The development of periglacial sedimentation in the Wolica Valley (SE Poland) during the Weichselian Upper Pleniglacial

• Autorzy: Superson J. , Zagórski P.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The development of the Weichselian Upper Pleniglacial periglacial sedimentation in the Wolica Valley was evaluated by means of geomorphological, geological and sedimentological investigation. Sediments of the medium (II) raised terrace, the surface area of which is a dominant element of the valley, were examined. The terrace has a complex structure comprising deposits of different age, lithology and origin. The basal part of the terrace is formed from terrace remnants from the Middle Pleniglacial and the phase before maximum cold of the Upper Pleniglacial. The base consists of sandy channel deposits and silty-sandy floodplain deposits. The upper part of the terrace is a thick series of deposits from the phase after maximum cold. It is built from slope, floodplain and channel deposits, as well as alluvial fans. The complexity of the structure results from the specific character of periglacial processes and their rhythmical course, as well as from the influence of local conditions. The deposits of the basal part of the terrace were shaped in a subpolar climate with maritime features, whereas the sediments of its upper part formed in continental subpolar climate. Local factors, such as: lithology of rocks in the river drainage basin, a dense network of valleys in the basin and alluvial fans, determined the suspension type of transport, the shape of the river channel and retention of a large amount of sediment in the Wolica drainage basin and on its valley-floor.

Słowa kluczowe

EN

periglacial sedimentation; Lublin Upland; terrace deposits; Weichselian Upper Pleniglacial

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2003
• Tom: Vol. 4
• Strony: 17--37
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz., rys.

Twórcy

autor

Superson J.

• Maria Curie-Skłodowska University Institute of Earth Sciences, Department of Geology Kraśnicka 2c, 20-718 Lublin, Poland

autor

Zagórski P.

• Maria Curie-Sklodowska University Institute of Earth Sciences, Department of Geomorphology al. Kraśnicka 2c, 20-718 Lublin, Poland

