Historyczne uwarunkowania tworzenia systemów kolejowych na świecie (4). Sieci kolejowe w apogeum rozwoju a rola państwa

• Autorzy: Wesołowski Jacek

Warianty tytułu

EN

Historical legacy in the form and performance of railway networks (4). Railway networks in the peak of development and the role of the government

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł, czwarty w cyklu dotyczącym odziedziczonym sieciom kolejowym, obrazuje kształtowanie ich w późniejszych fazach rozwoju kolejnictwa. Budowano wówczas linie w koloniach lub – wyjątkowo – w niepodległych krajach zamorskich, często ogromnym kosztem społecznym. W samej Europie zaś wciąż dogęszczano sieć, ale też próbowano koordynować i racjonalizować funkcjonowanie kolei w zmieniających się warunkach w XX w. W tym celu coraz aktywniejsze były rządy, doprowadzając prędzej czy później do jej nacjonalizacji. Wbrew panującym stereotypom, XX wiek nie był jednak wyłącznie epoką regresu kolei. W przypadku wielu krajów wręcz przeciwnie - był okresem zagęszczania sieci, a nawet jej powstania (Chiny, Korea, Maroko). Ale nawet w krajach rozwiniętego Zachodu kolej dotknięta z jednej strony XX-wiecznymi kasacjami linii, a z drugiej modernizacją przełomu XX i XXI w., mimo że oddała samochodom większość przewozów, potrafi w ich wielkości osiągać historyczne maksima. Współczesny obraz sieci kolejowych jest jednak niejednoznaczny i niejednakowy. Obok wielu regionów Europy, gdzie wciąż jest ona gęsta i intensywnie eksploatowana, istnieją zaludnione obszary świata, które są niemal całkowicie ich pozbawione. Jeszcze gdzie indziej nawet radykalna modernizacja nie kształtuje równie gęstej sieci dalekiej i lokalnej, jak to się stało sto lat temu.

EN

This article, fourth in a series on inherited railway networks, describes their development at later stages of their development. At that time lines were built in colonies or, exceptionally, in independent overseas countries, often at great social cost. In Europe itself the network was kept being densified, but also trials were attempted to coordinate and rationalize the performance of railway in the changing circumstances of the 20th century. To achieve this, governments appeared more and more active, with nationalisation taking place sooner or later. Contrary to stereotypes, the 20th century was not only the epoque of network contraction. In case of many countries it was the time of densification or, even, its emergence (China, Korea, Morocco). But even in the developed West the railway network, on one hand battered with 20th century mass contraction, on the other fortified with turn of the 21st century modernisation, despite having lost the bulk of transport work to roads, can achieve historic maximums in passenger traffic. Nevertheless, the current picture of rail networks is ambiguous and diverse. Apart of many European regions where they are still dense and extensively operated, there are heavily inhabited parts of the world where the network is almost totally inexistent. Elsewhere even radical modernisation does not form the local and long-distance network as dense as it happened a hundred years ago.

Słowa kluczowe

PL

gęstość sieci kolejowej; historia sieci kolejowej; budowa sieci kolejowej; redukcja sieci kolejowej; upaństwowienie kolei

EN

rail network density; rail network history; rail network construction; rail network contraction; railway nationalisation

• Wydawca: Instytut Naukowo-Wydawniczy "TTS" Sp. z o.o
• Czasopismo: TTS Technika Transportu Szynowego
• Rocznik: 2020
• Tom: R. 27, nr 3-4
• Strony: 20--25
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wesołowski Jacek

