Uwalnianie ftalanów do środowiska i związane z tym zagrożenia zdrowotne

• Autorzy: Chmielewski Jarosław , Rutkowski Arkadiusz , Wójtowicz Bożena , Żeber-Dzikowska Ilona , Szpringer Monika , Czarny-Działak Małgorzata , Gworek Barbara , Florek-Łuszczki Magdalena , Dziechciaż Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.15199/62.2019.1.2

Warianty tytułu

EN

Release of phthalates to the environment and connected health risk

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Sole i estry kwasu ftalowego (ftalany) są powszechnie stosowane do produkcji tworzyw sztucznych oraz jako rozpuszczalniki w środkach higieny, w kosmetykach i preparatach farmaceutycznych. Substancje te uwalniają się z produktów, w których są obecne, przyczyniając się w ten sposób do zanieczyszczenia środowiska naturalnego, stanowiąc realne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Ftalany mogą uwalniać się z tworzyw sztucznych do powietrza, kurzu, wody, gleby, ścieków i osadów ściekowych, prowadząc tym samym do ekspozycji ludzi na toksyczny efekt działania tych substancji. Estry kwasu ftalowego wprowadzone do ustroju bezpośrednio wpływają na jego równowagę hormonalną oraz na układ nerwowy i immunologiczny. Mogą powodować zaburzenia funkcjonowania układu rozrodczego (m.in. poprzez zwiększenie ryzyka bezpłodności lub działania teratogennego), powodować destrukcję tkanki nerwowej, jak też powodować różnego rodzaju reakcje alergiczne. Dokonano analizy występowania ftalanów w produktach codziennego użytku oraz określono możliwości ich toksycznego oddziaływania na organizm człowieka.

EN

A review, with 53 refs., of phthalate sources in environment and health risks for children, workers and adults.

Słowa kluczowe

PL

ftalany; zagrożenie zdrowia; uwalnianie do środowiska

EN

phthalates; health risk; release into environment

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przemysł Chemiczny
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 98, nr 1
• Strony: 41--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz.

