Uwarunkowania rozwoju pogrązów w aluwiach doliny Wisłoka w okolicach Rzeszowa (południowo-wschodnia Polska)

Superson, J.; Brzezińska-Wójcik, T.; Gębica, P.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Uwarunkowania rozwoju pogrązów w aluwiach doliny Wisłoka w okolicach Rzeszowa (południowo-wschodnia Polska)

Autorzy

Superson J. , Brzezińska-Wójcik T. , Gębica P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Conditions for the development of load-cast structures in alluvial sedi- ments of the Wisłok River valley near Rzeszów (south-eastern Poland)

Języki publikacji

Abstrakty

The article presents the results of geological and geomorphological research concerning load-cast structures outcropping in the alluvial terrace sediments of theWisłok River in the Fore-Carpathian Erosional Valley. Given the large dimensions of these structures, reaching 1.5 m in some places, as well as their strong accumulation and diversity (i.e. drop-like and pocket-like structures), the authors attempted to establish the environmental factors that had determined the development of the structures in periglacial deposits of the Weichselian Glaciation. The structures were analysed in two accessible outcrops where sediments are represented by flood rhythmite and organic deposits, overlain by channel sands. Sandy load-cast structures occur in flood rhythmite and loamy deposits. The formation of load-cast structures probably started due to earthquakes in the Upper Pleniglacial period. The various shapes of load-cast structures were constrained by the various physical properties of the sediments and the escape of water during the deformation process.

Słowa kluczowe

pogrązowe struktury osady aluwialne dolina Wisłoka zlodowacenie Wisły południowo-wschodnia Polska

load-cast structures alluvial sediments Wislok river valley Weichselian glaciation south-eastern Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2013

Tom

Vol. 61, nr 2

Strony

127–--132

Opis fizyczny

Bibliogr. 55 poz., rys.

Twórcy

autor

Superson J.

jozef.superson@poczta.umcs.lublin.pl

Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Al. Kraśnicka 2cd, 20-718 Lublin

autor

Brzezińska-Wójcik T.

Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Al. Kraśnicka 2cd, 20-718 Lublin

autor

Gębica P.

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, ul. mjr. Henryka Sucharskiego 2, 35-225 Rzeszów