Bibliografia

• Allen, J.R.L., 1983: Studies in fluviatile sedimentation: bars, bar-complcxes and sandstone sheets (lowsinuosity braided streams) in the Brownstones (L. Devonian), Welsh Borders. Sedimentary Geology 33: 237-293.
• Blum, M.D., Guccione, M.J., Wysocki, D.A. & Robnett P C., 2000: Late Pleistocene evolution of the Central Mississippi Valley, Southern Missouri to Arkansas. Geological Society of America Bulletin 112: 221-235.
• Blum, M.D. & Tomqvist, T.E., 2000: Fluvial responses to climate and sea-level change: a review and look forward. Sedimentology’ 47 (Suppl. 1): 2-48.
• Buraczynski. J., 1980/1981: Development of valleys in escarpment zone of the Roztocze. Ann.UMCS, sec. B, 35/36: 81-102.
• Buraczyński, J., 1994: Zmienność procesów eolicznych na Roztoczu i w Kotlinie Sandomierskiej podczas piętra wisły. Ann. UMCS, sec. B. 49: 51-79.
• Buraczyński. J. & Superson. J., 1996: Litologia utworów mezo- i neoplejstoceńskich w dolinach górnego Wieprza i Sołokiji (Roztocze Tomaszowskie). In: A. Kostrzewski (Ed.) Geneza. litologia i stratygrafia utworów czwarto- rzędowych. T. 2. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Seria: Geografia 57, Wyd. Nauk UAM, Poznań: 47-57.
• Fairbrigde. R.W., 1968: Sheet erosion, sheet wash, rainwash, sheetflood. In: R.W. Fairbridge (Ed.) The Encyclopedia of Geomorphology. Encyclopedia of Earth Sciences Series. Vol. 3. New York. Amsterdam, London: 991-993.
• Folk. R.L. & Ward. W.C., 1957: Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters. Journal of Sedimentaryt Petrology 27, 1: 3-26.
• Gawrysiak, L., Reder, J. & Zagórski, P., 1998: Rzeźba i osady czwartorzędowe dorzecza Wojsławki. Ann. UMCS. sec. B. 53 (print 2000): 87-106.
• Gębica, P., 1995: Evolution of the Vistula valley and of alluvial fans of the Raba and Uszwica rivers between Uście Solne and Szczurowa in the Vistulian and Holocene. In: L. Starkel (Ed.) Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years. Vol. 5. Geographical Studies. Special Issue 8: 31-50.
• Gębica, P. & Starkel, L., 1987: The evolution of the Vistula river valley at the northern margin of the Niepołomice Forest during last 15 000 years. In: L. Starkel (Ed.) Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years. Vol. 2. Geographical Studies, Special Issue 4: 71-86.
• Gil, E., 1976: Spłukiwanie gleby na stokach fliszowych w rejonie Szymbarku. Dokumentacja Geograficzna 2: 65 pp.
• Gil, E., 1986: Rola użytkowania ziemi w przebiegu spływu powierzchniowego i spłukiwania na stokach fliszowych. Przegląd Geograficzny 58, z. 1-2: 51-65.
• Goliszek. M. & Pękala, K., 1996: The development of contemporaneous slope process in the Dainye Zelentsy region (Kola Peninsula). In: J. Repelewska-Pękalowa, K. Pękala (Eds.) Polar Session "Problems of the Contemporaneous and Pleistocene Periglacial Zone". Lublin - Poland, December 1995. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin: 147-152.
• Gradziński, R., Kostecka, A., Radomski, A. & Unrug, R., 1986: Zarys sedymentologii. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 628 pp.
• Goździk, J & Zieliński, T., 1996: Sedymcntolo- gia vistuliańskich osadów małych dolin środkowej Polski - przykłady z kopalni Bełchatów. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373: 67-77.
• Harasimiuk. M., 1991: Vistulian glacial cycle of the fluvial processes development in the valley of middle Wieprz river (SE Poland). Ann. UMCS, sec. B, 46: 81-109.
• Harasimiuk, M. & Henkiel, A., 1980: Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski I : 50 000. arkusz: Łęczna (750). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 72 pp.
• Harasimiuk, M. & Henkiel, A., 1982: Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski I : 50 000. arkusz: Lublin (749). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 83 pp.
• Harasimiuk, M., Henkiel, A. & Król, T., 1988a: Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski I : 50 000, arkusz Krasnystaw (825). Wydawnictwa Geologiczne, W'arszawa: 71 pp.
• Harasimiuk. M., Henkiel, A. & Król, T., 1988b: Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski I : 50 000. arkusz Piaski (787). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 74 pp.
• Harasimiuk, M. & Szwajgier, W., 1984: Profil utworów czwartorzędowych w Latyczowie. In: H. Maruszczak (Ed.) Przewodnik Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, UMCS, Lublin: 74-81.
• Hovius, N., 1998: Controls on sediment supply by large rivers. In: K.W. Shanley and P.J. McCabe (Ed.s.) Relative role of eustasy, climate, and tectonism in continental rocky. Society of Economic Paleontology and Mineralogy, Special Publication 59: 3-16.
• Huissteden, J. van, 1990: Tundra rivers of the last glacial sedimentation and geomorphological processes during the middle Pleniglacial in Twente, Eastern Netherlands. Mededelingen Rijks Geologische Dienst 44, 3: 3-138.
• Jahn, A., 1952: Materiały do geologii czwarto¬rzędu północnej części arkusza “Zamość” 1 : 300 000. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 65: 407-452.
