Architektura modernistycznych osiedli mieszkaniowych lat 1950–1990. Katowickie osiedle Tysiąclecia na tle przykładów europejskich

• Autorzy: Rabiej J. , Tomkiewicz A.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc160405

Warianty tytułu

EN

Architecture of modernist housing estates of 1950–1990. Tysiąclecie housing estate in Katowice against the background of European examples

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Modernistyczna koncepcja miasta funkcjonalnego i odpowiadający jej model wielokondygnacyjnego budynku wielorodzinnego zadecydowały o kierunku rozwoju miast europejskich w 2. połowie XX w. Działania w tym zakresie podejmowane po II wojnie światowej realizowały zapisy Karty Ateńskiej i postulaty wypracowane przez Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej. Stanowiły one próbę naprawy sytuacji przestrzennej ośrodków dotkniętych gwałtowną industrializacją i zniszczeniami wojennymi. Celem pracy jest wskazanie wpływów powojennego modernizmu na przestrzeń miejską Katowic. Skala przeprowadzonych interwencji oraz wartości estetyczne ówczesnych realizacji w sposób zdecydowany wpłynęły na oblicze miasta. Działający w Katowicach architekci wykazali szczególną dbałość o nowoczesną formę i indywidualny charakter nowych inwestycji. Powstałe w tym czasie osiedla mieszkaniowe wpisują się w główne tendencje kształtowania zabudowy wielorodzinnej w Polsce w 2. połowie XX w. Jednocześnie stanowią ważny element dorobku europejskiego modernizmu. Wskazują na to analogie w sposobie kształtowania całych założeń i pojedynczych budynków. Potwierdzeniem tych zależności są wnioski wynikające z analiz porównawczych osiedla Tysiąclecia w Katowicach z wybranymi przykładami europejskimi: osiedlem Beaulieu – Le Rond­Point we francuskim Saint­Étienne i zespołem Grindtorp w szwedzkim Täby. W oparciu o metodę morfologiczną w artykule scharakteryzowane zostały cechy kompozycyjne głównych elementów składowych zabudowy osiedli wskazanych do badań: sylweta całych założeń, forma budynków mieszkalnych i ich relacje z otoczeniem, detal architektoniczny. Analizy porównawcze wykazały, że zbadane cechy osiedla Tysiąclecia w Katowicach zachowują charakterystyczne analogie do osiedli modernistycznych zbudowanych po II wojnie światowej w miastach zachodniej Europy.

EN

The modernist concept of a functional city and an equivalent model of the multi-storey and multi-family building decided about the direction of the European cities’ development in the second part of the 20th century. Actions taken after World War II realised the Athens Charter records and postulates of the International Congresses of Modern Architecture. They were an attempt to improve the spatial situation of centres affected with rapid industrialization and war damages. The aim of the paper is to show the influences of the post-war modernism on the city space of Katowice. The city image was decisively influenced by the scale of interventions and aesthetical values of the realisations. Architects who worked in Katowice especially took care of the modern form and an individual character of new investments. Housing estates which came into being at that time entered into the main tendencies of shaping multi-family development in Poland in the second half of the 20th century. At the same time they determine an important element of the European modernism achievements. This is shown by analogies in the way of shaping whole complexes and single buildings. Results from comparative analyses of the Tysiąclecie housing estate in Katowice with selected European examples: Beaulieu – Le Rond­Point housing estate in Saint­Étienne in France and the Grindtorp complex in Täby in Sweden, confirmed these relationships. The compositional features of the main integral elements of housing estates’ development were indicated in the research: complexes silhouette, the form of residential buildings and their relationships with the surroundings, and architectural detail, were characterised on the basis of the morphological method. Comparable analyses showed that researched features of the Tysiąclecie housing estate in Katowice have characteristic analogies to modernist housing estates built after World War II in the cities of western Europe.

Słowa kluczowe

PL

architektura osiedli; powojenny modernizm; socmodernizm; katowicki modernizm

EN

architecture of housing estates; post-war modernism; socmodernism; modernism in Katowice

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 4 (48)
• Strony: 79--92
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18, poz., il., fot.

