Zarys dziejów zapomnianej fabryki masy celulozowej i papieru w Dąbiu na Pomorzu

• Autorzy: Szymczyk Maciej

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2024.5.2

Warianty tytułu

EN

An outline of the history of the forgotten pulp and paper factory at Dąbie in Pomerania

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Fabryka masy celulozowej sodowej w Dąbiu koło Szczecina została wybu dowana w latach 1872-1873 przez lokalnych przedsiębiorców. Początkowo zapotrzebowanie na tę masę celulozową było duże, dlatego produkcja była opłacalna. Sytuacja pogorszyła się w latach 90. XIX w. po uruchomieniu wielu celulozowni siarczynowych. W celu umocnienia pozycji na rynku, w 1900 r. przeprowadzono fuzję firmy z Dąbia z podobnym przedsiębiorstwem z Kalet na Górnym Śląsku. Wówczas głównym akcjonariuszem całej spółki został książę Gwido Henckel von Donnersmarck. Na początku XX w. firma zyskała własną papiernię, co uniezależniło ją od dotychczasowych odbiorców masy celulozowej. W 1918 r. nowym właścicielem zakładów w Dąbiu i Kaletach został koncern Natronzellstoffu. Papierfabriken A.G. Fabryka w Dąbiu istniała do początków 1945 r. Po zajęciu jej przez żołnierzy Armii Czerwonej urządzenia produkcyjne zdemontowano i wywieziono do ZSRR. Do dziś zachowała się część zabudowań, które są wykorzystywane przez firmę innej branży.

EN

The soda pulp factory at Dąbie near Szczecin was built in 1872-1873 by local entrepreneurs. Initially, the demand for soda pulp was high, so production was profitable. The situation worsened after the opening of many sulfite pulp mills in the 1890s. In order to strengthen its position on the market, in 1900, the company from Dąbie merged with a similar company from Kalety in Upper Silesia. Then, Prince Guido Henckel von Donnersmarck became the main shareholder of the entire company. At the beginning of the 20th century, the company installed its own paper mill, which made it independent from existing pulp recipients. In 1918, the new owner of the plants at Dąbie and Kalety was the Natronzellstoff u. Papierfabriken A.G. concern. The factory in Dąbie existed until the beginning of 1945. After it was occupied by Red Army soldiers, the production equipment was dismantled and transported to the USSR. Some of the buildings have survived to this day and are used by a company from another industry.

Słowa kluczowe

PL

Altdamm; Dąbie; fabryka; masa celulozowa sodowa; papier

EN

Altdamm; Dąbie; factory; soda pulp; paper

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2024
• Tom: R. 80, nr 5
• Strony: 279--283
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz.

Twórcy

autor

Szymczyk Maciej

• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
• Komisja Historyczna SPP

• https://orcid.org/0000-0002-8504-6483

Bibliografia

• [1] „Adress-Buch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken sowie der Holzstoff-, Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns und der Schweiz 1878/79”. 1878. Biberach. s. 20.
• [2] „Adressbuch der Maschinen-Papier- und Pappen-Fabriken sowie der Holzstoff- u. Holzpappen-, Strohstoff- & Cellulose-Fabriken des Deutschen Reiches, Oesterreich-Ungarns u. der Schweiz”. 1886. Biberach. s. 37.
• [3] „Adressbuch der Maschinenpapier- und Pappenfabriken sowie Holzstoff-, Holzpappen-, Strohstoff- und Cellulose-Fabriken des deutschen Reiches 1899-1900“. 1899. Biberach. s. 49.
• [4] „Adressbuch der Maschinenpapier- und Pappenfabriken sowie Holzstoff-, Holzpappen-, Strohstoff- und Cellulose-Fabriken des Deutschen Reiches 1903-1905“. 1903. Biberach. s. 56.
• [5] „Adressbuch der Papierindustrie Deutschlands und der Schweitz“. 1914. Berlin. s. 76.
• [6] „Auszug aus der Lieferliste Papier-, Karton- und Zellstofftrocken- -Maschinen”. 1938. W: „Ein kleiner Auszug aus der Chronik der Füllnerwerkes”. 1938. poz. 530, 559.
• [7] Białecki T. (red). 2015. „Encyklopedia Szczecina”. Szczecin. s. 142-144.
• [8] „Birkner. Adressbuch der Papierindustrie Europas“. 1938. Berlin s. I 49.
• [9] „Birkner. Adressbuch der Papierindustrie Europas, 1944. Berlin s. I 58.
• [10] „Dąbie (niem. Altdamm)”. https://papiernie.pl/lokalizacja/szczecin- -dabie-niem-altdamm-natronzellstoff-und-papierfabriken-a-g-werk-altdamm/
• [11] „Dąbie (Stettin)”. https://de.wikipedia.org/wiki/D%C4%85bie_(Stettin).
• [12] „Empfängerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschi nen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsmaschi nen. H. Füllner Warmbrunn”. Wydanie po 1914 r. poz. 23, 35, 119, 265.
• [13] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften”. 1896. Teil 2. Leipzig. s. 99.
• [14] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften”. 1901. Band 1. Leipzig. s. 1538-1539.
• [15] „Handbuch der Deutschen Aktien-Gesellschaften”. 1925, Band 1, s. 1904.
• [16] „Inbetriebsetzung einer neuen Papierfabrik”. 1896. Wochenblatt für Papierfabrikation (39) : 3027.
• [17] Kirchner E. 1896. „Eine Reiseskizze aus dem Jahre 1896”. Wochen blatt für Papierfabrikation (39) : 3023-3024.
• [18] Kirchner E. 1897. „Das Papier”. Teil 1, „Die Geschichte der Papierin dustrie und Allgemeines über Papier”. Biberach.
• [19] Kirchner E. 1911. „Die Papierfabrikation in den Ländern der Sektion X der Papiermacher-Berufsdenossenschaft”. Sonderndruck aus der Festnummer des Wochenblatt für Papierfabrikation 1911. s. 20.
• [20] Klein A. 1913. „Die Entwicklung der Sulfit- und Natron-Zellstoffindu strie”. Wochenblatt für Papierfabrikation (24) : 2198.
• [21] Łuczak M. 2014. „Szczecin, Dąbie. Altdamm” Szczecin. s. 212.
• [22] Łuczak Marek – informacje o wykorzystaniu zabudowań po papierni w czasach współczesnych.
• [23] „Prima Natron-Cellulose” (reklama). 1896. Wochenblatt für Papier fabrikation (42) : 3342.
• [24] Szymczyk M. 1997. „Powstanie i rozwój przemysłu celulozowego na obszarze dzisiejszej Polski”. Przegląd Papierniczy 53 (11) : 724-728.
• [25] Szymczyk M. 1998. „Przemysł celulozowy w okresie międzywojen nym na ziemiach zachodnich i północnych”. Przegląd Papierniczy 54 (2) : 97-98.
• [26] Szymczyk M. 2007. „Polski przemysł papierniczy 1945-1989”. Duszniki-Zdrój. s. 54-55, 77, 80-81.
• [27] Urbański M.L. 1953. „W stulecie metody sodowej”. Przegląd Papierniczy 9 (9) : 264-266.
• [28] „Verleichende Dividende von deutschen Papier-, Holzstoff-, Stroh stoff- und Cellulosefabriken pro 1893, 1894, 1895, 1895/6”. 1897. Wochenblatt für Papierfabrikation (6) : 390.
• [29] Wieczorek E. „Guido Henckel von Donnersmarck”, https://zabytkitechniki.pl/industrypeoplelist/27198
• [30] Wochenblatt für Papierfabrikation. 1900. (2) : 178.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).