Rezydencja magnacka Radziwiłłów w Białej Podlaskiej - historia, przemiany, stan przetrwania

• Autorzy: Antonowicz D. , Kimic K.

Warianty tytułu

EN

The magnate residence of the Radziwiłł family in Biała Podlaska - history, transformations, state of preservation

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Zespół pałacowo-parkowy Radziwiłłów w Białej Podlaskiej stanowi jedną z najwybitniejszych realizacji architektonicznych XVII wieku powstałych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Mimo iż do czasów obecnych nie zachowała się bryła pałacu (został rozebrany w 1883 r.), to pozostałe obiekty architektoniczne – trzy oficyny ujmujące jeden z największych dziedzińców pałacowych Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kaplica pałacowa, wieża, brama wjazdowa oraz otaczające cały zespół ziemne obwałowania obronne systemu staroholenderskiego stanowią nadal niezwykle cenny obiekt ściśle powiązany ze strukturą przestrzenną miasta oraz jego historią. Na podstawie przeglądu literatury przedmiotu i analiz informacji pochodzących ze źródeł archiwalnych – zarówno opisowych, ikonograficznych i kartograf cznych, uwzględniając także opracowane w 2. połowie XX wieku koncepcje i projekty rewaloryzacji – podjęto próbę przedstawienia kolejnych faz rozwoju i przemian tego zabytkowego zespołu w kolejnych okresach jego istnienia. Pozwoliło to na ocenę stanu jego przetrwania. Przeprowadzona analiza historyczna stanowi podstawę do wskazania kierunków dalszych działań służących wydobyciu i zachowaniu wartości tego unikalnego kompleksu.

EN

The palace and park complex of the Radziwiłł family in Biała Podlaska constitutes one of the most outstanding architectural developments of the 17th century erected within the area of the Grand Duchy of Lithuania. In spite of the fact that the main body of the palace did not survive until today (it was demolished in 1883), the remaining buildings - three outbuildings enclosing one of the largest palace courtyards in the Polish-Lithuanian Commonwealth, the palace chapel, tower, entrance gate, and ramparts built according to the old Dutch system, surrounding the entire complex - still constitute an extremely valuable site, closely connected with the city’s spatial structure and its history. Based on a review of source literature and analyses of information from archival sources - descriptive, iconographic, and cartographic alike, and taking into consideration the restoration concepts and projects developed in the 2nd half of the 20th century - an attempt was made at presenting the consecutive phases of development and transformations of this historic complex in the successive periods of its existence. This made it possible to assess its state of preservation. The historical analysis carried out forms the basis for pointing out suggestions for further activities aimed at bringing out and preserving the values of this unique complex.

Słowa kluczowe

PL

zespół pałacowo-parkowy; fortyfikacje; Radziwiłłowie; Biała Podlaska; projekt G. Ciołka; projekt E. Bartmana

EN

palace and park complex; fortifications; Radziwiłł family; Biała Podlaska; G. Ciołek’s design project; E. Bartman's design project

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2017
• Tom: T. 62, z. 4
• Strony: 25--43
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Antonowicz D.

• Urząd Miasta Biała Podlaska

autor

Kimic K.

• Katedra Architektury Krajobrazu Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Bibliografia

