Wielokryterialna analiza jurty mongolskiej – konstrukcja i wymiar kulturowy

• Autorzy: Śliwiński Piotr , Flaga Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.9977

Warianty tytułu

Multi-criteria analysis of the Mongolian yurt – construction and cultural dimension

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł opisuje charakterystykę konstrukcyjną i materiałową okrągłego namiotu przenośnego nazywanego „ger” lub jurta z wyróżnieniem poszczególnych elementów, a nawet sposób ich łączenia i budowę całej konstrukcji. Na przykładzie jurty mongolskiej opisano również jak głęboko kultura, zwyczaje i tradycje są powiązane z życiem codziennym użytkowników jurty. Wskazano jak bardzo elementy konstrukcyjne i elementy kulturowe są ze sobą w kulturze mongolskiej powiązane. Informacje i wiedza o jurtach mongolskich w tym artykule została zebrana z wielu źródeł wskazanych w bibliografii i wzbogacona o doświadczenia podróżnika Piotra Śliwińskiego, który mieszkał w jurtach mongolskich łącznie przez kilka lat w Mongolii, w Arktyce i w Polsce. Swoją wiedzę również wykorzystuje i rozwija przez budowanie jurt w różnych częściach Polski. Informacje pochodzą także od Mongołów mieszkających w Polsce i w Mongolii oraz pasjonatów i producentów jurt w Polsce. Artykuł zwraca uwagę, że pomimo upływu czasu konstrukcja jurty i zwyczaje w niej panujące są bardzo praktyczne i sprawdzają się przez wieki. Bogata tradycja przetrwała do dziś i w dalszym ciągu jest przekazywana kolejnym pokoleniom. Dzięki łatwemu wprowadzaniu modyfikacji w zależności od regionu i potrzeb użytkowników jurty mongolskie cieszą się nadal popularnością we współczesnych czasach i nie tylko w Azji. Natomiast dzięki adaptacji konstrukcyjnej i materiałowej tradycyjne jurty mongolskie mają wpływ na rozwój turystyki glampingowej.

EN

The article describes the structural and material characteristics of the circular portable tent called a ‘ger’ or yurt, highlighting the individual components, and even how they are connected and the construction of the entire structure. Using the example of the Mongolian yurt, it is also described how deeply culture, customs and traditions are connected to the everyday life of the yurt users. It was indicated how structural elements and cultural elements are interrelated in Mongolian culture. The information and knowledge about Mongolian yurts in this article has been gathered from a number of sources indicated in the bibliography and has been enriched by the experience of traveller Piotr Sliwinski, who lived in Mongolian yurts for several years in total in Mongolia, the Arctic and Poland. He also uses and develops his knowledge by building yurts in various parts of Poland. The information also comes from Mongolians living in Poland and Mongolia, as well as yurt enthusiasts and manufacturers in Poland. The article points out that despite the passage of time, yurt construction and yurt customs are very practical and have proven themselves over the centuries. The rich tradition has survived to this day and continues to be passed on to the next generation. Due to their easy modification for each region and user needs, Mongolian yurts remain popular in modern times, even beyond Asia. Meanwhile, thanks to structural and material adaptations, traditional Mongolian yurts are influencing the development of glamping tourism.

Słowa kluczowe

PL

bionika; jurta mongolska; konstrukcja; glamping

EN

bionics; Mongolian yurt; structure; glamping

• Wydawca: Fundacja Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa
• Czasopismo: Inżynieria i Budownictwo
• Rocznik: 2025
• Tom: R. 81, nr 1
• Strony: 36--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., il.

Twórcy

autor

Śliwiński Piotr

• Politechnika Krakowska, Szkoła Doktorska, Laboratorium Inżynierii Wiatrowej

• https://orcid.org/0000-0003-1436-4254

autor

Flaga Andrzej

• Politechnika Krakowska, Laboratorium Inżynierii Wiatrowej

• https://orcid.org/0000-0003-1759-4872

Bibliografia

• [1] Sugár V., Leczovics P., Horkai A.: Bionics in architecture, YBL Journal of Built Environment, tom 5, Budapest 2017.
• [2] Vrtodušić Hrgović A.M., Cvelić Bonifačić J., Licul I.: Glamping – nowe zakwaterowanie na świeżym powietrzu (tł. z j. chorwackiego), Czasopismo Ekonomiczna myśl w praktyce, Dubrownik, 2018, s. 621-639.
• [3] Uryn B.A.: W świecie jurt i szamanów, Wydawnictwo Muza, Warszawa, 2004.
• [4] Pempera E.: Życie codzienne na jedwabnym szlaku w świetle relacji Benedykta Polaka, Giovanniego da Pian del Carpine, Marca Polo i Ibn Battuty, Rozprawa doktorska na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, 2024.
• [5] Wasilewski J.S.: Symboliczne uniwersum jurty mongolskiej, Etnografia Polska, tom 21, nr 1, Warszawa, 1977, s. 98-116.
• [6] Rona-Tas A.: Mongolia. Śladami nomadów (tł. z j. węgierskiego), Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa, 1965, s. 175-178.
• [7] Wasilewski J.S.: Kategoria przestrzeni w kulturze koczowniczej: analiza przestrzenna jurty mongolskiej, Etnografia Polska, tom 19, nr 1, Warszawa, 1975, s. 109-128.
• [8] Kuehn D.F.: Domy w mongolskich chmurach - jak zbudować jurtę i komfortowo żyć (tł. z j. angielskiego), Portland, 2006.
• [9] Kisilewicz T., i in.: Jak dostosować jurtę mongolską do wymagań współczesności i klimatu europejskiego - szczelność a stężenie CO2? (tł. z j. angielskiego), Czasopismo Energies 14, nr 24: 8544. https://doi.org/10.3390/en/14248544.
• [10] Flaga A., Flaga Ł., Peters L.: Jedno takie na świecie – Laboratorium Aerodynamiki Środowiskowej Politechniki Krakowskiej, Politechnika Krakowska, Kraków, 2024.