Geneza mis jeziornych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego : hipotezy a rzeczywistość rozwoju krasu węglanowego

• Autorzy: Janiec B.

Warianty tytułu

EN

The origin of lake basins in the Łęczna-Włodawa Lakeland : hypotheses and reality of carbonate karst development

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The article concerns the controversy on the four hypotheses of karst origin of lake basins in Upper Cretaceous carbonates of the Łęczna-Włodawa Lakeland (central-eastern Poland; Fig. 1). The hypotheses assume that the lake basins (Fig. 2) developed in the Holocene with the active morphogenetic participation of subartesian waters. The main problem is the lack of references to the laws of thermochemistry and kinetics of dissolution of carbonate rocks. In the Ca2+ and HCO3 concentrations in the medium solution (Tab. 1), rationally adopted for this work, the values of the enthalpy, entropy and Gibbs potential/free energy have been calculated (formulas: 9, 10 and 11). Using the conductometric method (Tab. 2, Figs. 3 and 4), the kinetics of dissolution of carbonate basement rocks, i.e. reaction rate v (formula 13), rate constant k (14a), and reaction half-life t1/2 (15), have also been determined. These investigations show that the theses formulated in the hypotheses are not acceptable. The rationale for such an assessment is the incompatibility of the assumptions of the hypotheses with the first and second law of thermochemistry. The second important reason is the ignoring of chemical kinetics as an indirect indicator of the time of the formation of the karst features. According to the author, the main period of the formation of lake basins, in terms of their origin, should be associated with palaeokarst of Neogene deposits.

Słowa kluczowe

PL

misy jeziorne; kras węglanowy; Pojezierze Łęczyńsko-Włdawskie; Polska środkowo-wschodnia

EN

lake basins; carbonate karst; controversy; Łęczna-Włodawa Lake District; central-eastern Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 62, nr 5
• Strony: 257--266
• Opis fizyczny: Bibliogr. 33 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Janiec B.

• Wydział Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Al. Kraśnicka 2 cd, 20-718 Lublin

