Interdisciplinary research as a form of monument protection and preparation for the investment process on the example of the former Gdańsk Shipyard complex

• Autorzy: Orchowska-Smolińska Anna , Kriegseisen Anna , Szczepański Jakub

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc220410

Warianty tytułu

PL

Interdyscyplinarne badania jako forma ochrony zabytków i przygotowania do procesu inwestycyjnego na przykładzie zespołu dawnej Stoczni Gdańskiej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The subject that is discussed in the article is a multidisciplinary study of a post-industrial building complex, which was carried out on the site of the former Gdańsk Shipyard. Its authors prove that in the case of complex objects of post-industrial heritage, the use of traditional schemes of description, assessment and valuation of a monument consisting in distinguishing primary and secondary materials for individual elements of the complex has serious limitations. Based on these experiences, the article presents a research model for an industrial complex that is a special example of a heritage site for which the oldest cultural layers do not constitute its greatest value. The authors of the article set themselves the goal of presenting the research method they created, based on strict adaptation to the specificity of the facility by means of, among others, recognition of the way it works, and especially the technological processes of the plant in the 1970s and 1980s, a period that had a special impact on the constitution of its status as an object of outstanding values. One of the procedures used in the research was the inclusion of specialists from the shipbuilding industry, historically associated with this particular industrial plant, in the work of the team. This allowed for a more complete identification of the resource in terms of technology and historically used production methods, as well as setting the framework for its protection and creating a conservation concept. The summary of the article presents the potential of using the presented research model in the design process on the example of an industrial facility prepared for the investment process (former Main Warehouse, the so-called U-Boat Hall).

PL

Wielowarstwowe dziedzictwo działających do końca XX w. zakładów przemysłowych stwarza szczególne wyzwanie dla konserwatorów, projektantów i inwestorów. W procesie ochrony jego wartości, eksponowania walorów i zarządzania dobrem konieczne jest szersze rozpoznanie przekształceń technologii całego zakładu i poszczególnych funkcji jego budynków, ale też kontekstu niematerialnego dziedzictwa. Przykładem złożonego zespołu zabudowy zabytkowej jest dawna Stocznia Gdańska. Tematem artykułu są interdyscyplinarne badania kompleksu stoczni, w trakcie których opracowano metodę badawczą bazującą na kilku skalach analiz (w relacji z miastem, zespołem i obiektem). Oparto ją na dogłębnym rozpoznaniu sposobu działania stoczni w latach 70. i 80. XX w. Tamten czas ze względu na strajki robotnicze na terenie zakładu i powstanie NSZZ „Solidarność” miał szczególny wpływ na ukonstytuowanie się jej statusu jako dobra o wybitnych wartościach. Autorzy postawili sobie za cel zaprezentować wyniki szczegółowych badań zasobów kulturowych stoczni, do których włączono specjalistów branży stoczniowej historycznie związanych z tym konkretnym zakładem przemysłowym. W rezultacie powstały wieloaspektowe wytyczne konserwatorskie służące do wyznaczania ram ochrony zasobów kulturowych stoczni, prowadzenia na jej terenie prac konserwatorskich i inwestycyjnych (wzornik materiałów i barw). W podsumowaniu artykułu przedstawiono potencjał wykorzystania prezentowanego modelu badawczego w procesie projektowym na przykładzie obiektu przemysłowego przygotowywanego do procesu inwestycyjnego (dawny Magazyn Główny, tzw. Hala U-Bootów).

Słowa kluczowe

EN

architectural documentation; conservation documentation; conservation guidelines; colour pattern; adaptation; post-industrial monuments; Gdańsk Shipyard

PL

dokumentacja architektoniczna; dokumentacja konserwatorska; wytyczne konserwatorskie; wzornik kolorystyczny; adaptacja; zabytki poprzemysłowe; Stocznia Gdańska

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 4 (72)
• Strony: 103--115
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Orchowska-Smolińska Anna

• Faculty of Architecture, Gdańsk University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-9930-3655

autor

Kriegseisen Anna

• Faculty of History, University of Gdańsk, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-5181-4758

