Zróżnicowanie zbiorowisk muraw psammofilnych w południowo-wschodniej Polsce

• Autorzy: Trąba C. , Rogut K.

Warianty tytułu

EN

The diversity of sand grassland communities in south-eastern Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Na podstawie 143 zdjęć fitosocjologicznych, wykonanych w latach 2009–2010 w zbiorowiskach muraw napiaskowych na terenie województwa podkarpackiego i południowo–wschodniej Lubelszczyzny metodą Brauna-Blanqueta, wyróżniono sześć zespołów oraz trzy zbiorowiska, które zaliczono do klasy Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis Klika in Klika et Novak 1941. Na podstawie składu florystycznego zdjęć fitosocjologicznych obliczono metodą fitoindykacyjną Ellenberga średnie wartości wskaźników ekologicznych (L – nasłonecznienie, T – warunki termiczne, F – uwilgotnienie gleby, R – odczyn, N – zasobność gleby w azot), a następnie średnie dla wyróżnionych zbiorowisk. Płaty zespołu Spergulo vernalis-Corynephoretum (R.Tx. 1928) Libb. 1933 dominowały na najlżejszych piaskach nieużytków porolnych niżowych regionów województwa podkarpackiego. Zespoły i zbiorowiska ze związków Koelerion glaucae (Volk 1931) Klika 1935 oraz Vicio lathyroidis-Potentillion argenteae Brzeg in Brzeg et M. Wojt. 1996 występowały głównie na Lubelszczyźnie. Zbiorowiskiem pośrednim między fitocenozami związków Corynephorion Klika 1934 i Koelerion glaucae (Volk 1931) Klika 1935 był Festuco-Thymetum serpylli (R.Tx. 1928) Kornaś 1957. Najmniej zaawansowanym w rozwoju sukcesyjnym był pionierski zespół Spergulo Corynephoretum typicum (R.Tx. 1928) Libb. 1933 Czyżewska 1992 typicum w wariancie typowym, a najbardziej – zespół Diantho-Armerietum Krausch 1959. Skład gatunkowy wyróżnionych zespołów i zbiorowisk bardziej różnicowały czynniki edaficzne niż klimatyczne ocenione metodą fitoindykacyjną. W fitocenozach badanego terenu stwierdzono 142 gatunki roślin naczyniowych oraz 15 gatunków mchów i porostów. Zagrożeniem dla muraw zespołu Spergulo vernalis-Corynephoretum R.Tx. 1928) Libb. 1933 jest sukcesja leśna oraz budownictwo mieszkaniowe i rekreacyjne, a dla pozostałych dodatkowo wydobywanie piasku, deptanie oraz zrywanie gatunków leczniczych.

EN

Based on 143 phytosociological relevés made in 2009–2010 in the grassland communities developer on sands in the Podkarpacie province and in SE part of Lubelskie province we distinguished six associations and three communities assigned to the class Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis Klika in Klika et Novak. Based on floristic composition we calculated average values of Ellenberg ecological indices (L – insolation, T – thermal conditions, F – soil moisture, R – soil reaction, N – nitrogen availability) for the phytosociological releves and then the averages for the distinguished communities. The association of Spergulo vernalis-Corynephoretum (R.Tx. 1928) Libb. 1933 dominated on lightest sands of post-agricultural fallows in lowland parts of the Podkarpacie province. The associations and communities of the Koelerion glaucae (Volk 1931) Klika 1935 and Vicio lathyroidis-Potentillion argenteae Brzeg in Brzeg et M. Wojt. 1996 alliances occurred mainly in the Lubelskie province. Festuco-Thymetum serpylli (R.Tx. 1928) Kornaś 1957 was an intermediate community lin king phytocoenoses of the Corynephorion Klika 1934 and Koelerion glaucae (Volk 1931) Klika 1935 alliances. While the least advanced in successional development was a pioneering association of Spergulo Corynephoretum typicum (R.Tx. 1928) Libb. 1933 Czyżewska 1992 typicum in the typical variant, the most advanced was the community of extensive meadows with Dianthus delthoides. According to the phytoindication, the species composition of distinguished associations and communities was more diversified by the edaphic than by climatic factors. We identified as many as 142 species of vascular plants and 15 species of mosses and lichens in the distinguished associations and communities. Housing and recreational development pose major threat to grasslands of the Spergulo vernalis-Corynephoretum R.Tx. 1928) Libb. 1933 association, and sand exploitation, trampling and collection of medicinal plants to the other phytocoenoses.

Słowa kluczowe

PL

fitoindykacja; flora; gatunki roślin; murawy psammofilne; wariant; zbiorowisko

EN

association; community; phytoindication; plant species; psammophilic grassland; variant

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2013
• Tom: T. 13, z. 1
• Strony: 143--169
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Trąba C.

• Uniwersytet Rzeszowski, Katedra Agroekologii i Architektury Krajobrazu, al. Rejtana 16c, 35-959 Rzeszów; tel. + 48 17 872-16-26

autor

Rogut K.