• J. Baranowski, Pałac w Białej Podlaskiej. Próba rekonstrukcji stanu z XVII wieku, Biuletyn Historii Sztuki, XXIX, Nr 1, 1967, s. 39-54.
• E. Bartman, Koncepcja rewaloryzacji zespołu pałacowo-parkowego w Białej Podlaskiej, Marki 1998, mpis w WOZU w Białej Podlaskiej, zasoby własne Urzędu Miasta Biała Podlaska.
• T. Bernatowicz, Niezrealizowana „królewska” rezydencja w Białej Podlaskiej. Artyści włoscy w Polsce, Warszawa 2004, s. 499-512.
• J. Bogdanowski, Architektura obronna w krajobrazie Polski, od Biskupina do Westerplatte, Warszawa-Kraków 1996.
• J. Bogdanowski, Z. Holcer, M. Kornecki, Architektura obronna, Warszawa 1994.
• Z. Borchulski, C. Dziedzic, A. Polska, IGPiM, Ekofizjografia podstawowa miasta Biała Podlaska, Lublin 2003.
• J. Cichomski, Zespół pałacowo-obronny w Białej Podlaskiej, Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1988.
• G. Ciołek, Projekt ogrodu zamkowego w Białej Podlaskiej, Kraków 1958, mpis w WOZU w Białej Podlaskiej.
• J. Domański, Biała Podlaska. Historia i tożsamość miasta, Biała Podlaska 2010.
• J. Flisiński, Dzieje Białej Podlaskiej. Monografia, Tom I, Biała na Podlasiu. Dzieje miasta i okolic do 1795 r., Biała Podlaska 2009.
• A. Jodłowski, Radziwiłłowie w Białej na Podlasiu. Ich rezydencja, kościoły i rzemiosło, Muzeum Południowego Podlasia, 2008.
• A. Jodłowski, Założenie pałacowe Radziwiłłów w Białej Podlaskiej, Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1988.
• T. Krawczak, Dzieje zamku bialskiego, Muzeum Okręgowe w Białej Podlaskiej, 1982.
• A., D. Król, Koncepcja rewaloryzacji zespołu parkowo-pałacowego dawnej siedziby Radziwiłłów w Białej Podlaskiej, Materiały Urzędu Miasta Biała Podlaska, Warszawa 2005.
• Księga Świata. Wiadomości z dziedziny nauk przyrodzonych, historyi krajów i ludów, żywoty znakomitych ludzi, podróże, opisy ciekawych miejscowości, wód słynniejszych, odkrycia i wynalazki, ważniejsze zajęcia przemysłowe, obrazy towarzyskie, statystyczne, ekonomiczne itp. z rycinami na stali, czarnemi i kolorowanemi, oraz drzeworytami, R. 4, cz. 2, 1855.
• M. Lewicka-Cempa, Opinia do „Projektu rewaloryzacji zespołu parkowo-pałacowego dawnej siedziby Radziwiłłów w Białej Podlaskiej” - projekt rekonstrukcji fortyfikacji, Warszawa 2005.
• T. Majda, M. Mirecka, Przywracanie rzeki miastu. Koncepcja rewitalizacji doliny rzeki Krzny na terenie miejskiego obszaru funkcjonalnego, Biała Podlaska 2014.
• L. Majdecki, Rejestr ogrodów polskich, Zeszyt 2, PWN, Warszawa 1964.
• J. Maraśkiewicz, Biała Podlaska. Dzieje miasta i kościoła farnego pw. Św. Anny od XV wieku do 1945 r., Donatech Sp. z o.o., Biała Podlaska 2007.
• T. Michalak, A. Obrębska, Koncepcja rewaloryzacji. Zabytkowy zespół zamkowy/park miejski, Biała Podlaska, ul. Dzierżyńskiego. Prace przedprojektowe, PKZ Lublin 1983.
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Biała Podlaska pod nazwą „DOLINA KRZNY I KLUKÓWKI ETAP I” przyjęty Uchwałą Nr XXV/236/13 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 25 luty 2013 r. Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego z dnia 11 czerwca 2013 r., poz. 2961.
• A. Miłobędzki, Architektura polska XVII wieku, t. 1-2, Warszawa 1980.
• J. Nowak, J. Gałuszka, Opracowanie fizjograficzne ogólne dla miasta Biała Podlaska, Geoprojekt, Rzeszów 1988.
• A. Obrębska, Prace przedprojektowe. Zespół Parkowy - Zamek Poradziwiłłowski. Aktualizacja koncepcji rewaloryzacji, PKZ Lublin, 1987.
• W. Przybyszewski, Odnaleziona fotografia, „Spotkania z zabytkami”, nr 1, 2006, s. 13-16.
• Rejestr zabytków A-48/134, decyzja WKZ w Lublinie z dnia 31.12.1966 r., znak KL.V-7/97/66 ze zmianami.
• W. Sobczak, Biała Podlaska. Zamek. Rekonstrukcja, 1974.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Biała Podlaska przyjęte Uchwałą Nr XXXVI/116/10 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 21 kwietnia 2010 r. zmienione Uchwałą Nr XXIX/269/13 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 29 lipca 2013 r., Uchwałą Nr XXXVII/364/14 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 11 sierpnia 2014 r. oraz Uchwałą Nr XII/89/15 Rady Miasta Biała Podlaska z dnia 27 listopada 2015 r.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).