Relikty układów ruralistycznych w strukturze współczesnego miasta. Zachowane dziedzictwo w kontekście założeń miasta przyszłości, na przykładzie Rzeszowa

• Autorzy: Gajdek A. , Cieśla B.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2017.154

Warianty tytułu

EN

Relics of rural systems in the structure of the contemporary city. Preserved heritage in the context of the complex of the city of future, on the example of Rzeszow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest wskazanie możliwości twórczego wykorzystania potencjału przestrzennego i krajobrazowego zachowanych układów ruralistycznych współcześnie znajdujących się w granicach administracyjnych miasta Rzeszowa. Autorki opracowania stawiają pytanie: Czy zachowane dziedzictwo kulturowe w postaci reliktów osadnictwa wiejskiego wpisuje się w idee dynamicznie rozwijającego się ośrodka miejskiego, promującego się jako „stolica innowacji”? Badania naukowe oparto na kwerendzie i analizie archiwalnych materiałów kartograficznych, analizie porównawczej map archiwalnych i współczesnych oraz na wizjach terenowych. Wyniki przeprowadzonych prac ukazały bogaty zasób wciąż czytelnych układów ruralistycznych, które Rzeszów wchłaniał w trakcie budowania „wielkiego miasta”. Rozwijająca się urbanizacja na zawsze zmieniła specyfikę i uwarunkowania terenów wiejskich, jednak ich podstawowy układ przestrzenny pozostał często niezmieniony. W ten sposób tradycyjnie pojmowana wieś przekształciła się w miejskie osiedle, które wciąż nacechowane bywa „wiejskością” zachowaną w układzie dróg, rozłogach pól, zabudowaniach folwarcznych czy obiektach sakralnych istniejących w oryginalnej lokalizacji. Stanowi to istotny element tożsamości miasta i stwarza możliwość kształtowania jego układu przestrzennego w oparciu o zdefiniowane dziedzictwo kulturowe (ruralistyczne). Odpowiedzialne budowanie miasta przyszłości opiera się m.in. na kontynuacji lub twórczej interpretacji cech i form, które decydują o jego indywidualności. To także dbałość o zrównoważone środowisko miejskie. Realizację tak założonych celów umożliwia poszanowanie wartości, które wciąż obecne są w krajobrazie Rzeszowa.

EN

The aim of the paper is to indicate the possibilities of creative use of the spatial and landscape potential of the preserved rural systems currently located within the administrative boundaries of the city of Rzeszów. The authors pose a question: Is the preserved cultural heritage in the form of relicts of rural settlement a part of the idea of a dynamically developing urban center promoting itself as a "capital of innovation"? Research was based on the query and analysis of archival cartographic materials, comparative analysis of archival and contemporary maps and onsite inspections. The results of the research showed abundant and still visible rural systems, which Rzeszów absorbed while creating a "big city". Growing urbanization changed the specifics and conditions of the rural areas irretrievably, however, their basic spatial system has remained unchanged. In this way, a traditionally understood village has transformed itself into an urban settlement, which still has "countryside" features present in the system of roads, field layout, farm and sacral buildings existing in the original location. This constitutes an important element of the identity of the city and gives the opportunity to shape its spatial layout based on defined cultural heritage (rural). Responsible development of the city of the future is based, among others on the continuation or creative interpretation of the features and forms that determine its individuality. It also takes care of a sustainable urban environment. The realization of such goals allows to respect the values that are still present in the landscape of Rzeszów.

Słowa kluczowe

PL

ruralistyka; krajobraz kulturowy; Rzeszów; tożsamość miasta

EN

rural planning; cultural landscape; Rzeszów; identity of city

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2017
• Tom: z. 64, nr 3/II
• Strony: 67--78
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Gajdek A.

• Uniwersytet Rzeszowski, Zakład Architektury Krajobrazu, ul. Ćwiklińskiej 1, 35-601 Rzeszów; tel.: [phone]

autor

Cieśla B.

• Zarząd Zieleni Miejskiej w Rzeszowie

Bibliografia

• [1] Damurski Ł.: Re-miasto. Scenariusze rozwoju urbanizacji w XX wieku, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2016, s. 83-94.
• [2] Czerniawska B.: Innowacyjne miasta – wizje i realizacje [w:] Zieleń miejska 2014-2, Poznań, 2014, s. 56-64.
• [3] de Zeuw H., Drechsel P. (red.): Cities and Agriculture. Developing resilient urban food system. Routledge, London and New York, 2015, s. 24–31.
• [4] Dąbrowska-Budziło K.: Genius loci, jako potencjalne źródło inspiracji dla kształtowania krajobrazu [w:] Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Nr 15, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 2011, s. 34-43.
• [5] Malikowski M.: Powstawanie dużego miasta. Drogi i bezdroża socjalistycznej urbanizacji na przykładzie Rzeszowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2010, s. 178-182.
• [6] Baza Danych Lokalnych. https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start, dostęp dn. 24. 04. 2017
• [7] Malikowski M.: Zmiany w przestrzeni współczesnych miast [w:] Malikowski M., Palak M., Halik J. (red.) Zmiany w przestrzeni współczesnych miast, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2015, s. 34-35.
• [8] Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568.
• [9] Gzell S.: Co z przyszłością miasteczka? [w:] Wieś i miasteczko u progu zagłady, Materiały Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Waraszawa, 1991, s. 63.
• [10] Kornecki M.: Wieś i miasteczko – o czym mówimy? [w:] Wieś i miasteczko u progu zagłady, Materiały Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Waraszawa, 1991, s. 25.
• [11] Gajdek A.: Koncepcja utworzenia strefy rekreacji w Rzeszowie – aspekt kulturowy, krajobrazowy i społeczny [w:] Topiarius. Studia krajobrazowe, Nr specjalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2016, s. 83-93.
• [12] Dankowska M., Koter M., Saciuk M., Tomczak A.: Czytelność dawnych układów ruralistycznych na planie współczesnego miasta Łodzi [w:] Topiarius. Studia krajobrazowe, Wydanie monograficzne, tom 1/2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2016, s. 176-192.
• [13] Chrobak T.: Symbolika ruralna i agrarna we współczesnej przestrzeni miejskiej Rzeszowa [w:] Malikowski M., Kinal J., Palak M., Halik J. (red.) Wybrane problemy współczesnych miast. Kultura, symbolika, promocja, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2015, 21-24.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018)