Bibliografia

1. ALLEN J.R.L. & BANKS N.L. 1972 - An interpretation and analysis of recumbent-folded deformed cross-bedding. Sedimentology, 19: 257-283.
2. ANKETELL J.M., CEGŁA J. & DŻUŁYŃSKI S. 1970 - On the defor- mational structures in systems with reversed density gradients. Ann. Soc. Geol. Pol., 40: 3-30.
3. BHATTACHARYA H.N. & BANDYOPADHYAY S. 1998 - Seismites in a Proterozoic tidal succession, Singhbhum, Bihar, India. Sediment. Geol., 119: 239-252.
4. BOSWELL P.G.H. 1949 - A preliminary examination of the thixotropy of some sedimentary rocks. Quart. J. Geol. Soc., 104: 499-526.
5. BOWMAN D., KORJENKOV A. & PORAT N. 2004 - Late-Pleisto- cene seismites from Lake Issyk-Kul, the Tien Shan range, Kyrghyztan. Sediment. Geol., 163: 211-228.
6. BRODZIKOWSKI K. 1981 - Dilatancy and the course of the deforma- tional process in unconsolidated sediments. Ann. Soc. Geol. Pol., 51: 83-98.
7. BUŁA Z., ŻABA J. & HABRYN R. 2008 - Regionalizacja tektoniczna Polski - Polska południowa (blok górnośląski i małopolski). Prz. Geol., 56: 912-920.
8. BUTRYM J., CEGŁA J., DŻUŁYŃSKI S. & NAKONIECZNY S. 1964 - New interpretation of „periglacial” structures. Folia Quatern., 17: 1-34.
9. CEGŁA J. & DŻUŁYŃSKI S. 1970 - Układy niestatecznie warstwowane i ich występowanie w środowisku peryglacjalnym. Acta Univ. Wratisl., 124: 17-40.
10. DASGUPTA P. 2008 - Experimental decipherment of the soft-sediment deformation observed in the upper part of the Talchir Formation (Lower Permian), Jharia Basin, India. Sediment. Geol., 205: 100-110.
11. DECKER K., NEŚCIERUK P., REITER F., RUBINKIEWICZ J., RYŁKO W. & TOKARSKI A.K. 1997 - Heteroaxial shortening, strike- -slip faulting and displacement transfer in the Polish Carpathians. Prz. Geol.,45: 1070-1071.
12. DŻUŁYŃSKI S. 1963 - Polygonal structures in experiments and their bearing upon some periglacial phenomena. Bull. Acad. Pol. Sci. Ser. Sci. Geol. Geogr., 11: 145-150.
13. DŻUŁYŃSKI S. 1965 - Experiments on clastic wedges. Bull. Acad. Pol. Sci. Ser. Sci. Geol. Geogr., 13: 301-304.
14. DŻUŁYŃSKI S. 1966 - O strukturach sedymentacyjnych związanych z niestatecznym uwarstwieniem gęstościowym. Rocz. Pol. Tow. Geol., 36: 3-21.
15. DŻUŁYŃSKI S. & RADOMSKI A. 1966 - Experiments on bedding disturbances produced by the impact of heavy suspensions upon horizontal sedimentary layers. Bull. Acad. Pol. Sci. Ser. Sci. Geol. Geogr., 14: 227-230.
16. DŻUŁYŃSKI S. & SIMPSON F. 1966 - Experiments on interfacial current markings. Estratto da Geol. Rom., 5: 197-214.
17. DŻUŁYŃSKI S. & SMITH A.J. 1963 - Convolute lamination, its origin, preservation and directional significance. J. Sed. Petrol., 33: 616-627.
18. DŻUŁYŃSKI S. & WALTON E.K. 1963 - Experimental production of sole markings. Trans. Edinb. Geol. Soc., 19: 279-305.
19. EISSMANN L. 1994 - Grundzüge der Quartärgeologie Mitteldeutschlands (Sachsen, Sachsen-Anhalt, Südbrandenburg, Thüringen). Altenbg. Nat. wiss. Forsch., 7: 55-135.
20. GĘBICA P. 2004 - Przebieg akumulacji rzecznej w górnym vistulianie w Kotlinie Sandomierskiej. Pr. Geogr. Inst. Geogr. Przestrz. Zagospod. PAN, 193: 1-229.
21. GĘBICA P. 2006 - Rzeźba i osady vistulianskie w dolinie Wisłoka (Rynna Podkarpacka). Pr. Kom. Paleogeogr. Czwartorz. PAU, 4: 15-21.
22. GĘBICA P. & SUPERSON J. 2003 - Vistulian and Holocene evolution of the Wisłok river in the northern margin of the Sub-Carpathian Trough. [W:] Kotarba A. (red.) Holocene and Late Vistulian paleogeography and paleohydrology. Pr. Geogr. Inst. Geogr. Przestrz. Zagospod. PAN, 189: 209-223.
23. GULLENTOPS F. & PAULISSEN E. 1978 - The drop soil ofthe Eisden type. Biul. Peryglac., 27: 105-115.
24. HARRIS CH., MURTON J. & DAVIES M.C.R. 2000 - Soft-sediment deformation during thawing of ice-rich frozen soils: results of scaled centrifuge modelling experiments. Sedimentology, 47: 687-700. HUISSTEDEN K. VAN, VANDENBERGHE J. & POLLARD D.
25. 2003 - Palaeotemperature reconstructions of the European permafrost zone during Marine Oxygen Isotope Stage 3 compared with climate model results. J. Quatern. Sci., 18: 453-464.
26. JAHN A. 1957 - Przyczynki do znajomości teras karpackich. Czas. Geogr., 28: 171-185.
27. JONES A.P. & OMOTO K. 2000 - Towards establishing criteria for identifying trigger mechanisms for soft-sediment deformation: a case study of Late Pleistocene lacustrine sands and clays, Onikobe and Nakayamadaira Basins, northeastern Japan. Sedimentology, 47: 1211-1226.
28. KINDLE E.M. 1917 - Diagnostic characteristics of marine clastics. Bull. Geol. Soc. America, 28: 905-916.
29. KUENAN P.H. 1958 - Experiments in geology. Trans. Geol. Soc. Glasgow, 23: 1-28.
