Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce – prace restauratorskie w przeszłości i obecnie

• Autorzy: Gaczoł A.

Warianty tytułu

EN

Historic wooden church of St. Sebastian in Wieliczka – restoration work in the past and present

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce został konsekrowany w 1598 r. Natomiast w literaturze fachowej od początku XX w. istniejąca świątynia datowana jest na wiek XVIII, bowiem proporcja budowli, sposób nakrycia, jak też bardzo wiele szczegółów nie pozwalają datować obecnej budowli wcześniej niż na ten czas. Celem zaprezentowanego artykułu jest przedstawienie analizy przemian rzutu i bryły kościoła w okresie dwu wieków. Co najmniej dwukrotnie kościół znajdował się w bardzo złym stanie technicznym, groziła mu rozbiórka i przechodził gruntowną odnowę. Pierwsza odnowa (bądź przebudowa) miała miejsce we wspomnianym XVIII wieku, a druga, ale to już restauracja pod nadzorem konserwatorskim – w latach 1903-1914. Tym bardziej godna uwagi, że dokonana z inicjatywy wielickich społeczników, skupionych w społecznie działającym „Komitecie Opieki nad Kościółkiem Św. Sebastiana”. Po obszernym omówieniu kompleksowych prac remontowych i konserwatorskich na początku XX wieku, w trakcie których m.in. polichromię w wielickim drewnianym kościele wykonał Włodzimierz Tetmajer, witraże Stefan Witold Matejko, a organy zamontowała firma Rudolfa Haasego ze Lwowa, zaprezentowano w artykule ostatnie kompleksowe prace budowlane i restauratorskie, prowadzone od 2011r. Dzięki tym pracom, wykonywanym jak i poprzednie sprzed stu lat, z dużym zaangażowaniem, ta piękna, tradycyjna świątynia, w której odbija się historyczna ciągłość uroczych polskich kościołów z drewna, dobrze przetrwa najbliższe dziesięciolecia.

EN

The historic wooden church of St. Sebastian in Wieliczka was consecrated in 1598. However, in the professional literature since the beginning of the 20th century the existing church is dated back to the 18th century, because the proportions of the building, its manner of roof covering, as well as numerous details do not allow for dating the present building earlier than to that period. The aim of the presented article is presenting an analysis of transformations of the plan and the bulk of the church during two centuries. At least twice the church was in a very poor technical state; it was threatened with demolition and completely renovated. The first renovation (or rebuilding) took place in the already mentioned 18th century, and the other which was really a restoration under conservator’s supervision – in the years 1903-1914. It was particularly worthy of attention as the initiative was launched by volunteers from Wieliczka, gathered in a “Committee for Protecting the Church of St. Sebastian”. After a detailed description of complex renovation and conservation work at the beginning of the 20th century, during which e.g. the polychrome in the wooden church in Wieliczka was executed by Włodzimierz Tetmajer, stained glass by Stefan Witold Matejko, and the organ was built by the firm of Rudolf Haase from Lviv, the article presented the last complex building and restoration work carried out since 2011. Thanks to this work conducted like that from a hundred years ago with much commitment that beautiful traditional church which reflects the historic continuation of charming Polish wooden churches will successfully survive the next decades.

Słowa kluczowe

PL

Wieliczka; architektura sakralna; kościół pw. św. Sebastiana; prace konserwatorskie

EN

Wieliczka; church architecture; church of St. Sebastian; conservation work

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2014
• Tom: Nr 38
• Strony: 29--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Gaczoł A.

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• [1] Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej, Wrocław 1984.
• [2] Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982.
• [3] Gaczoł A., Zabytki sztuki w Wieliczce, [w:] Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1990), red. S. Gawęda, A. Jodłowski, J. Piotrowicz, Kraków 1990, s. 333-363.
• [4] Gaczoł A., Z dziejów konserwacji zabytków na terenie Wieliczki, Ochrona Zabytków, nr 4/1992, s. 341-353.
• [5] Grabski M., Ochrona budownictwa drewnianego. Małopolskie realizacje skansenowskie w końcu XIX i w XX wieku, Kraków 2012.
• [6] Kocewiak S., Ogrodzki P., Rulewicz J., Vademecum zabezpieczenia obiektów sakralnych, Warszawa 2005.
• [7] Kopera F., Lepszy L., Kościoły drewniane Galicji Zachodniej, Kraków 1916.
• [8] Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce. Zagadnienia uwarunkowań oraz systematyki typów i form architektury (od średniowiecza do XX wieku), Kraków 1999.
• [9] Kornecki M., Kościół św. Sebastiana na tle panoramy sakralnego budownictwa drewnianego w Polsce, Teki Krakowskie, t. XV, 2008, s. 53-61.
• [10] Łuszczkiewicz Wł., Poradnik dla zajmujących się utrzymywaniem i restauracją kościołów i kościelnych sprzętów, Warszawa 1887.
• [11] Muczkowski J., Ochrona zabytków, Kraków 1914.
• [12] Nowobilski J.A., ks., Włodzimierz Tetmajer (1861–1923), Kraków 1998.
• [13] Pasierb J. St. ks., Ochrona zabytków sztuki kościelnej, Warszawa 1995.
• [14] Piotrowicz J., Dzieje miasta Wieliczki w zarysie (do r. 1918), Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. VIII, 1979, s. 7-45.
• [15] Wojtkowski J.M., ks., Zabytki sakralne w świetle ustawodawstwa kościelnego, Biuletyn Oddziału Warmińsko-Mazurskiego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, 2008, z. 6, s. 11-36.