Bibliografia

• CZYŻEWSKA K. 1992. Syntaksonomia śródlądowych pionierskich muraw napiaskowych. Monographiae Botanicae. T. 74. ISBN 83-70166-63-6 ss. 174.
• DZWONKO Z., LOSTER S. 1992. Zróżnicowanie roślinności i wtórna sukcesja w murawowo-leśnym rezerwacie Skołczanka koło Krakowa. Ochrona Przyrody. 50. Cz. I s. 33–64.
• FALIŃSKI J.B. 1986. Sukcesja roślinności na nieużytkach porolnych jako przejaw dynamiki ekosystemu wyzwolonego spod długotrwałej presji antropogenicznej. Wiadomości Botaniczne. Vol. 30. No 1 s. 25–50.
• FIJAŁKOWSKI D. 2007. Szata roślinna Poleskiego Parku Narodowego. Lublin. Lubelskie Tow. Nauk. ISBN 978-83-92471-44-8 ss. 366.
• FIJAŁKOWSKI D. 2011. Ekologia roślin naczyniowych Lubelszczyzny. Lublin. Lubelskie Tow. Nauk. ISBN 978-83-62025-21-3 ss. 238.
• FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAŁKOWSKA E. 1982. Stosunki fitosocjologiczne i florystyczne projektowanego rezerwatu torfowiskowego Wieprzec pod Zamościem. Annales UMCS. Sectio C. Vol. 37 (22) s. 255–269.
• FILIPEK M. 1974. Murawy kserotermiczne regionu Dolnej Odry i Warty. Prace Komisji Biologicznej Poznańskiego Komitetu Przyjaciół Nauk. T. 38. ISSN 0079-4619 ss. 110.
• GŁOWACKI Z. 1988. Zbiorowiska psammofilne klasy Sedo-Scleranthetea Wysoczyzny Siedleckiej i terenów przyległych na tle ich zasięgów. Siedlce. Wydaw. WSRP. ISSN 0860-4371 ss. 122.
• GRZELAK M., KACZMAREK Z., RYBCZYŃSKI P. 2008. Roślinność muraw napiaskowych na terenie kopalni kruszywa naturalnego „Walkowice” na tle form rzeźby i warunków glebowych. Roczniki Gleboznawcze. T. 59 (2) s. 62–67.
• KIELISZEWSKA-ROKICKA B., SAWILSKA A.K., KULCZYK-SKRZESZEWSKA M., WELC M., ZIÓŁKOWSKA B., GŁOWSKA N. 2010. Sezonowa zmienność kolonizacji mikoryzowej kocanek piaskowych Helichrysum arenarium (L.) Moench na niewapiennych murawach napiaskowych. W: Ciepłolubne murawy w Polsce – stan zachowania i perspektywy ochrony. Pr. zbior. Red. H. Ratyńska, B. Waldon. Bydgoszcz. Wydaw. Uniw. K. Wielkiego s. 249–259.
• KOSTUCH R., MISZTAL A. 2006. Roślinność wydm śródlądowych na przykładzie wydmy w miejscowości Holendry. Zeszyty Naukowe AR im. H. Kołłątaja w Krakowie. T. 433. Inż. Środ. Z. 27 s. 297–305.
• KRAUSCH H.D. 1968. Die Sandtrockenrasen (Sedo-Scleranthetea) in Branderburg. Mitteilungen Floristich- Soziologischen Arbeitsgemeinschaft. Neue Folge. B. 13 s. 71–100.
• MATUSZKIEWICZ W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vademecum Geobotanicum. Warszawa. Wydaw. Nauk. PWN. ISBN 978-83-01144-39-5 ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland a checklist. Kraków. Inst. Bot. PAS. ISBN 83-85444-83-1 ss. 442.
• NOWIŃSKI M. 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. Warszawa. PWRiL ss. 284.
• OCHYRA R., ŻARNOWIEC J., BEDNAREK-OCHYRA H. 2003. Census catalogue of Polish mosses. Biodiversity of Poland. Vol. 3. Kraków Inst. Bot. PAS. ISBN 83-85444-84-X ss. 372.
• RATYŃSKA H. 2001. Roślinność Poznańskiego Przełomu Warty i jej antropogeniczne przemiany. Bydgoszcz. Wydaw. A. Bydg. ISBN 83-70964-14-1 ss. 466.
• SOBISZ Z., RATUSZNIAK I., RATUSZNIAK E., MORKA D. 2007. Zbiorowiska roślinne z rzędu Corynephoretalia canescentis R-Tx. 1937 na odłogach Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” i Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego. Acta Botanica Warmiae et Masuriae. Vol. 4 s. 387–399.
• STOSIK T., KORCZYŃSKI M. 2007. Zbiorowiska roślinne porzuconych pól uprawnych w Borach Tucholskich. Acta Botanica Warmiae et Masuriae. 4 s. 123–134.
• TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K. 2005. Udział traw w zbiorowiskach roślinnych kształtujących się na użytkach porolnych Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Łąkarstwo w Polsce. Nr 8 s. 185–192.
• TÜXEN R. 1967. Corynephoretea canescentis Mitteilungen Floristich-Soziologischen Arbeitsgemeinschaft. Neue Folge. B. 11/12 s. 22–24.
• TÜXEN R., SCHWABE A. 1972. Corynephoretea Br.-Bl. et Tx. 1943. W: Bibliographia phytosociologica syntaxonomica. Pr. zbior. Red. R. Tüxen. Lief. 15. Lehre. Berlin-Stuttgart. J. Cramer Verl. ss. 42.
• WYSOCKI CZ., SIKORSKI P. 2002. Fitosocjologia stosowana. Warszawa. Wydaw. SGGW. ISBN 83-72443-46-7 ss. 449.
• ZAŁUSKI T. 2002. Zagrożenie i ochrona zespołów trawiastych. W: Polska księga traw Pr. zbior. Red. L. Frey. Kraków. Inst. Bot. PAN s. 245–274.
• ŻARSKA B. 2003. Ochrona krajobrazu. Warszawa. Wydaw. SGGW. ISBN 83-72244-435-8 ss. 239.