Wybrane kamieniołomy ziemi kłodzkiej i ich wykorzystanie geoturystyczne

• Autorzy: Marek A.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm170409

Warianty tytułu

EN

Selected quarries of the Klodzko Region and their geotourist development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie wybranych kamieniołomów Ziemi Kłodzkiej, ocena stanu wyeksponowania oraz wskazanie możliwości ich zagospodarowania na różne cele. Ziemia Kłodzka jest regionem zróżnicowanym i urozmaiconym pod względem budowy geologicznej, stąd też w wielu jej rejonach prowadzono działalność eksploatacyjną surowców mineralnych. W pracy badawczej przeprowadzono badania kameralne, podczas których dokonano kwerendy publikacji. Pozwoliła ona zapoznać się z budową geologiczną omawianych obiektów oraz z problematyką wykorzystania wyrobisk na różnych przykładach i możliwości ich rewitalizacji. Drugim etapem były badania terenowe, podczas których przeprowadzono inwentaryzację i dokonano charakterystyki najważniejszych wyrobisk związanych z eksploatacją surowców takich jak: bazalt, piaskowiec, marmur, wapień krystaliczny, melafir i gnejs. Kamieniołomy mają duży potencjał geoturystyczny, mogą być wykorzystywane w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych. Mankamentem opisanych obiektów jest brak ich odpowiedniego zagospodarowania na cele turystyczne.

EN

The aim of this article is to present the selected quarries of the Klodzko Region, to assess the status of their exposure, and to indicate their potential for various purposes. The Kłodzko Region is very diverse in terms of geology, so in many of its parts mining operations were conducted. In the research work, a chamber study was conducted and the results were included in this publication. The research lead to discovering the geological structure of the discussed objects, helped highlight the problems with excavations in various places and suggested possibilities for their revitalization. The second stage was a field study during which an inventory was crafted along with specification of the characteristics of the main excavations related to the exploitation of raw materials such as basalt, sandstone, marble, crystalline limestone, melafir and gneiss. Quarries have a great geotourism potential and can be used for teaching purposes. The disadvantage of the described facilities is their lack of suitable development for tourist purposes.

Słowa kluczowe

PL

ziemia kłodzka; geoturystyka; kamieniołom

EN

Klodzko Region; geotourism; quarry

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 4
• Strony: 153--170
• Opis fizyczny: Bibliogr. 62 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Marek A.

