Rzeźbiarstwo w soli

• Autorzy: Wolańska Agnieszka

Warianty tytułu

EN

Sculpture in salt

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Historyczny rozwój solnego rzeźbiarstwa związany jest z tradycją górniczą. Ten rodzaj twórczości uzależniony był od rozwoju technik eksploatacji soli kamiennej. Możliwy był tylko w przypadku kopalń podziemnych, z których sól eksploatowano metodami tradycyjnymi „na sucho”. Pierwsze prace rzeźbiarskie wykonywali górnicy - uzdolnieni artystycznie samoucy. Początkowo ich rzeźby służyły kreowaniu i przyozdabianiu podziemnych kaplic, które powstawały już w XVII wieku w kopalni soli w Wieliczce, a w następnych stuleciach również w Bochni. Początki XX wieku to okres przenoszenia tradycji rzeźbiarskich do kopalni soli w Kaczyce (Cacica). W XX wieku solne rzeźbiarstwo zaczęło rozwijać się również w kopalni soli w Kłodawie. Solne rzeźby są też ozdobą podziemnej katedry w kopalni Realmonte na Sycylii. Poza Europą miejscem, w którym były tworzone solne rzeźby, jest kolumbijska kopalnia soli w Zipaquira, oraz kopalnia Khwera w Pakistanie. Tradycja rzeźbienia w soli przez górników jest wciąż kontynuowana. Powstały nie tylko dzieła o treści religijnej, ale również pomniki ku czci zasłużonych ludzi polityki, nauki i sztuki. Analizując rzeźby solne, można wskazać przykłady kwalifikujące się do sztuki zarówno profesjonalnej, jak i nieprofesjonalnej. Odpowiedź na pytanie, gdzie w przypadku rzeźbiarstwa w soli, biegnie granica między sztuką wysoką a ludową nie jest prosta. Specyfika surowca, jakim jest sól, warunkuje formę i technikę rzeźbiarską. O wyborze gatunku soli decyduje temat i wielkość mającej powstać rzeźby. Sól jako materiał rzeźbiarski jest nietrwała i determinuje nierozwiązywalne częstokroć problemy konserwatorskie. Odrębnym zagadnieniem jest wykorzystanie soli jako materiału rzeźbiarskiego przez współczesnych artystów profesjonalnych niemających związków z górnictwem. Jedno z takich dzieł znajduje się w kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie. Generalnie jednak sól nie jest popularnym surowcem dla współczesnych artystów, wykorzystują ją jedynie nieliczni. Warto podjąć dalsze badania nad rzeźbiarstwem solnym, które jako część dziedzictwa górnictwa solnego wymaga kompleksowych studiów. Przeprowadzenie interdyscyplinarnych badań powinno przyczynić się do jego popularyzacji oraz objęcia jeszcze lepszą ochroną. Celem nadrzędnym mogłoby być wpisanie rzeźbiarstwa w soli na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO.

The historical development of salt sculpture is associated with the mining tradition. This type of work depended on the development of rock salt mining techniques. It was only possible in the case of underground mines, from which the salt was excavated using traditional “dry” methods. The first sculptural works were made by miners – artistically talented self-taught men. Initially, their sculptures were used to create and ornament underground chapels, which were founded as early as in the seventeenth century in the salt mine in Wieliczka, and subsequently in Bochnia. The beginning of the 20th century is the period of transferring sculptural traditions to the Kaczyce salt mine (Cacica). In the 20th century, salt sculpture also began to develop in the salt mine in Kłodawa. Salt sculptures decorate the underground cathedral in the Realmonte mine in Sicily. Outside Europe, the art of salt sculptures also emerged in the Colombian salt mine in Zipaquira, and the Khwer mine in Pakistan. The tradition of salt carving is still alive. Not only did the miners create work of religious content, but also monuments in honor of famous people from the field of politics, science and art. While analyzing salt sculptures, one can point to the examples that could be classified as both professional and unprofessional art. When it comes to sculpture in salt, the boundary between high and folk art is not easy to be defined. Special features of salt as a material determines the form and technique of sculpturing. The choice of salt type depends on the theme and size of the sculpture. Salt as a sculptural material is not lasting and often causes problems with conservation work that are difficult to be solved. A separate issue is the use of salt as a sculptural material by contemporary professional artists who have no connection with mining. One of such works is a part of the collection of the Museum of Contemporary Art in Krakow (MOCAK). Generally, however, salt is not a popular material for contemporary artists, used only by a few. It is worth undertaking further research on salt carving, which, as a part of the salt mining heritage, requires comprehensive studies. Interdisciplinary research should contribute to its popularization and even better preservation. The main objective could be the inclusion of salt sculpture in the UNESCO World Heritage List.