Twórcy

autor

Rabiej J.

• Wydział Architektury Politechniki Śląskiej/Faculty of Architecture, Silesian University of Technology

autor

Tomkiewicz A.

• Wydział Architektury Politechniki Śląskiej/Faculty of Architecture, Silesian University of Technology

Bibliografia

• [1] Niezabitowska E.D., Metody i techniki badawcze, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2014.
• [2] Niezabitowski A., Nowa forma w architekturze Katowic dwudziestolecia międzywojennego, [w:] E. Chojecka (red.), Z dziejów sztuki Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 494, Katowice 1982, 19–25.
• [3] Niezabitowski A., Architectonics – a system of exploring architectural forms in spatial categories, „ArchNet­IJAR: International Journal of Architectural Research” 2009, Vol. 1, Iss. 2, 92–129.
• [4] Caldenby C., From Cradle to Grave. Living and Dying in the Urban Modernity, [w:] C. Caldenby, O. Wedebrunn (ed.), Living and Dying in the Urban Modernity. Denmark, Estonia, Finland, Iceland, Latvia, Lithuania, Norway, Sweden: Nordic-Baltic Expieriences, Docomomo, Royal Danish Academy of Fine Arts, School of Architecture, 2010, 5–17.
• [5] Franta A., Przemiany w architekturze Górnego Śląska ostatniego siedemdziesięciolecia, [w:] J. Boberski, J. Badner, J. Gottfried i wsp. (red.), 70 lat działalności organizacji architektonicznych na Górnym Śląsku, Muzeum Śląskie, Katowice 1998, 97–116.
• [6] Crowley D., Socmodernizm a architektura czasu wolnego i rekreacji w Europie Środkowo Wschodniej w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, [w:] J. Purchla (red.), Florencja i Kraków wobec dziedzictwa, Międzynarodowe Centrum Kultury Kraków, Kraków 2008, 227–253.
• [7] Basista A., Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2001.
• [8] Mumford E., CIAM discourse on urbanism, 1928–1960, The MIT Press, Cambridge–London 2000.
• [9] Woźniczka Z., Katowice 1945–1950. Pierwsze powojenne lata. Polityka – społeczeństwo – kultura, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2004.
• [10] Wojewódzki Urząd Statystyczny w Katowicach, Rocznik statystyczny województwa katowickiego, R. 12, Katowice 1988.
• [11] Tomkiewicz A., Determinanty modernizmu w rozwoju przestrzennym Katowic na tle przykładów europejskich, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2016.
• [12] Kaddour R., Sanquer C., Turgeon A., Beaulieu. Patrimoine urbain du XXe siècle, Ville de Saint-Étienne, Saint-Étienne 2005.
• [13] Kaddour R., Gras P., Payen C., HLM et patrimoine. L’héritage de l’habitat social dans la Loire, Lieux Dits 2008.
• [14] Tomkiewicz A., Wielorodzinna zabudowa mieszkaniowa Katowic na tle europejskiej architektury modernistycznej. Wybrane przykłady, [w:] J. Bzówka (red.), Współczesny stan wiedzy w inżynierii lądowej, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2015, 405–412.
• [15] Hultin O., Johansson B.O., Martelius J. i wsp., The complete guide to architecture in Stockholm, Arkitektur Forlag, Stockholm 2009.
• [16] Roos B., Gelotte H., Hej Bostad – om bostadsbyggande i Storstockholm 1961–1975, Länsstyrelsen i Stockholms län, Stockholm 2004.
• [17] Kozina I., Obok tyskiego eksperymentu, [w:] E. Chojecka (red.), Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Muzeum Śląskie, Katowice 2009, 463–464.
• [18] Bartoszek A., Czekaj K., Trawkowska D. (red.), Diagnoza problemów społecznych i monitoring polityki społecznej dla aktywizacji zasobów ludzkich w Katowicach, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice 2012.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).