• Instytut Geografii i Studiów Regionalnych, Akademia Pomorska w Słupsku

Bibliografia

• BACZYŃSKA E., LORENC M.W., 2012. Problemowe kamieniołomy – proste rozwiązania. [W:] Zagożdżon P.P., Madziarz M. (red.). Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, 4: 7–15.
• BADORA K., 2007. Walory przyrodnicze kamieniołomów margli górnokredowych w Opolu a plany ich zagospodarowania. Pr. Kom. Krajobrazu Kulturowego PTG, 6: 11–20.
• BADURA J., PÉCSKAY Z., KOSZOWSKA E., WOLSKA A., ZUCHIEWICZ W., PRZYBYLSKI B., 2006. Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich. Przegl. Geol. 54, 2: 145–153.
• BAZA MIDAS, 2017. http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/midas – witryna internetowa serwisu MIDAS, Państw. Inst. Geol. (dostęp: sierpień 2017).
• BERNAT S., 2014. Potencjał nieczynnych kamieniołomów dla turystyki dźwiękowej (na wybranych przykładach). Pr. Kom. Krajobrazu Kulturowego PTG, 26: 111–126.
• BIEROŃSKI J., SOCHA P., STEFANIAK K., HERCMAN H., GASIOROWSKI M., 2009. Caves in Rogózka – origin, sediments and fauna. [W:] Stefaniak K., Tyc A., Socha P. (red.). Karst of the Częstochowa Upland and of the Eastern Sudetes palaeoenvironments and protection. Studies of the Faculty of Earth Sciences. University of Silesia. Sosnowiec – Wrocław, 56: 477–489.
• CHWASTEK J., JANUSZ W., 1992. Kamieniołom – „rana” w krajobrazie czy zabytek przyrody nieożywionej. Zesz. Nauk. AGH. Górnictwo, 133: 135–143.
• CIĘŻKOWSKI W., 1986. Historia górnictwa w dolinie Kleśnicy (Masyw Śnieżnika). Materiały Krajoznawcze Karkonosz. Wyd. SKPS. Wrocław: 5–13.
• CIĘŻKOWSKI W., 1989. Surowce mineralne doliny Kleśnicy oraz ich eksploatacja. [W:] Jahn A., Kozłowski S., Wiszniowska T. (red.). Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie. Ossolineum. Wrocław: 137–146.
• CIĘŻKOWSKI W., 1998. Lądek Zdrój. Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław.
• CIĘŻKOWSKI W., IRMIŃSKI W., KOZŁOWSKI S., MIKULSKI S., PRZENIOSŁO S., SYLWESTRZAK H., 1996. Zmiany w litosferze wywołane eksploatacją surowców mineralnych. [W:] Jahn A., Kozłowski S., Pulina M. (red.). Masyw Śnieżnika – zmiany w środowisku przyrodniczym. Wyd. PAE. Warszawa: 85–119.
• CWOJDZIŃSKI S., KOZDRÓJ W., 2007. Sudety. Przewodnik geoturystyczny wzdłuż trasy drogowej Nysa – Złoty Stok – Kłodzko – Wałbrzych – Jelenia Góra. Wyd. PIG. Warszawa.
• CZYŻEWSKA T., 1995. Tropy gadów permskich z Wambierzyc (Dolny Śląsk). Acta Geol. Pol., 5, 2: 131–160.
• DON J., GOTOWAŁA R., RIPPEL J., 1994. Wpływ budowy strukturalnej złoża wapieni krystalicznych Rogóżka na warunki eksploatacji. Górn. Odkr., 6: 33–40.
• EHLING A., 2007. Eigenschaften, Abbau und Verwendung schlesischer Bausandsteine – ein aktueller Vergleich mit der Historie. Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften, 158 (3): 351–360.
• GLAPA W., SROGA C., 2011. Piaskowce dolnośląskie – zagospodarowanie i eksploatacja złóż w latach 2002–2010. Zesz. Nauk. Inst. Gosp. Sur. Min. i Energii PAN, 81: 209–226.
• GLUZIŃSKI W., 1960. Zarys dziejów górnictwa i hutnictwa metali na Kłodzczyźnie (XVI–XVIII w.). Rocznik Ziemi Kłodzkiej, 4/5: 93–149.
• GROCHOLSKI W., 1969. Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wyd. Geol. Warszawa.
