Krakowskie collegium od „kolebki”. O adaptowanych podziemiach Collegium Maius i ich średniowiecznych sklepieniach kolebkowych (piwnice u Szczepana Pęcherza)

• Autorzy: Kulig Anna

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK69CELLARS

Warianty tytułu

EN

Cracow Collegium from the “cradle:” on the adapted cellars of the Collegium Maius and their medieval barrel vaults (the Cellars of Szczepan Pęcherz)

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Collegium Maius w Krakowie jest wybitnym zabytkiem późnogotyckiej architektury i dobrze zachowanym, najstarszym obiektem uniwersyteckim w Polsce. Artykuł poświęcony jest jego średniowiecznym podziemiom udostępnionym po ostatniej adaptacji. Niezwykły jest charakter tych wnętrz z odsłoniętymi wątkami murów i sklepień kamiennych oraz ceglanych. Odwiedzający podziwiają autentyzm miejsca, interesują się widocznymi śladami przeobrażeń, lecz mają problem z interpretacją źródeł. Autorka podjęła próbę uczytelnienia historii podziemi, przełożenia ich dziejów rozpoznanych przez badaczy (historyków sztuki, archeologów prowadzących wieloletnie prace w obiekcie) na język obrazów, czyli przedstawienia wizji dawnego wyglądu i funkcji. Wizje rekonstrukcyjne opierają się na autentycznych śladach materialnych, czyli stanie murów, przekryć, otworów, który skonfrontowano ze źródłami pisanymi. Rezultatem pracy jest komplet widoków kilku najstarszych podziemnych wnętrz, porównujących stan obecny ze stanem sprzed wieków, oraz zwięzły opis interpretacyjny.

EN

The Collegium Maius in Cracow is an outstanding and well-preserved monument of late-Gothic architecture and is the oldest university building in Poland. This paper focuses on its medieval cellars, opened after a recent adaptive reuse project. These interiors, with exposed masonry patterns and brick and stone vaults, are extraordinary. Visitors admire the authenticity of this place and show interest in visible traces of remodeling, although they appear to have problems with interpreting sources. The author clarified the cellars’ history and translated it as explored by others (arts historians, archaeologists who had conducted many years of research on the structure) to the language of images, a vision of the cellars’ past appearance and use. The reconstructions are based on authentic material traces: the state of the walls, vaults and openings, as confronted with written sources. The result of this study is a set of views of several of the oldest underground interiors, which compare the state as encountered with the state from ages before, along with a brief interpretation.

Słowa kluczowe

PL

sklepienia kolebkowe; collegium; adaptacje; podziemia

EN

vaults; college; adaptations; cellars

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 69
• Strony: 98--108
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., fot.

Twórcy

autor

Kulig Anna

• https://orcid.org/0000-0003-2845-0145

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Estreicher Karol, Collegium Maius, dzieje gmachu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace z Historii Sztuki” 1968, z. 6.
• 2. Estreicher Karol, Dawne budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] Gospodarka i budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego od XV do XVIII w., „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1973, z. 45.
• 3. Furtak Marcin, Kobylarczyk Justyna, Kuśnierz-Krupa Dominika, Beton w adaptacjach i rozbudowach obiektów zabytkowych (na wybranych przykładach z Porto), „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, t. 58.
• 4. Grabski Władysław, Wybrane zagadnienia z urbanistyki średniowiecznego Krakowa, „Biuletyn Krakowski” 1961, t. 3.
• 5. Grabski Władysław, Ze studiów nad zabudowa mieszkalną średniowiecznego Krakowa, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1968, t. 2.
• 6. Hiżycka Joanna, Stanisław Sławiński, Przemiany historyczne staromiejskiego bloku nr 27 w Krakowie; dziedziniec Collegium Maius oraz posesja przy ul. św. Anny 10 w świetle ostatnich badań architektonicznych, „Zeszyty Naukowe UJ. Opuscula Muzealia” 2011, z. 19.
• 7. Komorowski Waldemar, Średniowieczne domy krakowskie (od lokacji miasta do połowy XVII wieku), kamienice, pałace miejskie i rezydencje kanonicze. Trwałość gotyckiego modelu w nowożytności, „Prace Naukowe Muzeum Narodowego w Krakowie”, Kraków 2014, t. 4.
• 8. Muczkowski Józef, Mieszkania i postępowanie uczniów krakowskich w wiekach dawniejszych, Kraków 1842.
• 9. Sławiński Stanisław, Hiżycka Joanna, Budynki krakowskiego Collegium Maius przed połową XV wieku, „Zeszyty Naukowe UJ. Opuscula Muzealia” 2004, z. 13. Sławiński Stanisław, Hiżycka Joanna, Collegium Maius - gotyckie fazy rozwoju gmachu, „Zeszyty Naukowe UJ. Opuscula Muzealia” 2001, z. 11.
• 10. Sławiński Stanisław, Hiżycka Joanna, Rozwój przestrzenny gotyckiego gmachu Collegium Maius na podstawie badań architektonicznych prowadzonych w piwnicach, „Rocznik Krakowski” 1999–2000, t. 65–66.
• 11. Sławiński Stanisław, Hiżycka Joanna, konsultacja Andrzej Włodarek, „Collegium Maius. Piwnice gmachu – opracowanie historyczne i badania architektoniczne piwnic”, Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” sp. z o. o., Kraków 1999, mps.
• 12. Tomkowicz Stanisław, Gmach Biblioteki Jagiellońskiej. Historia i opis, „Rocznik Krakowski” 1900, t. 4.
• 13. Włodarek Andrzej, Architektura średniowiecznych kolegiów i burs Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2000.
• 14. Zaremska Hanna, Ulica Żydowska w Krakowie: XIV–pierwsza połowa XV wieku, „Kwartalnik Kultury Materialnej” 1999, t. 47.