Wskaźniki obecności paleogleb w neogeńskich iłach poznańskich okolic Leszna w południowej Wielkopolsce

• Autorzy: Duczmal-Czernikiewicz Agata , Biernacka Julita

Identyfikatory

DOI

10.7306/2025.35

Warianty tytułu

EN

Indicators of paleosols in the Neogene Poznań Clays in the Leszno area, southern Wielkopolska, Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

This paper presents the results of a study on the pedogenic alteration of Neogene terrestrial Poznań Clays near Leszno, central-western Poland. Samples of clays and carbonate concretions were collected from drillcore of the Leszno Zaborowo borehole (64 m thick) and analysed by optical microscopic, XRD, isotopic, and chemical methods. Our findings reveal multiple indicators of soil-forming processes that significantly altered the clays. These include the massive structure of the sediment, localized slickensides, a beidellite-dominated mineral composition, and the presence of numerous siderite and calcite concretions exhibiting characteristic pedogenic textures. The isotopic compositions of these carbonates range from 613C = -18.54 to -6.73%o and 618O = -5.21 to -1.56%. These data confirm that the carbonates crystallized as a result of organic matter decomposition by anaerobic microorganisms in a terrestrial environment.

Słowa kluczowe

PL

iły poznańskie; paleogleba; konkrecje węglanowe; neogen; Polska

EN

Poznań Clays; palaeosol; carbonate concretions; Neogene; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 73, nr 4
• Strony: 359--363
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Duczmal-Czernikiewicz Agata

• Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Bogumiła Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-8682-7513

autor

Biernacka Julita

• Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Bogumiła Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-1862-6373

Bibliografia

• 1. BADURA J., PRZYBYLSKI B. 2004 - Evolution of the Late Neogene and Eopleistocene fluvial system in the foreland of the Sudetes Mountains, SW Poland. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 74: 43-61.
• 2. BIERNACKA J. 2004 - Heavy mineral suites in Oligocene-Miocene sediments (Fore-Sudetic Monocline, SW Poland): Provenance signals versus weathering alteration. Geologia Sudetica, 36: 1-20. CHESWORTH W. (red.) 2008 - Encyclopedia of Soil Science. Springer, Dordrecht, Netherland; https://link.springer.com/referencework/10.1007/978-1-4020-3995-9
• 3. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A. 2010 - Geochemistry and mineralogy of Poznań Formation (Polish Lowland). Wyd. Nauk. UAM, Poznań, Seria Geologia, 21: 1-88.
• 4. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A. 2011 - Struktury iłów poznańskich w obserwacjach mikroskopowych jako wskaźniki poligenezy osadów. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 444: 47-54.
• 5. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A. 2013 - Evidence of soils and paleosols in the Poznań Formation (Neogene, Polish Lowland). Kwartalnik Geologiczny, 57 (2): 189-204.
• 6. DUCZMAL-CZERNIKIEWICZ A., HAŁAS S., GEBUS B., CZUPYT Z. 2017 - Stable isotopic composition of carbonates and sulfates from soils and paleosols ofPoznań Formation (Neogene, Polish Lowland). Mineralogia, Special Papers, 39: 38-41.
• 7. DYJOR S. 1970 - Seria poznańska w Polsce zachodniej. Kwartalnik Geologiczny, 14: 819-835.
• 8. GREENE-KELLY R. 1953 - The identification of montmorillonoids in clays. Journal of Soil Science, 4 (2): 232-237.
• 9. IRVIN H., CURTIS C., COLEMAN M. 1977 - Isotopic evidence for source of diagenetic carbonates formed during burial of organic-rich sediments. Nature, 269: 209-213.
• 10. JENTZSCH A. 1913- Der Posener Ton und die Lagerstätte der Flora von Moltkegrube. Jahrbuch der Königlich Preussischen Geologischen Landesanstalt, 31, 1910 (1): 192-201.
• 11. KASIŃSKI J.R., SŁODKOWSKA B. 2024 - Litostratygrafia osadów wyższej części neogenu na obszarze Niżu Polskiego. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 209: 25-62.
• 12. NORDT L.C., DRIESE S.D. 2010 - New weathering index improves paleorainfall estimates from Vertisols. Geology, 38 (5): 407-410.
• 13. PIWOCKI M. 2002 - Ewolucja poglądów na stratygrafię utworów formacji poznańskiej na Niżu Polskim. Przegląd Geologiczny, 50: 255.
• 14. PIWOCKI M., BADURA J., PRZYBYLSKI B. 2004 - Niż Polski ijego południowe obrzeżenie. Neogen. [W: ] Peryt T.M., Piwocki M. (red.), Budowa geologiczna Polski. Stratygrafia. Kenozoik-Paleogeni neogen, 1(3a): 71-133. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 15. TROĆ M., SADOWSKA A. 2006-Wiekutworówformacji poznańskiej rejonu Poznania. Przegląd Geologiczny, 54: 588-593.
• 16. WICHROWSKI Z. 1981 - Studium mineralogiczno-geochemiczne iłów serii poznańskiej. Archiwum Mineralogiczne, 37 (2): 93-196.
• 17. WIDERA M., CHOMIAK L., ZIELIŃSKI T. 2019- Sedimentary Facies, Processes and Paleochannel Pattern of an Anastomosing River System: An Example from the Upper Neogene of Central Poland. Journal of Sedimentary Research, 89 (6): 487-507.
• 18. WILSON M.J. 1999 - The origin and formation of clay minerals in soils: Past, present and future perspectives. Clay Minerals, 34 (1): 7-25.
• 19. WIEWIÓRA A., WYRWICKI R. 1974 - Minerały ilaste poziomu iłów płomienistych. Kwartalnik Geologiczny, 20: 615-635.
• 20. WIEWIÓRAA., WYRWICKI R. 1976 - Beidellit osadów serii poznańskiej. Kwartalnik Geologiczny, 20: 331-341.
• 21. WRIGHT V.P. 1990 - A micromorphological classification of fossil and recent calcic and petrocalcic microstructures. [W:] Douglas L.A. (red.), Soil Micromorphology. A Basic and Applied Science, Elsevier, Amsterdam: 401-407.
• 22. WYRWICKI R., MALISZEWSKA A. 1977- Utwory węglanowe w osadach ilastych serii poznańskiej (neogen). Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 298: 269-314.
• 23. WYRWICKI R. 1975 - Skład mineralny a własności surowcowe pstrych iłów poznańskich. Kwartalnik Geologiczny, 19 (3): 633-648.
• 24. WYRWICKI R., WIEWIÓRA A. 1981 - Clay minerals of the Upper Miocene sediments in Poland. Bulletin Polish Academy of Science, Earth Sciences, 29: 67-71.
• 25. ZIELIŃSKI T., WIDERA M. 2020 - Anastomosing-to-meandering transitional river in sedimentary record: A case study from the Neogene of central Poland. Sedimentary Geology, 404: 1-16.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).