Okna maswerkowe na Śląsku z XV do połowy XVI w.

• Autorzy: Golasz-Szołomicka H.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc150401

Warianty tytułu

EN

Window tracery in Silesia from the 15th to the half of the 16th century

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono śląskie maswerki, które zachowały się w 10 kościołach wzniesionych od początku XV w. do około połowy XVI w. oraz w kaplicach kościołów wcześniej ukończonych. Pod względem kompozycji można je podzielić na centralne i kilkupoziomowe. Wykorzystano w nich formy kół, ostrołuków, łęków półkolistych, wieloliści i rybich pęcherzy stosowane w poprzednich okresach. Z elementów tych powstały nowe kompozycje, często stanowiące zwielokrotnienie układów wcześniejszych, ponieważ tworzono je dla szerokich okien cztero­, sześcio­, a nawet ośmiodzielnych. Nowy układ pojawił się w centralnej kompozycji okna w kościele św. Piotra i Pawła w Legnicy, wzorowany na północnej rozecie katedry w Chartres. Rzadko występowały wirujące rybie pęcherze, ponieważ tworzono z nich nowe kompozycje. W kilku oknach całe podłucza zapełnione zostały jednakowymi, drobnymi motywami. Pojawiły się formy i kompozycje krzywolinijne. Angielskie pochodzenie mają maswerki, w których gęste laskowanie łączą w górze pojedyncze ostrołuki, oraz z laskowaniami przecinającymi się w podłuczu. Budowniczowie śląscy znali maswerki stosowane na Zachodzie i z podobnych elementów tworzyli własne, nowe kompozycje.

EN

The article presents Silesian traceries which have survived in ten churches created from the beginning of the 15th to mid­16th and also in chapels of churches built earlier. With regard to their composition they may be divided into a central one or several levels. Such forms as circles, pointed arches, semicircular arches, multi­foils and mouchettes were used as in former periods. New compositions were formed from these elements, often being manifold of earlier ones, because they were created for wide quadripartite, sexpartite, and octopartite windows. The new arrangement appeared in the central composition of the window in St Peter and Paul Church in Legnica modeled on the north rosette in the Chartres Cathedral. Rotating mouchettes appeared seldom because they were used in new compositions. In a few windows the whole window­head were filled with identical, small motives. There appeared curvilinear forms and compositions. Traceries have an English origin in which dense fluting is connected, in the upper part, by individual pointed arches and with fluting intersecting in the area below the arch. Silesian builders were familiar with traceries used in the West and they created their own new compositions with these elements.

Słowa kluczowe

PL

Śląsk; kościoły XV w.; kościoły XVI w.; maswerki

EN

Silesia; churches from the 15th century; churches from the 16th century; tracery windows

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 4(44)
• Strony: 3--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys.

Twórcy

autor

Golasz-Szołomicka H.

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology

Bibliografia

• [1] Architektura gotycka w Polsce, T. Mroczko i M. Arszyński (red.), T. 2: Katalog zabytków, A. Włodarek (red.), Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1995.
• [2] Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2005.
• [3] Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2008.
• [4] Kozaczewska­Golasz H., Opole – katedra pw. Znalezienia Krzyża Świętego, „Architectus” 2014, Nr 1(37), 9–18.
• [5] Burgemeister L., Grundmann G., Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, Kommissionsverlag Von Wilh. Gottl. Korn., Breslau 1933.
• [6] Niemczyk M., Kaplice mieszczańskie na Śląsku w okresie późnego gotyku, „Roczniki Sztuki Śląskiej” 1983, R. 13, 9–65.
• [7] Lasota C., Legendziewicz A., Badania gotyckiej architektury Namysłowa. Kościół parafialny miasta lokacyjnego, „Architectus” 2005, Nr 1–2(17–18), 21–33.
• [8] Hanulanka D., Świdnica, seria Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973.
• [9] Steinborn B.G., Lubin, seria Śląsk w zabytkach sztuki, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969.
• [10] Kozaczewska­Golasz H., Golasz­Szołomicka H., Średniowieczne kościoły halowe na Śląsku, cz. 3, GRANT, Wrocław 2012.
• [11] Bindig G., Masswerk, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1989.
• [12] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3, Verlag Von Wilh. Gottl. Korn., Breslau 1891.
• [13] Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, R. Toman (red.), Könemann, 2004.
• [14] Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków, architektury Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2012