Analysis of spatial transformations and development of the main streets of the historic Nowa Praga district in Warsaw

• Autorzy: Krawiec Iwona

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc230304

Warianty tytułu

PL

Analiza przekształceń przestrzennych i zabudowy głównych ulic historycznej warszawskiej Nowej Pragi

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The subject of the article is the spatial and architectural development of Nowa Praga [New Praga], located in the Praga-Północ [Praga-North] district of Warsaw, which dates back to the 1^st half of the 19^th century. On the then undeveloped land, a network of streets was laid out, among which the main ones were Środkowa Street and then Nowopragska (now Stalowa Street). The aim of the research presented in the article was to trace the transformations that took place in the urban planning and architecture of Nowa Praga during the nearly 200 years of its existence, as well as to analyse the current state of development and urban layout and draw conclusions for the future. For the purposes of the research, extensive cartographic and iconographic material was collected and analysed, which served as the basis for developing subsequent phases of the development of the studied area. The result of the work are reconstruction drawings presenting subsequent stages of the spatial development of the studied area, as well as chronological stratification of the existing buildings, an analysis of their technical condition and a definition of the main problems affecting the studied spatial development. Based on the analyses carried out, it should be stated that in just 100 years, the architectural character of the district has changed drastically, but despite numerous modifications, the historical division of land and ownership from subsequent stages of the district’s development is still clearly visible.

PL

Tematem artykułu jest rozwój przestrzenny i architektoniczny Nowej Pragi, leżącej na terenie dzielnicy Praga-Północ w Warszawie. Jej początki sięgają 1. połowy XIX w. Na niezagospodarowanych wówczas gruntach wytyczona została sieć ulic, wśród których głównymi stały się ul. Środkowa i ówczesna Nowopragska (obecna ul. Stalowa). Celem badań przedstawionych w artykule było prześledzenie zmian, jakie zaszły w urbanistyce i architekturze Nowej Pragi na przestrzeni blisko 200 lat jej istnienia, a także analiza obecnego stanu zabudowy i układu urbanistycznego oraz wyciągnięcie wniosków na przyszłość. Na potrzeby badań zgromadzony i przeanalizowany został obszerny materiał kartograficzny i ikonograficzny, który posłużył jako podstawa do opracowania kolejnych faz rozwoju badanego obszaru. Efektem prac są rysunki rekonstrukcyjne przedstawiające kolejne etapy rozwoju przestrzennego, a także rozwarstwienie chronologiczne istniejącej zabudowy, analizy jej stanu technicznego oraz definicja głównych problemów dotykających badane założenie przestrzenne. Na podstawie przeprowadzonych analiz należy stwierdzić, że w przeciągu zaledwie 100 lat charakter architektoniczny dzielnicy zmienił się drastycznie, jednak mimo licznych modyfikacji ciągle czytelny jest historyczny podział parcelacyjny i własnościowy z kolejnych etapów rozwoju dzielnicy.

Słowa kluczowe

EN

19th century; 20th century; Nowa Praga; urban transformation; architectural transformation; Stalowa Street; Środkowa Street

PL

XIX w.; wiek XX; Nowa Praga; przekształcenia urbanistyczne; przekształcenia architektoniczne; ulica Stalowa; ulica Środkowa

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 3 (75)
• Strony: 39--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., il.

Twórcy

autor

Krawiec Iwona

• Faculty of Architecture, Warsaw University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-9765-8014

Bibliografia

• [1] Kasprzycki J., Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, t. 3, Praga, Wydawnictwo VEDA, Warszawa 1998.
• [2] Decyzja MWKZ nr 40/2021 z dn. 24.03.21 dotycząca wpisania do Rejestru Zabytków historycznego układu urbanistycznego ul. Stalowej, https://bip.mwkz.pl/uploads/images/obwieszczenia/2021.03.30/Stalowa%20decyzja%20PDF.pdf [accessed: 10.02.2023].
• [3] Decyzja MWKZ nr 69/2020 z dn. 26.08.20 dotycząca wpisania do Rejestru Zabytków historycznego układu urbanistycznego ul. Środkowej, https://bip.mwkz.pl/uploads/images/obwieszczenia/2020.08.28/5140.1.15.2020_Warszawa_Srodkowa_zal_urbanistyczne_dec.69.pdf [accessed: 10.02.2023].
• [4] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 9, nakł. F. Sulimierskiego i W. Walewskiego, Warszawa 1888, 16–17.
• [5] Wójtowicz W.J., Dzieje Pragi warszawskiej od czasów najdawniejszych do obecnych, Wydawnictwo Głos Pragi, Warszawa 1934.
• [6] Dzieje Pragi, J. Kazimierski, R. Kołodziejczyk, Ż. Kormanowa, H. Rostkowska (red.), PWN, Warszawa 1970.
• [7] Pilich M., Ulice Nowej Pragi, Fundacja Wspierania Kultury VEDA, Warszawa 2003.
• [8] Atlas historyczny Warszawy, t. 1, A. Jankiewicz, P.E. Weszpiński, M. Witecki (red.), Miasto Stołeczne Warszawa, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Wojewoda Mazowiecki, Warszawa 1999.
• [9] Pilich M., Tajemnice Nowej Pragi. Stalowa 39, GoLocal, Warszawa 2018.
• [10] Nowa Praga pod Warszawą, “Tygodnik Ilustrowany” 1867, nr 383, 26.01.1867, 40–41.
• [11] Miniewicz J., Znaczenie militarne Pragi, [in:] A. Sołtan (red.), Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze, Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa 2006, 203–227.
• [12] Plan miasta Warszawy i okolic z 1867, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=2357&from=publication [accessed: 12.05.2023].
• [13] Plany Warszawy Lindleya 1883–1915, https://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna&L=pl&X=7502805.127594725&Y=5788955.369500488&S=2&O=0&T=0&komunikat=off [accessed: 12.05.2023].
• [14] Nowa Praga, Targówek i Szmulowizna, “Kurier Warszawski” 1880, nr 210, 10.09.1880, 1–2.
• [15] Gałecki Z., Informator – przewodnik po Warszawie z najnowszym opisem ulic Wielkiej Warszawy, Wydawnictwo Koła Kulturalno-Oświatowego Policji Państwowej, Warszawa 1933.
• [16] Plan inwentaryzacji zniszczeń Warszawy Biura Odbudowy Stolicy z lat 1945–1946, https://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna&L=pl&X=7502805.127594725&Y=5788955.369500488&S=2&O=0&T=0&komunikat=off [accessed: 12.05.2023].
• [17] Archival aerial and satellite photos from 1945–2022, http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna [accessed: 12.05.2023].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).