBER A. 1992 - On the calibration and validation of mathematical models for the interpretation of tracer experiments in groundwater. Adv. Water Res., 15: 47-62.
• 25. MOJSKI J.E. 2002 – Czwartorzęd regionu gdańskiego. Prz. Geol., 50(8): 705-708.
• 26. OIKOŚ 1998 - Ocena oddziaływania na środowisko składowiska fosfogipsów. Przedsiębiorstwo Usługowe OIKOŚ, Gdańsk.
• 27. OKOŃSKA M. 2006 – Identyfikacja parametrów migracji zanieczyszczeń w porowatym ośrodku hydrogeologicznym metodą modelowania eksperymentu kolumnowego. Geologos 9, Monographiae 3. UAM, Poznań.
• 28. OLSZEWSKI G. 2015 - Skażenie radiochemiczne środowiska przyrodniczego wokół hałdy fosfogipsów w Wiślince w pobliżu Gdańska. Praca doktorska. Arch. Wydziału Chemii Uniw. Gdańskiego.
• 29. PIG 2006 - Raport z badań środowiska w rejonie składowiska fosfogipsów w Wiślince opracowany na zlecenie Green Peace. Nar. Arch. Państw. Inst. Geol.-PIB.
• 30. RUTHERFORD P.M., DUDAS M.J., AROCENA J.M. 1995 - Trace elements and fluoride in phosphogypsum leachates. Environm. Technol., 16: 343-354.
• 31. SANTOS A.J.G., MAZZILLI B.P., FAVARO D.I.T., SILVAP.S.C. 2006 - Partitioning of radionuclides and trace elements in phosphogypsum and its source materials based on sequential extraction methods. J. Environment. Radioactiv., 87: 52-61.
• 32. SKWARZEC B., BORYŁO A., NOWICKI W. 2008 - Radioaktywność hałdy fosfogipsów w Wiślince. Mat. Uniw. Gdańskiego, Gdańsk: 1-13.
• 33. SKWARZEC B., BORYŁO A., KOSIŃSKA A., RADAJEWSKA S. 2010 - Polonium (210Po) and uranium (234U, 238U) in water, phosphogypsum and their bioaccumulation in plants around phosphogypsym waste heap in Wiślinka (Northern Poland). Nukleonika, 55: 187-195.
• 34. STAUDT M., KORDALSKI Z., ZMUDA J. 2006 - Assessment of modelled sea level rise impacts in the Gdańsk Region, Poland. [W:] Sea Level Change Affecting the Spatial Development in the Baltic Sea Region, Schmidt-Thome P. (red.). Geological Survey of Finland. Sp. Paper, 42.
• 35. SZELEWICKA A., LIDZBARSKI M. 2006 - Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, pierwszy poziom wodonośny - występowanie i hydrodynamika wraz z objaśnieniami. Ark. Gdańsk. Państw. Inst. Geol.-PIB.
• 36. TROKOWICZ D. 1992 - Utilization of microbiological leaching of heavy and radioactive metals from phosphogypsum as necessary requirement of protection of environment. Baltic Eco Working Conference, 22-25 April 1992. Proc. of Conf., Tallin.
• 37. TROKOWICZ D. 2007 - Wpływ składowiska fosfogipsów na środowisko i eutrofizację Zatoki Gdańskie. Arch. Oddziału Geologii Morza Państw. Inst. Geol.-PIB, Gdańsk.
• 38. TROKOWICZ D. 2019 - Zagrożenia związane z oddziaływaniem składowiska zwanego hałdą na środowisko. Biul. Inf. Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego NOT w Gdańsku.
• 39. TROKOWICZ D., JEDNORAŁ T., ZACHOWICZ J. 1993 - Sposób biochemiczny otrzymywania metali rzadkich z fosfogipsów. Patent nr 157981 z kwietnia 1993 r. Urząd Patentowy RP, Warszawa.
• 40. WIOŚ 2006 - Monitoring wód powierzchniowych i podziemnych w rejonie składowiska w Wiślince i Martwej Wiśle, Gdańsk.
• 41. WRÓBLEWSKI A. 1994 - Analysis and long term forecast of sea levels along the Polish Baltic Sea Coast. Part II. Annual mean sea levels - forecast to the year 2100. Oceanologia, 3: 107-120.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).