• Politechnika Łódzka. Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska

Bibliografia

• 1. Kalmann, Bosnisch-hercegovinische Eisenbahnen, w: Viktor Freiherr v. Röll (red.), Enzyklopädie des Eisenbahnwesens, 2.Aufl., Wien-Berlin, 1912–1923, w sieci URL: www.zeno.org/Roell-1912 [XI 2018].
• 2. Niem. Wikipedia, h.: Madeira-Mamoré-Eisenbahn [XI 2018].
• 3. Ang. Wikipedia, h.: Burma Railway [XI 2018].
• 4. Niem. Wikipedia, hasło Preußische Staatseisenbahnen [XI 2018].
• 5. Otto Pflanze, Bismarck, der Reichskanzler, tłum. z ang.: C.H.Beck, München, 2001, str. 62.
• 6. Birk, Eisenbahn, w: Viktor Freiherr v. Röll (red.), Enzyklopädie des Eisenbahnwesens, 2.Aufl., Wien-Berlin, 1912–1923, w sieci URL: www.zeno.org/Roell-1912 [XI 2018] .
• 7. Фарид Хусаинов, Как коррупция погубила частные железные дороги в России; na witrynie www.vedomosti.ru, 17 XI 2017 [XII 2018]; tenże, Частные и казённые железные дороги в дореволюционной России, URL: f-husainov.livejournal.com/480508.html [XII 2018].
• 8. United States Census Bureau, Report on Transportation Business in the United States at the Eleventh Census 1890, s. 4; za ang. Wikipedią, hasło History of rail transport in the United States [XI 2018].
• 9. Wyliczenie przybliżone na podstawie US Railroad Route Miles And Revenue, URL: www.railserve.com/stats_records/railroad_route_miles.html , How Railroads Became Marginalized - A Brief History na witrynie Steel Interstate Coalition, URL: https://steelinterstate.org/rail-history [II 2020] oraz Bureau of Transportation Statistics, URL: www.bts.gov/content/system-mileage-within-united-states [II 2020].
• 10. Current Mode Shares, na witrynie VREF Center of Excellence for Sustainable Urban Freight Systems, URL: coe-sufs.org/wordpress/ncfrp44/44-freight-mode-share-historical-patterns/44-currentmode-shares/ [II 2020].
• 11. O tzw. “Raportach Beechinga” I ich konsekwencjach: Jack Simmons, The Railways of Britain. A Journey Through History, Macmillan, London, 3rd Ed., 1986, str. 57-58.
• 12. Department for Transport statistics, Rail Statistics, Table TSGB0601 (RAI0101); The Billion Passenger Railway. Lessons From The Past: Prospects For The Future, ATOC, London, 2008; ang. Wikipedia, hasło History of rail transport in Great Britain [II 2020].
• 13. Rail Finance. 2018-19 Annual Statistical Release, National Statistics, Office of Rail And Road; URL: dataportal.orr.gov.uk/media/1548/rail-finance-statistical-release-2018-19.pdf [II 2020]
• 14. Niem. Wikipedia, h. Geschichte der Eisenbahn in Deutschland [II 2020].
• 15. Verkehr im Überblick 2017, seria Verkehr, Fachserie 8, Reihe 1.2, Statistisches Bundesamt (Destatis), 2019, s. 4.
• 16. Memento statistiques SNCF Mobilités 2017. Les faits marquants et les chiffres clés du groupe SNCF à travers le prisme de l’EPIC SNCF Mobilités, SNCF Mobilités - DGD Performance, [2018], URL: medias.sncf.com/sncfcom/open-data/pdf/MEMENTO_STATISTIQUES_2017.pdf [II 2020]; fr. Wikipedia, h. Transport ferroviaire en France [II 2020].
• 17. Eiichi Aoiki , Mitsuhide Imashiro, Shinichi Kato, Yasuo Wakuda, A History of Japanese Railways 1872-1999, East Japan Railway Culture Foundation, Tokyo, 2000, str. 190 nn.
• 18. Ang. Wikipedia, h. Impact of the privatisation of British Rail [II 2020].
• 19. Distribution of passenger-kilometers travelled by land in Switzerland in 2017, by mode of transport na witrynie: www.statista.com [VI 2020].
• 20. Passenger transport modal split, dane na 2014 r., na witrynie European Environment Agency, URL: www.eea.europa.eu/data--and-maps/daviz/passenger-transport-modal-split-2#tab-chart_1 [VI 2020].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).