Kościół NMP w Nowym Kościele na tle architektury sakralnej 1. połowy XIII w.

• Autorzy: Biczak Grzegorz , Rabiega Mateusz , Rębisz Paweł

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc190109

Warianty tytułu

EN

St Mary’s church in Nowy Kościół (Neukirch) in relation to sacral architecture from the 1st half of 13th century

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Tematem artykułu jest ruina kościoła w Nowym Kościele (województwo dolnośląskie). W pracy porównano stan obecny kościoła ze stanem odnotowanym we wcześniejszych badaniach wraz z ponownie odkrytym materiałem ikonograficznym z lat 1935–1937, nieznanym powojennym badaczom obiektu. Materiał ten dostarczył wielu nowych informacji dotyczących wyglądu kościoła i stał się bazą do weryfkacji poprawności wysuniętych wcześniej wniosków, jak również pozwolił przeprowadzić szeroką analizę kontekstu polegającą na próbach powiązania architektury budynku z działającymi w tym czasie ośrodkami budownictwa późnoromańskiego. Wyniki z wyżej wymienionych prac zostały zaprezentowane w artykule. Zinwentaryzowano ponadto zachowany detal architektoniczny i porównano go ze stanem zachowania uwiecznionym na przedwojennych fotografiach. Kwerenda dostępnych źródeł pisanych i historiografii dotyczącej okoliczności powstania kościoła stała się z kolei podstawą do uściślenia czasu wzniesienia budowli.

EN

The subject of the article is St Mary’s church in Nowy Kościół (Neukirch, Lower Silesian Voivodeship). The text presents the recent state of the building with comparison to earlier surveys, including rediscovered iconographic material from the years of 1935–1937, which was inaccessible to the post­war researchers. This material gave much new information about the appearance of the church and allowed to reconsider previous research findings as well as conduct a broader than ever analysis of the context that attempted to connect the architecture of the building with the centres of late Romanesque architecture acting at that time. The conclusions of these analyses have been presented in the article. The preserved architectural detail was also inventoried and compared to the state of preservation presented in the pre­war photographs. An inquiry into the available written sources and historiography about circumstances of establishing the church allowed specifing the time of the church construction.

Słowa kluczowe

PL

Nowy Kościół; wiejski kościół parafialny; średniowiecze; portal

EN

Nowy Kościół; village parish church; Middle Ages; portal

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 1 (57)
• Strony: 129--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., il.

Twórcy

autor

Biczak Grzegorz

• Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej/Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

autor

Rabiega Mateusz

• Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego/Faculty of Historical and Pedagogical Sciences, University of Wrocław

autor

Rębisz Paweł

• EPR Architects Poland Sp. z o.o.

Bibliografia

• [1] Schlesisches Urkundenbuch, t. 1–6, H. Appelt, W. Irgang (Hrsg.), Köln–Wien 1963–1998.
• [2] Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, PIW, Warszawa 1975.
• [3] Appelt H., Zur Siedlungsgeschichte der Kastellanei Lähn (Vorarbeiten zum Schlesischen Urkundenbuch), „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” 1939, Bd. 73, 1–10.
• [4] Goliński M., Dzieje zamku Wleń, [w:] J. Piekalski (red.), Wleński mikroregion osadniczy w X–XVIII wieku. Przemiany krajobrazu kulturowego, Instytut Archeologii UWr, Wrocław 2017, 35–42.
• [5] Knoblich A., Chronik von Lähn und Burg Lähnhaus am Bober: Urkundliche Beiträge zur Geschichte der Städte, Ritterburgen, Fürsten, und Adelsgeschlechter Schlesiens, G.P. Aderholz, Breslau 1863.
• [6] Kozaczewski T., Kozaczewska­Golasz H., Portale trzynastowiecznej architektury na Śląsku, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2009.
• [7] Schulte L., Die Trebnitzer Urkunde des Breslauer Bischofs Lorenz von 1217 o. T. uber Probsthein, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens” 1914, Bd. 48, 309–331.
• [8] Rozpędowski J., Kościół NMP w Nowym Kościele, „Szkice Legnickie” 1974, t. 8, 231–234.
• [9] Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku, cz. 8, Miejscowości na literę N–O, Sprawozdania nr 129, Wrocław 1986, [mpis w archiwum Wydziału Architektury PWr].
• [10] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 3, Wilhelm Gottlieb Korn, Breslau 1891, 429–430.
• [11] Lutsch H., Bilderwerk Schlesischer Kunstdenkmäler, Kuratorium des Schlesischen Museums der Bildenden Künste, Breslau 1903.
• [12] Grundmann G., Kunst­ und Denkmalpflege in Schlesien, 2. Veröffentlichung Niederschlesien, Flemmings Verlag, Breslau–Lissa 1939.
• [13] Tintelnot T., Die Mittelalterliche Baukunst Schlesien, Verlag Holzner, Kitzingen 1951.
• [14] Broniewski T., Kozaczewski T., Recenzja: Z. Świechowski, Architektura na Śląsku do połowy XIII w., Warszawa 1955, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1958, t. 13, nr 3, 479–490.
• [15] Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII w., Budownictwo i Architektura, Warszawa 1955.
• [16] Kozaczewski T., Jednonawowe kościoły romańskie na Dolnym Śląsku, Zeszyty Naukowe Politechniki Wrocławskiej nr 16, Architektura t. 2, PWN, Wrocław 1957.
• [17] Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości H–O), Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 1994.
• [18] Lasota C., Rozpędowski J., Nowy Kościół, pow. Złotoryja, „Informator Archeologiczny: Badania” 1971, t. 5, 206–207.
• [19] Wachowski K., Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na Śląsku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975.
• [20] Kozaczewski T., Wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych w kościele św. Idziego we Wrocławiu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1971, t. 17, z. 1, 103–133.
• [21] Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2009.
• [22] Chorowska M., Caban M., Kamienny detal architektoniczny z późnoromańskiej kaplicy św. św. Benedykta i Wawrzyńca na zamku w Legnicy, [w:] T. Janiak, D. Stryjak (red.), Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII w.), Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno 2016, 313–337.
• [23] Świechowski Z., Wystrój rzeźbiarski kościoła klasztornego w Trzebnicy i jego związki z katedrą w Bambergu, „Rocznik Historii Sztuki” 1995, t. 21, 5–20.
• [24] Łużyniecka E., Cysterskie warsztaty budowlane związane z opactwem trzebnickim i ich transfery od trzeciej tercji XII do połowy XIII wieku, [w:] T. Janiak, D. Stryjak (red.), Architektura sakralna w początkach państwa polskiego (X–XIII w.), Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Gniezno 2016, 423–457.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).