Piece hypokaustyczne w klasztorach Małopolski. Zarys rozwoju techniki ogrzewnictwa i najstarsze odkryte systemy ogrzewania

• Autorzy: Bojęś-Białasik Anna

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK58HEATING

Warianty tytułu

EN

Hypocaust furnaces in monasteries in Lesser Poland. Technological development of heating and the oldest discovered heating systems

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Piece hypokaustyczne jako elementy dawnych systemów ogrzewania pomieszczeń za pomocą gorącego powietrza zostały odkryte podczas badań architektonicznych w wielu obiektach, w tym w klasztorach różnych zgromadzeń. Koncepcja techniczna takiego systemu grzewczego ma korzenie antyczne, ale od czasów starożytnych przeszła wiele technologicznych transformacji, zanim wyłonił się z niej niezależny i autonomiczny element systemu w postaci pieca. Dawne piece były integralnymi elementami struktury budynków, przebudowywanymi i dostosowywanymi do bieżących potrzeb. Jako historyczne wyposażenie klasztorów – choć przestarzałe i zbędne – podlegają ochronie konserwatorskiej na równi z ich architekturą i wystrojem artystycznym, dając świadectwo poziomu rozwoju cywilizacyjnego i kultury materialnej.

EN

Hypocaust furnaces as elements of old heating systems that used hot air to war rooms were discovered in the course of architectonic research in many objects, including monasteries of various orders. The technological concept of such heating systems has its roots in the antiquity, though it underwent numerous technological transformations since then, before it evolved into an independent and autonomous element of the system in the form of the heat storage furnace. Old furnaces used to be integral elements of a building’s structure, remodelled and adapted to suit current requirements. As historic equipment in monasteries – even if outdated and unnecessary – they are under conservation protection on a par with architecture and artistic decor, bearing testimony to the level of civilisation development and material culture.

Słowa kluczowe

PL

piec hypokaustyczny; klasztor; ogrzewanie powietrzne; badania architektoniczne

EN

hypocaust furnace; monastery; air heating systems; archaeological research

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 58
• Strony: 33--43
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., il.

Twórcy

autor

Bojęś-Białasik Anna

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• 1. A. Bojęś-Białasik. Piece i latryny. Z badań nad urządzeniami ogniowymi i sanitarnymi w klasztorach Małopolski, wyd. Kraków 2018.
• 2. M. Dąbrowska, Ogrzewanie wnętrz mieszkalnych w średniowieczu i czasach nowożytnych, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, rok LVI, nr 3–4, Warszawa 2008, s. 306.
• 3. A. Zettler, Die frühen Klosterbauten der Reichenau, Sigmaringen 1988, s. 209.
• 4. T. Spiegel, Die mittelalterliche Luftheizung des Zisterzienser-Klosters Doberan im Kontext der Entwicklung der vormodernen Heiztechnik, Berlin 2016, praca magisterska obroniona na Technische Universität Berlin, opieka merytoryczna prof. Dr Marcus Popplow., s. 7–11.
• 5. K. Bingenheimer, Die Luftheizungen des Mittelalters Zur Typologie und Entwicklung eines technikgeschichtlichen Phänomens, Hamburg 1998, s. 215–231.
• 6. G. Fusch, Über Hypokausten-Heizungen und mittelalterliche Heizungsanlagen, Hannover 1910;
• 7. D. Meyer, Warmluftheizungen des Mittelalters. Befunde aus Lübeck im europäischen Vergleich, Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte 16/1989;
• 8. K. Bingenheimer, Die Luftheizungen des Mittelalters. Zur Typologie und Entwicklung eines technikgeschichtlichen Phänomens, Hamburg 1998; Vyvoj a funkce topeništ’. Sbornik přispěvků z I konference stavebně historického průzkumu 4.-6.06.2002 v Zahrádkách u České Lípy Svornik 1/2003, Praha 2003.
• 9. Uwagi o genezie i ewolucji centralnego ogrzewania w starożytności, „Archeologia”, 1955, t. 7
• 10. C. Buśko, Średniowieczne piece typu hypocaustum na Śląsku [w:] Archaeologia Historica Polona, tom 1, 1995.
• 11.W. Bis, Ze studiów nad piecami typu hypocaustum z terenu ziem Polski.
• 12. B. Pospieszna, Ogrzewanie w Zamku Malborskim w dawnych wiekach, Muzeum Zamkowe w Malborku, Malbork 2002, s. 23, 89.
• 13. B. Urządzenia grzewcze w kompleksie funkcjonalnym Wielkiego Refektarza [w:] Wielki Refektarz na Zamku Średnim w Malborku, dzieje, wystrój, konserwacja, Malbork 2002.
• 14. C. Buśko, Średniowieczne piece typu hypocaustum na Śląsku, s. 169–173.
• 15. C. M. Chorowska,M. Krzywka, A. Pankiewicz, Relikty zabudowy średniowiecznych kurii kanonickich w narożniku ulic Kapitulnej 4 i św. Idziego 4–6 we Wrocławiu, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, t. LIV, Wrocław 2012, s. 289–292, relikty pierwszego pieca z XIII–XIV w.
• 16. A. Kukliński, Relikty pieca typu hypocaustum odkryte na Wawelu, Studia Waweliana, t. XV, Kraków 2013. s. 13.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).