Rozkład obszarowy zmian retencji w Puszczy Zielonka z wykorzystaniem dla celów inżynieryjnych

• Autorzy: Miler A. T. , Okoński B. , Grajewski S.

Warianty tytułu

EN

Spatial distribution of retention changes in Zielonka Forest for the use of engineering works

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Puszcza Zielonka położona jest w środkowej części dorzecza Warty, w centralnej części Wielkopolski, jej zachodnia granica znajduje się około 5 km na północny-wschód od granic Poznania. Na podstawie wyników badań można sformułować pewne wnioski generalne: zalesienie terenu znacznie redukuje odpływ o około 40 % oraz podwyższa ewapotranspirację o około 10 %, jakość wód w leśnych ciekach jest dobra (I klasa czystości), jedynie w miesiącach letnich i jesiennych odnotowuje się małe zawartości tlenu rozpuszczonego oraz duże ilości fosforanów (uwalnianie się rozpuszczalnych związków fosforu w warunkach anaerobowych). Nieklimatyczne parametry fizjograficzne wpływają na retencję jedynie w sposób modyfikujący niemniej istotny, można powiedzieć iż określają potencjalne zdolności retencyjne. Biorąc pod uwagę powyższe, opracowano oryginalną metodę oceny wskaźnika potencjalnych zdolności retencyjnych dla obszarów zalesionych Puszczy Zielonka, której istota sprowadza się do przypisania każdej elementarnej powierzchni (kwadratowe płaty o bokach po 0,5 km) - rastrowi jednego parametru -wskaźnika potencjalnej zdolności retencyjnej. Uwzględnia on sumaryczne oddziaływanie 8 parametrów: spadek terenu, miąższość gruntów, współczynnik filtracji gleb, odległość od sieci cieków, odległość od wód stojących, dominujące siedlisko leśne, dominujący skład gatunkowy oraz dominujące klasy wieku drzewostanów. W aspekcie lokalizacji kategorii obszarów o małych i dużych potencjalnych zdolnościach retencyjnych występują następujące prawidłowości: obszary o małych potencjalnych zdolnościach retencyjnych pokrywają się z fragmentami Puszczy Zielonka, gdzie dokonano zalesień gruntów porolnych. Występują tam na ogół lite drzewostany sosnowe młodszych klas wieku na słabszych siedliskach leśnych. Obszary o dużych potencjalnych zdolnościach retencyjnych obecne są przeważnie na tych fragmentach Puszczy Zielonka, gdzie występują drzewostany dębowe i bukowe starszych klas wieku na siedliskach żyznych.

EN

The Zielonka Forest is located in the mid-part of the Warta river basin, in thc central part of Wielkopolska region in Poland, and its western borders extends about 5 kilometers north-east of Poznań. Some general conclusions can be drawn on the basis of the imestigation results: forested area significantly affects outflow and evaporation (reduction by ca 40 % and increase by 10 % respectively). The quality of water in the forest rivers is good (purity class I) only in the summer and autumn months low content of dissohed oxygen and high quantities of phosphates are observed (release of soluble phosphorus compounds in anaerobic conditions). Non-climatical, physiographical parameters influence water storage capacity in a modifying manner only, nevertheless essential. We can say that they quality potential water storage conditions. Working from the above-mentioned premises, the original method of potential water storage coefficient estimation for the Zielonka Forest nas been formulated. The idea of the method is as follows - for each elementary area (a square cell of 0.5 km side) exclusive potential water storage coefficient is assigned. This coefficient focuses converging influence of 8 parameters: area slope, soil thickness, infiltration coefficient of soil, distance from watercourse network, distance from pond and lake network, dominant forest site, dominant species of species composition and dominant class of tree stand age. As far as categories of small and large potential water storage coefficient are concerned following distribution regularities are obsened - the areas of smali potential water storage capabilities agree with these parts of the Zielonka Forest where afforestation of farmland was performed. The areas, as a rule, consist of Scotch pine (Pinus silvestris) monoculture stands of younger age classes on poorer forest sites; the areas of large potential water storage capabilities are largely present in these parts of the Zielonka Forest, where older class age Common oak (Quercus robur) and Red beech (Fagus silvatica) stands occur on fertilc forest sites.

Słowa kluczowe

PL

hydrologia leśna; zdolności retencyjne; retencja

EN

forest hydrology; water storage capacity; retention

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej
• Czasopismo: Inżynieria Rolnicza
• Rocznik: 2003
• Tom: R. 7, nr 3, t. 1
• Strony: 307--320
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys.

Twórcy

autor

Miler A. T.

• Katedra Inżynierii Leśnej, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu

autor

Okoński B.

• Katedra Inżynierii Leśnej, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu

autor

Grajewski S.