• Jahn. A., 1956a: Czwartorzęd. Środkow a i wschodnia część wyżyny. In: W. Pożaryski (Ed.) Regionalna geologia Polski. 2: Region lubelski. Kraków: 90-123.
• Jahn. A., 1956b: Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Prace Geograficzne Instytutu Geografii PAN 7: 453 pp.
• Jahn, A., 1975: Problems of the periglacial zone. PWN, Warszawa: 223 pp.
• Jersak, J., 1976: Związek akumulacji lessu z rozwojem procesów rzecznych w dolinach przedpola Karpat i na wyżynach południowej Polski. Acta Geographica Lodziensia 37: 25-52.
• Jersak. J., 1991: Osady rzeczne pełni piętra zimnego Wisły w dolinie Wieprza między Szczebrzeszynem a Łańcuchowem. In: J. Jersak (Ed.) Less i osady dolinne. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1107, Katowice: 51-92.
• Jersak, J. & Sendobry, K., 1991: Vistulian deposits in the Bierawka exemplified by the filling- sand mine in Kotlamia. In: J. Jcrsak (Ed.) Less i osady dolinne. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1107: 93-118.
• Jersak, J., Sendobry, K., Śnieszko, Z.. 1992: Postwarciańska ewolucja wyżyn lessowych w Polsce. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1227: 197 pp.
• Langbein, L. & Schumm, S.A., 1958: Yield of sediment in relation to mean annual sediment. Trans. American Geophysical Union 39: 1076- 1084.
• Liedtke, H., 1993: Phasen periglaziär-geomor phologischer Prägung während der Weichseleiszeit im norddeutschen Tiefland. Zeitschrift für Geomorphologie N.F., Suppl-Bd. 93: 69-94.
• Manikowska, B., 1996: Dwucykliczność ewolucji środowiska peryglacjalnego w Polsce środkowej podczas vistulianu. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373: 97-106.
• Maruszczak, H., 1972: Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie. In: M. Klimaszewski (Ed.) Geomorfologia Polski. T. 1. Polska Południowa. Góry i wyżyny. PWN, Warszawa: 340-384.
• Maruszczak H., 1987: Loesses in Poland, their stratigraphy and paleogeographical interpretation. Ann. UMCS, sec. B, 41 (1986): 15-54.
• Maruszczak, H., 1995: Glacial cycles of loess accumulation in Poland during the last 400 ka and rhythms of paleogeographical events. Ann. UMCS, sec. B, 50: 127-156.
• McKee, E.D., Crosby, E.J. & Berryhill, H.L., 1967: Flood deposits. Bijou Creek, Colorado, June 1965. Journal of Sedimentary- Petrology 37: 829-851.
• Millimam, J.D. & Syvitski. J.P.M., 1992: Geo- morphic/tectonic control on sediment discharge to the ocean: the importance of small mountainous streams. Journal of Geology 100: 525-544.
• Mojski, J.E., 1961: Stratigraphy of cryoturbate structures in the Würm-age deposits in the southern part of Dorohucza Basin. Biuletyn Peryglacjalny 10: 235-256.
• Mojski, J E., 1968: Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski I : 50 000, arkusz Pawłów. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 46 pp.
• Paola C., Heller P.L., & Angevine C.L., 1992: The large-scale dynamics of grain size variation in alluvial basins. 1. Theory. Basic Research 4: 73-90.
• Pękala, K. 1994: Development of relief affected by contemporary morphogenic processes in the Dalnye Zelentsy region (Kola Peninsula). In: J. Repelewska-Pękalowa, K. Pękala (Eds.) Polar Session "Arctic Natural Environment Problems ” Lublin, Poland-November 1994. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skło- dowskiej, Lublin: 87-92.
• Racinowski, R. & Szczypek, T., 1985: Prezentacja i interpretacja wyników badań uziamienia osadów czwartorzędowych. Skrypty Uniwersytetu Śląskiego 359, Katowice: 143 pp.
• Rotnicki, K., 1996: Możliwość retrodykcji składowych dawnego bilansu wodnego i jego zmian w ostatnim cyklu interglacjalno-glacjalnym na podstawie danych paleobotanicznych. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego 373: 153-160.
• Rotnicki. K. & Borówka, R., 1989: Osady górnego plenivistulianu w dolinie dolnej Prosny pod Macewem a wiek maksymalnego zasięgu ostatniego zlodowacenia podczas fazy leszczyńskiej. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią 40. Seria A: Geografia Fizyczna. Warszawa-Poznań: 5-20.
• Słupik, J., 1973: Zróżnicowanie spływu powierzchniowego na fliszowych stokach górskich. Dokumentacja Geograficzna 3: 118 pp.
• Sołtysik, R., 2000: Wpływ czynnika tektonicznego na formowanie zabagnień w strefach przedprzełomowych dolin rzecznych Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia. In: B.J. Kowalski (Ed.) Geologia i geomorfologia Gór Świętokrzyskich - kontrowersje i nowe spojrzenia. Prace Instytutu Geografii WSP w Kielcach 4 (2000): 209-222.
• Starkel, L., 1988: Paleogcography of the periglacial zone in Poland during the maximum advance of the Vistulian ice sheet. Geographia Polonica 55: 151-163.
• Starkel, L., 1993: Paleogeografía polskich Karpat w późnym vistulianie i wczesnym holocenie. An. UMCS, sec. B, 48: 253-261.
• Starkel, L., 1994: Reflection of the glacial-inter-glacial cycle in the evolution of the Vistula river Basin, Poland. Terra Nova 6, 5: 486—494.