• GROCHOLSKI A., JERZMAŃSKI J., 1975. Zabytki paleowulkanizmu na Dolnym Śląsku w świetle ochrony przyrody. Ochrona Przyrody, 40: 291–340.
• JAWECKI B., 2012. Kopalnie w krajobrazie powiatu strzelińskiego – wybrane przykłady zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych. Architektura Krajobrazu, 4: 24–34.
• JAWORSKA I., 1986. Bazalty okolic Lądka-Zdroju. Pielgrzymy, Materiały szkoleniowe do użytku wewnętrznego SKPS, AKT, Oddział Akademicki PTTK. Wrocław, 30–33.
• KOSZELA S., 1997. Petrogeneza marmurów z południowo-wschodniej części metamorfiku Śnieżnika (Sudety). Geol. Sud., 30: 59–115.
• KOSZELA S., MAREK A., 2013. Geotourist attractions of the Kleśnica Valley. Geotourism, 1–2: 13–24.
• KOŹMA J., CWOJDZIŃSKI S., IHNATOWICZ A., PACUŁA J., ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDŻON K.D., 2011. Możliwości rozwoju geoturystyki w regionie dolnośląskim na przykładzie wybranych projektów dotyczących inwentaryzacji i waloryzacji geostanowisk. [W:] Żelaźniewicz A., Wojewoda J., Ciężkowski W. (red.). Mezozoik i kenozoik Dolnego Śląska. Wyd. Wind. Wrocław: 137–156.
• KRAWCZYK E., LORENC M.W., 2010. Problem niewykorzystanego potencjału dawnych kamieniołomów na przykładzie Wieżycy i Chwałkowa (Dolny Śląsk). Geoturystyka, 2: 27–34.
• LISOWSKA A., 2015. Zagospodarowanie dużych form przekształcenia krajobrazu na cele turystyki – na wybranych przykładach. Turyst. Kulturowa. 5: 55–76.
• MAJGIER L., BADERA J., RAHMONOV O., 2010. Kamieniołomy w województwie śląskim jako obiekty turystyczno-rekreacyjne na terenach uprzemysłowionych. Problemy Ekologii Krajobrazu, 27: 267–275.
• MAREK A., 2015. Walory geoturystyczne Ziemi Kłodzkiej. Przewodnik. Wyd. Silesia. Wrocław.
• MAZURSKI K.R., 2010. Życie i dokonania Marianny Orańskiej. [W:] Marianna Orańska a Ziemia Kłodzka. Wyd. Muzeum Ziemi Kłodzkiej. Kłodzko: 9–17.
• MIGOŃ P., 2012. Geoturystyka. PWN. Warszawa.
• NITA J., 2010. Kamieniołom w krajobrazie i geoturystyce. Pr. Kom. Krajobrazu Kulturowego PTG, 14: 243–251.
• NITA J., 2012. Quarries in landscape and geotourism. Geographia Polonica, 85, 4: 5–12.
• NITA J., 2014. Mining landscape as a type of cultural landscape. Pr. Kom. Krajobrazu Kulturowego PTG, 23: 203–212.
• NITA J., MYGA-PIĄTEK U., 2010. Georóżnorodność i geoturystyka w terenach poeksploatacyjnych na przykładzie regionu chęcińsko-kieleckiego. Geoturystyka, 3: 45–52.
• PIETRZYK-SOKULSKA E., 2003. Kamieniołomy surowców skalnych w polskim krajobrazie. [W:] Kształtowanie krajobrazu wyrobisk poeksploatacyjnych w górnictwie. Mat. Międz. Konf. AGH, Kraków: 43–53.
• PIETRZYK-SOKULSKA E., 2008. Walory opuszczonych kamieniołomów na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Sur. i Masz. Budowl., 6: 42–45.
• PULINA M., 1996. Jaskinie Sudetów. Pol. Tow. Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa.
• PULINOWA M., 1989. Rzeźba Gór Stołowych, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice: 108.
• ROGOWSKI M., 2014. Produkty geoturystyczne Sudetów jako unikatowa oferta regionu. Studia Periegetica, 2: 93–108. Rozporządzenie Wojewody Dolnośląskiego nr 11 z dnia 8 sierpnia 2008 r. Dz. Urz. Woj. Dol. Nr 221 z dnia 19 sierpnia 2008 r. poz. 2494.