Twórcy

autor

Chmielewski Jarosław

• Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11 d, 00-548 Warszawa

autor

Rutkowski Arkadiusz

• Europejska Uczelnia Społeczno-Techniczna, Radom

autor

Wójtowicz Bożena

• Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków

autor

Żeber-Dzikowska Ilona

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Szpringer Monika

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Czarny-Działak Małgorzata

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

autor

Gworek Barbara

• Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa

autor

Florek-Łuszczki Magdalena

• lnstytut Medycyny Wsi, Lublin

autor

Dziechciaż Małgorzata

• Państwowa Wyższa Szkota Techniczno-Ekonomiczna, Jarosław

Bibliografia

• [1] D.B. Barr, M.J. Silva, K. Kato, J.A. Reidy, N.A. Malek i in., Environ. Health Perspect. 2003, 111, nr 9, 1148.
• [2] Z. Rudkowski, Family Med. Primary Care Rev. 2012, 14, nr 3, 497.
• [3] A.P. Wezel, P. Vlaardingen, R. Posthumus i in., Ecotoxicol. Ecotoxicol. Safety 2000, 46, 305.
• [4] M. Wormuth, M. Scheringer, M. Vollenweider, K. Hungerbuhler, Risk Anal. 2006, 26, nr 3, 803.
• [5] H. Fromme, L. Gruber, M. Schlummer, G. Wolz, S. Böhmer i in., Environ. Int. 2007, 33, nr 8, 1012.
• [6] M. Romero-Franco, R.U. Hernández-Ramírez, A.M. Calafat, M.E. Cebrián, L.L. Needham i in., Environ. Int. 2011, 37, nr 5, 867.
• [7] N.H. Kleinsasser, E.R. Kastenbauer, H. Weissacher, R.K. Muenzenrieder, U.A. Harreus, Environ. Mol. Mutagen. 2000, 35, 9.
• [8] B.D. Page, G.M. Lacroix, Food Additiv. Contam. 1995, 12, 129.
• [9] B.C. Blount, M.J. Silva, S.P. Caudill, L.L. Needham, J.L. Pirkle i in., Environ. Health Perspect. 2000, 108, nr 10, 979.
• [10] T. Schettler, Int. J. Andrology 2006, 29, nr 1, 134.
• [11] K. Kulik-Kupka, J. Nowak, I. Korzonek-Szlacheta, B. Zubelewicz- Szkodzińska, Post. Hig. Med. Dośw. 2017, 71, 1231.
• [12] Green Paper. Environmental Issues of PCV, Commission of the European Communities, Brussels 2000, 13.
• [13] L. Szefczyk-Polowczyk, M. Respondek, Med. Środ. - Environ. Med. 2015, 18, nr 2, 58.
• [14] S.J. Genuis, S. Beesoon, R.A. Lobo, D. Birkholz, Sci. World J. 2012, doi:10.1100/2012/615068.
• [15] P. Montuori, E. Jover, M. Morgantini, J.M. Bayona, M. Triassi, Food Additiv. Contam. 2008. 25, nr 4, 511.
• [16] B. Pinto, D. Reali, Int. J. Hygiene Environ. Health 2009, 212, nr 2, 228.
• [17] K.H. Krupa, A. Wolny, G. Dziubanek, [w:] Praca zbiorowa, Zagrożenia zdrowotne wśród dzieci i młodzieży (red. M. Seń i G. Dębska), 2011, 1, 615.
• [18] R. Hauser, A.M. Calafat, Occup. Environ. Med. 2005, 62, nr 11, 806.
• [19] U. Heudorf, V. Mersch-Sundermann, J. Angerer, Int. J. Hygiene Environ. Health 2007, 10, nr 5, 623.
• [20] N.R. Janjua, H. Frederiksen, N.E. Skakkebaek, H.C. Wulf, A.M. Andersson, Int. J. Androl. 2008, 31, nr 2, 118.
• [21] R.H. McKee, M. El Hawari, M. Stoltz, F. Pallas, A.W. Lington, J. Appl. Toxicol. 2002, 22, nr 5, 293.
• [22] K.M. Main, G.K. Mortensen, M.M. Kaleva, K.A. Boisen, I.N. Damgard i in., Environ. Health Perspect. 2006, 114, nr 2, 270.
• [23] H. Frederiksen, N.E. Skakkebaek, A.M. Andersson, Mol. Nutrition Food Res. 2007, 51, nr 7, 899.
• [24] J.P. Buckley, S.M. Engel, J.M. Braun, R.M. Whyatt, J.L. Daniels i in., Epidemiology 2016, 27, nr 3, 449.
• [25] S. Sathyanarayana, C.J. Karr, P. Lozano, E. Brown, A.M. Calafat i in., Pediatrics 2008, 12, nr 1, 260.
• [26] X.Q. Pei, M. Song, M. Guo, F.F. Mo, X.Y. Shen, Atmosph. Environ. 2013, 68, 17.
• [27] R.A. Rudel, D.E. Camann, J.D. Spengler, L.R. Korn, J.G. Brody, Environ. Sci. Technol. 2003, 37, nr 20, 4543.
• [28] Rozporządzenie Komisji (UE) 2015/326 z dnia 2 marca 2015 r. zmieniające załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i ftalanów, Dz. Urz. UE 2015, L 58/43.
• [29] E. Dobrzyńska, M. Pośniak, Przem. Chem. 2018, 97, 155.
• [30] M. Boroń, M. Dobrakowski, J. Chmielewski, B. Gworek, I. Korzonek- Szlacheta, Przem. Chem. 2018, 97, nr 4, 618.
• [31] RAR, Risk Assessment Report, Benzyl butyl phthalate, draft March 2004.
• [32] W. Wang, X. Xu, C.Q. Fan, Chemosphere 2015, 120, 37.
• [33] G. Pan, T. Hanaoka, M. Yoshimura, S. Zhang, P. Wang, Environ. Health Perspect. 2006, 114, nr 11, 1643.
• [34] K. Miranowicz-Dzierżawska, Bezp. Pracy - Nauka Praktyka 2012, 12, 11.
• [35] L.E. Gray Jr, J. Satby, J. Furr, M. Price, D.N. Veeramachaneni i in., Toxicol. Sci. 2000, 58, nr 2, 350.
• [36] M. Shirota, Y. Saito, K. Imai, S. Horihucki, S. Yoshimura i in., J. Toxicol. Sci. 2005, 30, nr 3, 175.
• [37] T.M. Sharpe, Toxicol. Lett. 2001, 120, nr 1-3, 221.
• [38] R. Kavlock, K. Boekelheide, R. Chapin, M. Cunningham, E. Faustman i in., Reprod. Toxicol. 2002, 16, nr 5, 529.
• [39] M.F. Sweeney, N. Hasan, A.M. Soto, C. Schonnenschein, Rev. Endocrine Metabolic Disorders 2015, 16, nr 4, 341 .
• [40] J.S. Wong, S.S. Gill, Toxicol. Appl. Pharmacol. 2002, 185, nr 3, 180.
• [41] V.D. Shultz, S. Philips, M. Sar, P.M. Foster, K.W. Gaido, Toxicol. Sci. 2001, 64, 235.
• [42] B.J. Davis, R.R. Maronpot, J.J. Heindel, Toxicol. Appl. Pharmacol. 1994, 128, nr 2, 216.
• [43] S.M Duty, A.M. Calafat, M.J. Silva, L. Ryan, R. Hauser, Human Reproduction 2005, 20, nr 3, 604.
• [44] B.A. Jonsson, J. Richthoff, L. Rylander, A. Giwercman, L. Hagmar, Epidemiology 2005, 16, nr 4, 487.
• [45] L.P. Huang, C.C. Lee, P.C. Hsu, T.S. Shih, Fertility Sterility 2011, 96, nr 1, 90.
• [46] J.A. Szymańska, E. Bruchajzer, Podst. Metody Oceny Środ. Pracy 2013, nr 4 (78), 47.
• [47] C. Xie, Y. Zhao, L. Gao, J. Chen, D. Cai i in., Mol. Cellular Endocrinol. 2015, 407, 67.
• [48] B. Kolarik, C.G. Bornehag, K. Naydenov, L. Sundell, P. Stavova i in., Atmos. Environ. 2008, 42, nr 37, 8553.
• [49] Q. Lan, K. Cui, F. Zeng, F. Zhu, H. Liu i in., Environ. Monit. Assess. 2011, 184, nr 8, 4921.
• [50] International Agency for Research on Cancer, IARC Monographs 2000, 77, 41.
• [51] M. Morgan, A. Deoraj, Q. Felty, D. Roy, Mol. Cellular Endocrinol. 2017, 5, 457.
• [52] I. Colon, D. Caro, J.C. Bourdony, O. Rosario, Environ. Health Perspect. 2000, 108, nr 9, 895.
• [53] C.G. Bornehag, J. Sundell, C.J. Weschler, T. Sigsgard, B. Lundgren i in., Environ. Health Perspect. 2004, 112, nr 14, 1393.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).