• Starkel, L., 1995: Evolution of the Carpathian valleys and the Forecarpathian Basins in the Vistulian and Holocene. Studia Geomorpholog- ica. Carpatho-Balcanica 29: 5—40.
• Starkel, L., 1997: The evolution of fluvial systems in the Upper Vistulian and Holocene in the territory of Poland. Landform Analysis 1: 7-18.
• Straffin, E.C., Blum, M.D., Colls, A. & Thornes J.B., 2000: Alluvial stratigraphy of the Loire and Arroux Rivers, Burgundy, France. Quaternaire 10: 271-282.
• Superson, J., 1977: Geomorfologia i morfogeneza doliny dolnego Poru. Biuletyn Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Geografia 19, 2: 63-68.
• Superson, J., 1979: Geomorfologia doliny mean¬drowej dolnego Poru. Ann. UMCS, sec. B, 27: 143-158.
• Superson J., 1987/1988: Obszary alimentacyjne pokrywowych utworów piaszczystych Roztocza Tomaszowskiego. Ann. UMCS, sec. B. 42/43 (print 1993): 31-47.
• Superson, J., 1994: Main elements of relief and Quaternary sediments in Dalnye Zelentsy region (Kola Peninsula). In: J. Repelewska- Pękalowa, K. Pękala (Eds.) Polar Session "Arctic Natural Environment Problems ” Lub¬lin, Poland - November 1994. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lub¬lin: 107-111.
• Superson, J., 1995: Stratigraphy of valley sediments of the Por and Labuńka river drainage basins (Lublin Upland and Roztocze). Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences 43, 1: 65-72.
• Superson, J., 1996a: Funkcjonowanie systemu fluwialnego wyżynnej części dorzecza Wieprza w zlodowaceniu Wisły. Rozprawy habilitacyj¬ne 53, UMCS, Lublin: 280 pp.
• Superson, J., 1996b: Poligeneza vistuliańskicgo rozwoju dolin dorzecza Wieprza (Wyżyna Lubelska). Acta Geographica Lodziensia 71: 219-232.
• Superson, J. & Szwajgier, W., 1999: Rozwój wielkopromiennych meandrów na poleskim odcinku Bugu podczas późnego vistulianu i ho- locenu. Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAN 63, Kraków: 172-174.
• Superson, J. & Warowna, J., 1996: Litogeneza osadów dolinnych zlewni Żółkiewki (Wyżyna Lubelska). In: A. Kostrzewski (Ed.). Geneza, litologia stratygrafia utworów czwartorzędowych. T. 2. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Seria: Geo¬grafia 57. Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 307-317.
• Superson, J. & Zagórski, P. 2000: Rozwój sedymentacji peryglacjalncj w dolinie Wolicy (Działy Grabowieckie) podczas górnego plenivistulianu. In: L. Andrzejewski, P. Molewski, W. Wysota (Eds.) V Zjazd Geomorfologów Polskich „Dorobek i pozycja polskiej geomorfologii u progu XXI wieku ”. Wyd. UMK, Toruń: 124-127.
• Szwajgier, W., 1998: Współczesne warunki rozwoju doliny Bugu między Horodłem a Włodawą. Lublin: 135 pp. (maszynopis).
• Törnqvist, T.E., 1998: Longitudinal profile evolution of the Rhine-Meuse system during the last deglaciation: interplay of climate change and glacio-eustasy? Terra Nova 10: 11-15.
• Tunbridge, L.P.. 1984: Facies model for a sandy ephemeral stream and clay playa complex: the M. Devonian Trentishoe Fm of N Devon, U.K. Sedimentology 31: 697-715.
• Turkowska, K., 1988: Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57: 157 pp.
• Turkowska, K., 1990: Main fluvial episodes in the Ner Valley in the last 22 000 years detailed study at Lublinek near Łódź, Central Poland. Quaternary Studies in Poland 9: 85-99.
• Vandenberghe, J., 1985: Paleoenvironment and stratigraphy during the last glacial in the Bel- gian-Ducht border region. Quaternary> Research 24: 23-38.
• Vandenberghe, J., 1993: Changing fluvial processes under changing periglacial conditions. Zeitschrift fur Géomorphologie N.F.. Suppl-Bd. 88: 17-28.
• Visher. G.S.. 1969: Grain size distributions and depositional processes. Journal of Sedimentary Petrology 39: 1074-1106.
• Walling, D.E., 1983: The sediment delivery problem. Journal Hydrology 65: 209-237.
• Walling, D.E. & Webb B.W., 1983: Patterns of sediment yield. In: K.J. Gregory (Ed.) Background to Palaeohydrologv: 69-100.
• Williams, G.E., 1971: Flood deposits of the sand- bed ephemeral streams of central Australia. Sedimentology 17: 1—40.
• Wojtanowicz, 1990: Aeolian processes and their intensity in the northern part of Wedel Jarlsberg Land, Spitsbergen. In: J. Repelewska-Pękalowa, K. Pękala (Eds.) Polar Session "Periglacial phenomena of Western Spitsbergen ", Lublin. Poland - April 1990. Wyprawy geograficzne na Spitsbergen. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin: 33-40.
• Zagórski. P. 1998: Budowa i rozwój vistulianskiej terasy średniej (14-16 m) Wolicy na podstawie profilu w Orłowie Drewnianym (Wzniesienie Grabowicckie). In: K. Pękala (Ed.) IV Zjazd Geomorfologów Polskich. T. I. Referaty komunikaty. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin: 387-391.
• Zieliński, T., 1992: Moreny czołowe Polski północno-wschodniej - osady i warunki sedymentacji. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 1325, Katowice: 95 pp.
• Zieliński, T., 1993: Sandry Polski północno- wschodniej - osady i warunki sedymentacji. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 1398, Katowice: 95 pp.