• MALEWSKI J. (red.), 1999. Zagospodarowanie wyrobisk. Technologiczne, przyrodnicze i gospodarcze uwarunkowania zagospodarowania wyrobisk poeksploatacyjnych surowców skalnych Dolnego Śląska. Ofic. Wyd. Polit. Wr. Wrocław.
• SKOCZYLAS J., 2009. Adaptacja kamieniołomów wapieni dla potrzeb turystyki na przykładzie Malty i Egiptu. Probl. Ekologii Krajobrazu, 24: 173–182.
• SKRECZKO S., WOLNY M., 2014. Wykorzystanie nieczynnych kamieniołomów na wybranych przykładach obszaru Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Pr. Kom. Krajobr. Kulturowego, 26: 67–78.
• SŁOMKA T., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1, 1: 5–7.
• SŁOMKA T., DOKTOR M., JONIEC A., KICIŃSKA-ŚWIDERSKA A., 2006. Katalog obiektów geoturystycznych. Wyd. AGH. Kraków.
• STACHOWIAK A., CWOJDZIŃSKI S., IHNATOWICZ A., PACUŁA J., MRÁZOVÁ Š., SKÁCELOVÁ D., OTAVA J., PECINA V., REJCHRT M., SKÁCELOVÁ Z., VEÈEØA J., 2013. Geostrada sudecka – przewodnik geologiczno-turystyczny. Wyd. PIG–PIB, ÈGS. Warszawa – Praga.
• STAFFA M. (red), 1993. Słownik geografii turystycznej Sudetów, Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, Wyd. PTTK „KRAJ”. Warszawa.
• STAFFA M. (red), 1994. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy. Wyd. I-BIS, Wrocław.
• ŚWIERKOSZ K., RECZYŃSKA K., 2010. Orchis militaris L. na Dolnym Śląsku i terenach przyległych. Acta Bot. Silesiaca, 5: 87–97.
• WALENDOWSKI H., 2009a. Piaskowiec z Radkowa. Nowy Kamieniarz, 5: 50.
• WALENDOWSKI H., 2009b. Piaskowiec z Długopola. Nowy Kamieniarz, 6: 66.
• WALENDOWSKI H., 2009c. Piaskowiec ze Szczytnej Śląskiej. Nowy Kamieniarz, 7: 78.
• WITEK B., 1976. Badania petrograficzne marmurów złoża Wapniarka i Romanowo Górne w NW części pasma Krowiarek. Kwart. Geol., 20, 2: 241–267.
• WOJEWODA J., 2011. Geoatrakcje Gór Stołowych – przewodnik geologiczny po Parku Narodowym Gór Stołowych. Wyd. Park Narodowy Gór Stołowych.
• WOJEWODA J. (red.), 2013. Geoatrakcje okolic Radkowa. Radków.
• http://www.radkowklodzki.pl/asp/pliki/pdf/geoturystyka_publikacja_pl.pdf.
• WOJEWODA J., BIAŁEK D., BUCHA M., GŁUSZYŃSKI A., GOTOWAŁA R., KRAWCZEWSKI J., SCHUTTY B., 2008. Budowa geologiczna obszaru PNGS. [W:] Witkowski A., Pokryszko B.M., Ciężkowski W. (red.). Przyroda Parku Narodowego Gór Stołowych. Wyd. PNGS: 24–37.
• www.redbor.pl/skamienialosci/0_perm.htm#cisural – witryna internetowa Muzeum Minerałów Roberta Borzęckiego (dostęp: listopad 2017).
• www.stronie.pl/331/snieznickie-lato-jaskiniowcow-2003-r.html – witryna internetowa Gminy Stronie Śląskie (dostęp: wrzesień 2017).
• ZAGOŻDŻON P.P., 2004, Geometryczna charakterystyka wystąpień skał zgorzelowych w trzeciorzędowych bazaltoidach Śląska. Pr. Nauk. Inst. Górn. Polit. Wr., 106, 30: 233–243.
• ZAGOŻDŻON P.P., ZAGOŻDŻON K.D., 2013. Udostępnione pogórnicze obiekty podziemne Dolnego Śląska jako zaplecze geoturystyczne. Przegl. Geol., 61, 1: 19–24.
• ZBUCKI Ł., DĄBROWSKI D., 2014. Turystyka a kamieniołomy. Tourism and quarries. Problemy Ekologii Krajobrazu, 27: 513–515.
• ZBUCKI Ł., 2016. Możliwości wykorzystania kamieniołomu Żelazno I dla potrzeb geoturystyki. Problemy Ekologii Krajobrazu. Rozwój zrównoważony w różnych typach krajobrazu, 42: 61–71.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).