Słowa kluczowe

PL

sól; rzeźbiarstwo; górnik-rzeźbiarz; kopalnia; dziedzictwo; sztuka

EN

salt; sculpture; miner-sculptor; mine; heritage; art

• Wydawca: Polskie Stowarzyszenie Górnictwa Solnego
• Czasopismo: Przegląd Solny
• Rocznik: 2018
• Tom: T. 14
• Strony: 132--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Wolańska Agnieszka

• Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna Sp. z o. o., Park Kingi 10, 32-020 Wieliczka

Bibliografia

• BOCZKOWSKI F., 1843, O Wieliczce pod względem historyi naturalnej, dziejów i kąpieli.
• CHARKOT J., 2003, Problematyka zabezpieczania i konserwacji zabytkowych wyrobisk kopalni wielickiej, Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XXIII, s. 9-36.
• CZAPOWSKI G., MISIEK G., POBORSKA-MŁYNARSKA K., TOMASSI-MORAWIEC H., 2005, Różowa sól kamienna do produkcji galanteryjnych wyrobów solnych – geologiczne warunki występowania, własności i metody pozyskiwania w Kopalni Soli „Kłodawa”, Geologia, t. 31, zeszyt 2, s. 167-188.
• GARLICKI A., 2013, Kopalnie soli na świecie/Salt Mines in the World, w: Skarb/Treasure, red. A. Nowakowski, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 15-34.
• GAWROŃSKI W., 2008, Słownik biograficzny wieliczan, MŻK, Wieliczka 2008.
• KALWAJTYS E., 1996, Kaplica Św. Antoniego w kopalni soli w Wieliczce, Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XIX, Wieliczka, s. 47-110.
• KALWAJTYS E., 2011, Kaplica pod wezwaniem Św. Krzyża w komorze Lizak na poziomie I kopalni soli w Wieliczce, Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XXXVII, Wieliczka, s. 269-299.
• KALWAJTYS E., 2003, Kaplica Św. Kunegundy w komorze Boczaniec, Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XXIII, Wieliczka, s. 37-52.
• KONWERSKA B., 2016, Kaplica św. Antoniego w kopalni soli w Wieliczce, Wieliczka.
• KOŻUSZEK R., 2016, Solna katedra, Przewodnik Katolicki, nr 35/2016.
• MARKOWSKI W., 2016, Szkic do rekonstrukcji posągu Augusta II Mocnego z kaplicy św. Antoniego w wielickiej kopalni soli, Wieliczka, maszynopis.
• MIGDAS T., 2006, Miejsca kultu religijnego w bocheńskiej kopalni soli, w: Warsztaty z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie, Materiały Sympozjum. s. 605-610.
• PALUCH-STASZKIEL K., 1981, Kaplica Bł. Kingi w Kopalni Soli w Wieliczce., Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. X, Wieliczka, s. 103-152.
• SKUBISZ M., 2014, Gnomy, krasnoludki, soliludki w wielickiej kopalni soli, w: Ludzie i krasnoludki – powinowactwa z wyboru, red. T. Budrewicz, J. Majchrzyk, Warszawa, s. 73-79.
• ŚLADECKI D., 1989, Kaplica Bł. Kingi w bocheńskiej kopalni soli, Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XV, Wieliczka, s. 103-140.
• WOLAŃSKA A, SKUBISZ M., 2016, Krzyż i sól dziedzictwo wiary wielickich górników, Wieliczka.
• WOLAŃSKA A, 2016, Górnicy rzeźbiarze dawniej i dziś czyli o tradycjach rzeźbienia w wielickiej kopalni soli, w: Biblioteczka Wielicka , z. 164, 219 Spotkanie z cyklu „Wieliczka – Wieliczanie”, s. 11-32.
• ZUP C., 1981, Salina Kaczyka – między tradycją i przyszłością., Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, t. XXIV, Wieliczka, s. 304-314.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).