30. LOWE D.R. 1975 - Water escape structures in coarse-grained sediments. Sedimentology, 22: 157-204.
31. LOWE D.R. 1976 - Subaqueous liquefied and fluidized sediment flows and their deposits. Sedimentology, 23: 285-308.
32. MAZUMDER R., LOON A.J. (TOM) VAN & ARIMA M. 2006 - Soft-sediment deformation structures in the Earth’s oldest seismites. Sediment. Geol., 186: 19-26.
33. MAZZOLI S., JANKOWSKI L., SZANIAWSKI R. & ZATTIN M. 2010 - Low-T thermochronometric evidence for post-thrusting (<11 Ma) exhumation in the Western Outer Carpathians, Poland. Compt. Rend. Geosci., 342: 162-169.
34. MCKEE E.D. & GOLDBERG M. 1969 - Experiments on formation of contorted structures in mud. Geol. Soc. Am. Bull., 80: 231-244.
35. MORETTI M., ALFARO P., CASELLES O. & CANAS J.A. 1999 - Modelling seismites with a digital shaking table. Tectonophysics, 304: 369-383.
36. MORETTI M. & SABATO L. 2007 - Recognition of trigger mechanisms for soft-sediment deformation in the Pleistocene lacustrine deposits of the Sant’Arcangelo Basin (Southern Italy): seismic shock vs. overloading. Sediment. Geol., 196: 31-45.
37. NEUWERTH R., SUTER F., GUZMAN C.A. & GORIN G.E. 2006 - Soft-sediment deformation in a tectonically active area: the Plio-Pleistocene Zarzal Formation in the Cauca Valley (Western Colombia). Sediment. Geol., 186: 67-88.
38. PISSART A. 1970 - Les phénomènes physiques essentiels liés au gel, les structures périglaciaires qui en résultent et leur signification climatique. Ann. Soc. Geol. Belgique, 93: 7-49.
39. POŻARYSKI W. 1990 - Kaledonidy środkowej Europy - orogenem przesuwczym złożonym z terranów. Prz. Geol., 38: 1-9.
40. RAMBERG H. 1955 - Natural and experimental boudinage and pinch- -and-swell structures. J. Geol., 63: 512-526.
41. RODRÌGUEZ-PASCUA M.A., CALVO J.P., DE VICENTE G. & GÓMEZ-GRAS D. 2000 - Soft-sediment deformation structures interpreted as seismites in lacustrine sediments of the Prebetic Zone, SE Spain, and their use as indicators of earthquake magnitudes during the Late Miocene. Sediment. Geol., 135: 117-135.
42. ROURE F., ROCA E. & SASSI W. 1993 - The Neogene evolution of the Outer Carpathian flysch units (Poland, Ukraine and Romania): kinematics of a foreland/fold-and-thrust belt system. Sediment. Geol., 86:177-201.
43. SAWICKI A. & SWIDZIŃSKI W. 2008 - Problem obciążenia i odciążenia w mechanice gruntów. Czas. Techn., 20: 93-106.
44. SELLEY R.C. & SHEARMAN D.J. 1962 - The experimental production of sedimentary structures in quicksands. Proc. Geol. Soc. London, 1599: 101-102.
45. SHAW E.W. 1913 - The mud lumps at the mouths of the Mississippi. U.S. Geol. Surv. Prof. Pap., 85B: 22.
46. SMITH B. 1916 - Ball or pillow-form structures in sandstones. Geol. Mag., 53: 146-156.
47. STARKEL L. 1972 - Karpaty Zewnętrzne. Kotlina Sandomierska. [W:] Klimaszewski M. (red.) Geomorfologia Polski. Polska Południowa, 1: 52-115, 138-166.
48. TRINCARDI F., CATTANEO A., CORREGGIARI A. & RIDENTE D. 2004 - Evidence of soft sediment deformation, fluid escape, sediment failure and regional weak layers within the Late Quaternary mud deposits of the Adriatic Sea. Mar. Geol., 213: 91-119.
49. UCHMAN A., MALATA E., OLSZEWSKA B. & OSZCZYPKO N. 2006 - Paleobatymetria basenów Karpat zewnętrznych. [W:] Oszczypko i in. (red.) Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego. Inst. Nauk Geol. UJ, Kraków: 85-102. VANDENBERGHE J. 1985 - Paleoenvironment and stratigraphy during the last glacial in the Belgian-Dutch border region. Quat. Res., 24: 23-38.
50. VANDENBERGHE J. 1988 - Cryoturbations. [W:] Clark M.J. (red.) Advances in periglacial geomorphology. Wiley & Sons, Chichester: 179-198
51. VANDENBERGHE J. 2006 - Cryoturbation structures. [W:] Elias S.A. (red.) Encyclopedia of Quaternary Science. Elsevier, Amsterdam: 2147-2153.
52. VAN VLIET-LANOË B., MAGYARI A. & MEILLIEZ F. 2004 - Distinguishing between tectonic and periglacial deformations of Quaternary continental deposits in Europe. Global Planet. Change, 43:103-127.
53. WOIŃSKI J. 1994 - Mapa geologiczna Polski, 1 : 200 000, ark. Rzeszów, A - mapa utworów powierzchniowych. PAE, Warszawa.
54. ŻABA J. 1995 - Uskoki przesuwcze strefy krawędziowej bloków górnośląskiego i małopolskiego. Prz. Geol., 43: 838-842.
55. ŻYTKO K., ZAJĄC R., GUCIK S., RYŁKO W., OSZCZYPKO N., GARLICKA I., NEMCOK J., ELIAS M., MENCIK E. & STRANIK Z. 1989 - Map of the tectonic elements of the Western Outer Carpathians and their foreland, 1 : 500 000. [W:] Poprawa D. & Nemcok J. (red.) Geological atlas of the Western Outer Carpathians and their foreland. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-20fa9813-359d-4211-915c-3a312a61a7ef