• Katedra Inżynierii Leśnej, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu

Bibliografia

• Anders P. 1997, Puszcza Zielonka, ser.: Wielkopolska Bibl. Krajozn, nr 17, Poznań.
• Dobija A., Dynowska I. 1975 Znaczenie parametrów fizjograficznych zlewni dla ustalenia wielkości odpływu rzecznego. Fol. Gogr. Ser. Geogr.-Phys., v. 9, s. 77-l29.
• Dojlido J.R. 1995. Chemia wód powierzchniowych, Wyd. Ekonomia i Środ., Białystok.
• Flisowski J., Iwanejko R., Trzos O., Wieczysty A., Brzozo-Wójcik M. 1986. Prognozowanie wpływu piętrzenia rzek na wody podziemne i obliczanie systemów odwadniających. Wyd. PK, Kraków.
• Instrukcja Urządzania Lasu 1994, Wyd. IBL, Warszawa.
• Kasprzak K. 1996. Park Krajobrazowy „Puszcza Ziełonka”. Kronika Wielkopolski, nr 3 (82).
• Miler A. 1984. Problem określania charakterystyk fizjograficznych zlewni jako podstawa oceny warunków retencyjnych. Pol. Tow. Geofiz., Wrocław. Semin. „Problematyka hydrologiczna i meteorologiczna małych zlewni rzecznych”.
• Miler A. 1994. Modelowanie matematyczne zdolności retencyjnych małych zlewni nizinnych. Rocz. AR, Poznań, Rozpr, Nauk., z. 258.
• Miler A. 1998. Modelowanie obszarowych zmienności różnych miar retencji. Monografia. Wyd. AR, Poznań.
• Miler A., Liberacki D., Plewiński D.. 2000a. Ilościowa i jakościowa ocena stosunków wodnych w dwóch odmiennych pod względem zalesienia małych zlewniach nizinnych, PTPN, Wydz. Nauk Roln. i Leś., Pr. Kom, Nauk Rol. i Kom. Nauk Leśn., t. 88. Poznań, s. 81-92.
• Miler A., Liberacki D., Plewiński D. 2000b. Ilościowa i jakościowa ocena odpływu z dwóch kontrastowych pod względem zalesienia mikrozlewni nizinnych, Zesz.. Nauk. AR Kraków, nr 365. Sesja Nauk., z. 72, s. 435-445.
• Miler A.T., Liberacki D., Plewiński D. 2001a. Rola terenów leśnych i łąk w tworzeniu barier biogeochemicznych, Rocz, AR, Poznań, nr 331, Leśnictwo 39, s. 181-186.
• Miler A.T., Grajewski S., Okoński B. 2001b. Infrastruktura przyrodniczo-techniczna w Puszczy Zielonka. Inzynieria Rolnicza, nr 8, s. 53-69.
• Miler A.T., Okoński B., Grajewski S. 2001c. Rozwiązywanie problemów gospodarki wodno-ściekowej na obszarze Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka i w jego otulinie. Zesz. Nauk. AR Kraków, nr 382, Inż. Środ., z. 21, s. 315-321.
• Miler A.T., Okoński B., Grajewski S. 2001d. Stosunki wodne w wybranych ekosystemach Puszczy Zielonka. Wyd. AR, Poznań.
• Miler AT, Okoński B., Grajewski S. 2003. Jakość i zmienność stanów wód gruntowych w róznych siedliskach Puszczy Zielonka. PTPN, Wydz. Nauk Roln. i Leś., Pr. Kom, Nauk Rol. i Kom. Nauk Leśn., t. 92, Poznań (w druku).
• Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Czerwonak. 1998 (maszynopis).
• Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Doświadczalnego Zielonka Akademii Rolniczej w Poznaniu 1994 (maszynopis).
• Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Łopuchówko. 2001 (maszynopis).
• Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 05.11.1991 r. W sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi. Dz.U. RP, nr 116, poz. 503, Warszawa.
• Ryszkowski L., Życzyńska-Bałoniak I., Szpakowska B. 1996. Wpływ barier biogeochemicznych na ograniczanie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń obszarowych, Mater. II Miedzynar. Konf. Nauk.-Tech.: „Oczyszczalnie hydrobotaniczne”, wrzesień 1996, Kiekrz k/Poznania, s. 147-156.
• Suliński J. 1998. Spojrzenie na wybrane zagadnienia kształtowania się skisunków wodnych w lesie w nawiązaniu do zasad hodowli lasu i instrukcji urządzania lasu, Mater. Symp. PTL i SGGW pt. ,Rola planu inżynieryjnego zagospodarownia lasu w wielofunkcyjnej zrównoważonej gospodarce leśnej”. Wyd. Fundacja Rozwój, Warszawa., s. 62-74.
• Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A. 1990. Regionalizacja przyrodniczo-leśna na podstawach ekologiczno-fizjograficznych. PWRiL, Warszawa.
• Woś A. 1994. Klimat Niziny Wielkopolskiej. Wyd. Nauk, UAM Poznań.
• Wskazówki metodyczne dotyczące tworzenia regionalnych i lokalnych monitoringów wód podziemnych 1995. Bibl. Monitoringu Środ., PIOŚ, Warszawa.
• Wykaz norm z zakresu analityki wody i ścieków. Inst. Gospod. Przestrzennej i Komunalnej - Zespół Normalizacji 1993, Warszawa.