autor

Szczepański Jakub

• Faculty of Architecture, Gdańsk University of Technology, Poland

• https://orcid.org/0000-0003-4384-2155

Bibliografia

• [1] Samól P., Młode Miasto Gdańsk (1380–1455) i jego patrymonium, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.
• [2] Małachowicz E., Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1994.
• [3] Oglethorpe M., McDonald M., Recording and documentation, [in:] Industrial Heritage Retooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, J. Douet (ed.), Carnegie Publishing, Lancaster 2012, 55–62.
• [4] Affelt W., Technitas. Konteksty dziedzictwa kulturowego techniki, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Zabrze 2015.
• [5] Karty Ewidencyjne Zabytków Architektury i Budownictwa, Zbiór 17 kart dla obiektów na terenach Stoczni Gdańskiej, I. Berent, Gdańsk 1996–1999 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [6] Opinia konserwatorska dotycząca oceny podstawowych wartości zabytkowych wybranych budynków na terenie stoczni Gdańskiej S.A., W. Gruszkowski, I. Berent, J. Czyszek et al., t. 1–4, Gdańsk 1999 [manuscripts in: SYNERGIA 99 Sp. z o.o., Gdańsk].
• [7] [Decyzja w sprawie wpisu do rejestru zabytków (A-1206)], Plac Solidarności z Pomnikiem Poległych Stoczniowców Grudnia 1970 roku, murem wzdłuż placu, Bramą nr 2 i Salą BHP, Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Gdańsku, 6.12.1999 [manuscript in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [8] Uchwała nr XXVIII/902/04 Rady Miasta Gdańska z dnia 30 września 2004 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gdańsk Nowe Miasto Północ (1125), https://baw.bip.gdansk.pl/UrzadMiejskiwGdansku/document/508498/Uchwała-XXVIII_902_04 [accessed: 9.07.2022].
• [9] Uchwała nr XXVIII/903/04 Rady Miasta Gdańska z dnia 30 września 2004 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gdańsk Nowe Miasto – Stocznia, Plac Solidarności (1128), https://baw.bip.gdansk.pl/UrzadMiejskiwGdansku/document/508499/Uchwała-XXVIII_903_04 [accessed: 9.07.2022].
• [10] Ewidencja obiektów dawnej Stoczni Gdańskiej. Zbiór 290 kart ewidencyjnych obiektów dziedzictwa materialnego zespołu zabytkowego, A. Orchowska-Smolińska, A. Woźniakowski, A. Ditrich, Gdańsk 2014 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [11] Gdańsk. Zabytki z terenu dawnej Stoczni Gdańskiej, wyciąg z wykazu wojewódzkiej ewidencji zabytków (stan na 19.04.2022) [excerpt from the list of the provincial register of monuments (as of April 19, 2022)], https://www.ochronazabytkow.gda.pl/wojewodzka-ewidencja-zabytkow/ [accessed: 6.07.2022].
• [12] Studium wyboru form ochrony konserwatorskiej terenów i obiektów postoczniowych w Gdańsku, M. Gawlicki (red.), Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS, Gdańsk 2015 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [13] Lipiński J., Lorens P., Młode Miasto Gdańsk. Laboratorium miejskich procesów rozwojowych / Young City Gdańsk. Laboratory of urban development processes, Monoplan, Warszawa 2016.
• [14] Lorens P., Lewicki J., Młode Miasto Gdańsk. Zasady kształtowania przestrzeni dawnej Stoczni Gdańskiej w kontekście wartości zabytkowej i wytycznych konserwatorskich / Young City Gdańsk. Guiding principles of architecture and urban planning for the Young City district with respect to its historical value and conservation guidelines for the former Gdansk Shipyard complex, Monoplan, Warszawa 2018.
• [15] Decyzja w sprawie wpisania do rejestru zabytków (A1936), fragment zespół Stoczni Gdańskiej od okresu Stoczni Cesarskiej do 1989 roku, Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, 26.09.2017 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [16] Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie uznania za pomnik historii: “Gdańsk – Stocznia Gdańska, miejsce narodzin Solidarności”, Dz.U. RP z 31 grudnia 2018 r., poz. 2506, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180002506/O/D20182506.pdf [accessed: 8.07.2022].
• [17] Decyzja w sprawie wpisania do rejestru zabytków (A1967), budynek garaży elektrowózków i magazyn 86B, 21.01.2019 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [18] Decyzja w sprawie wpisania do rejestru zabytków (A1974), fragment historycznej Stoczni Gdańskiej w rejonie dawnej Stoczni Schichaua, Gdańsk 30.10.2019 [manuscripts in: Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, Gdańsk].
• [19] Stocznia Szlaga / Shipyard Szlaga, J. Dominiczak, M. Szlaga (eds.), Fundacja Karrenwall, Gdańsk 2013.
• [20] Wytyczne konserwatorskie dla terenu Stoczni Gdańskiej w Gdańsku, A. Orchowska-Smolińska, A. Woźniakowski, (substantive coop.) J. Kozak, P. Samól, Gdańsk 2018 [manuscripts in: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Gdańsk].
• [21] Orchowska-Smolińska A., Woźniakowski A., Ekspertyza określająca dopuszczalny zakres ingerencji inwestycyjnej na terenie zespołu zabytkowego dawnej Stoczni Gdańskiej w Gdańsku w kontekście zachowania krajobrazu kulturowego oraz ochrony wartości dziedzictwa materialnego i niematerialnego tego obszaru, miejsca proponowanego do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa, Gdańsk 2019 [manuscripts in: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Gdańsk].
• [22] Orchowska-Smolińska A., Kriegseisen A., Wytyczne konserwatorskie rewaloryzacji budynku dawnego Magazynu Głównego 89A, tzw. Hali UBootów, na terenie dawnej Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2019 [manuscripts in: EURO STYL DEVELOPMENT Spółka z o.o., Gdańsk].
• [23] Kriegseisen A., Wzornik materiałów i barw dla terenów dawnej Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2021 [manuscripts in: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Gdańsk].