Bibliografia

• 1. BRUNDSEN D. 1985 - Wietrzenie. [W:] T. Embleton & J. Thornes (red.) Geomorfologia dynamiczna, PWN, Warszawa: 95-157.
• 2. CAŁUS H. 1983 - Podstawy obliczeń chemicznych. Wyd. Nauk.-Techn., Warszawa, s. 472.
• 3. CVIJC J. 1893 - Das Karstphänomen. Geogr. Abhand v. A. Penck, Wiedeń, s. 320.
• 4. CVIJC J. 1918 - Hydrographie souterraine et évolution morphologique du karst. Travaux Inst. Géogr. Alpine, Grenoble.
• 5. DEMICHOWICZ-PIGONIOWA J. 1984 - Obliczenia fizykochemiczne. PWN, Warszawa, s. 484.
• 6. DOBKOWSKAZ. & PAZDRO K.M. 1986 - Szkolny poradnik chemiczny. Wyd. Szkolne i Pedagog., Warszawa, s. 438.
• 7. DRAPAŁA T. 1978 - Chemia fizyczna z zadaniami. PWN, Warszawa, s. 379.
• 8. GRUND A. 1903 - Die Karsthydrographie. Geogr. Abhandl, 7, Wien Leipzig.
• 9. GRUND A. 1910 - Das Karstphänomen. Berlin, s. 139.
• 10. HEM J.D. 1985 - Study and interpretation of the chemical characteristic of natural water. Ed. 3, US Geological Survey Water-Supply Paper 2254, Alexandria oraz dwa wyd. wcześniejsze: 1970 i 1980.
• 11. JANIEC B. 1989/1990 - Układy węglanowe a depozycje CaCO3 w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego (SE Polska). Ann. UMCS, B, 44/45: 145-167.
• 12. JANIEC B. 1990 - W sprawie węglanowego systemu wód podziemnych i warunków potencjalnych depozycji kredy jeziornej. Prz. Geol., 3 (443): 139-144.
• 13. JANIEC B. 1997a - Transformacje i translokacje jonowe w wodach naturalnych Roztocza Zachodniego Wyd. UMCS, Lublin, s. 214.
• 14. JANIEC B. 1997b - Przewodność lub oporność właściwa wody jako wskaźniki jej mineralizacji. Prz. Geol. 45 (3): 295-296.
• 15. JANIEC B. 2007a - Geneza mis jezior łęczyńsko-włodawskich: hipoteza a rzeczywistość rozwoju termokrasu głębokiego. [W:] Z. Michalczyk (red.) Obieg wody w środowisku naturalnym i przekształconym. Wyd. UMCS, Lublin: 253-269.
• 16. JANIEC B. 2007b - Hydrogeochemia strefy pogranicza Roztocza i Kotliny Sandomierskiej (Polska SE). [W:] R.Sołtysik & R. Suligowski (red.) Rola geografii fizycznej w badaniach regionalnych, t. I, Kielce: 103-113.
• 17. JANIEC B., MICHALCZYK Z. & WOJCIECHOWSKI K. 1988 - Stan i zagrożenia stosunków wodnych centralnego rejonu Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Ann. UMCS, B, 39: 173-206.
• 18. LENCEWICZ S. 1931 - Międzyrzecze Bugu i Prypeci. Prz. Geogr., 11: 1-72.
• 19. LENCEWICZ S. 1937 - Polska, rozdz. XX, Polesie. Wielka geografia powszechna, nakładem Trzaski, Everta & Michalskiego Sp. Akc., Warszawa: 267-286.
• 20. MARUSZCZAK H. 1966a - Zagadnienie genezy i wieku jezior Łęczyńsko-Włodawskich. Biul. LTN: D, 5/6: 31-37.
• 21. MARUSZCZAK H. 1966b - Zjawiska krasowe w skałach górnokredowych międzyrzecza Wisły i Bugu. Typ krasu kredy piszącej. Prz. Geogr., 38: 339-370.
• 22. MUXART T. & BIROT P. 1977 - Lalteration meteorique des roches. Publ. du Départ. de Géographie de l Université de Paris-Sorbonne, No 4.
• 23. PAJDOWSKI L. 1985 - Chemia ogólna cz. pierwsza, wyd. VII. PWN Warszawa, s. 344.
• 24. RALSKA-JASIEWICZOWA M. & STARKEL L. 1991 - Zmiany klimatu i stosunków wodnych w holocenie. [W:] L. Starkel (red.) Geografia Polski, Środowisko przyrodnicze. PWN, Warszawa: 177-282.
• 25. RÜHLE E. 1935 - Jeziora krasowe zachodniej części Polesia Wołyńskiego. Roczn. Wołyński, 4: 210-241.
• 26. TUTKOWSKIJ P. 1898 - Artezjanskije vody, burienija i vodosnabrťienija. Jeťegodnik po gieołog. i minerał. Rassii. t. III.
• 27. TUTKOWSKIJ P. 1911 - Karstovyje javlienija i samobitnyje artezjanskije kliuči v Volynskoj gubierni. Trudy Obščestva. Issledovať. Vołyni, t. IV. Tomir: 1-127.
• 28. WILGAT T. 1949 - Kras okolic Cycowa. Ann. UMCS, B, 4: 229-256. WILGAT T. 1954 - Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Ann. UMCS, B, 8: 37-122.
• 29. WILGAT T. 1963 - Budowa geologiczna, rzeźba i wody Polesia Lubelskiego. [W:] T. Wilgat (red.) Polesie Lubelskie. Wyd. Lubelskie: 9-30.
• 30. WILGAT T. 1994 - Spory wokół jezior Łęczyńsko-Włodawskich. [W:] T. Wilgat (red.) Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Przewodnik wycieczkowy, Lublin, Wyd. TWWP O/Lublin: 122-129.
• 31. WILGAT T. 2002 - From the history of research on and the conservation of the Łęczna-Włodawa Lakes. Limnological review, 2: 425-432.
• 32. WILGAT T. MICHALCZYK Z., TURCZYŃSKI M. & WOJCIECHOWSKI K. 1991 – Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie [W:] A.S. Kleczkowski (red.) Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej, 19, PAN O/Kraków: 23-140.
• 33. WILGAT T., JANIEC B., MICHALCZYK Z. & TURCZYÑSKI M. 1997 - Hydrological consequences of human action in the Łęczna-Włodawa Lake Region. Geogr. Polonica 68, IGiPZ PAN, Warszawa: 117-147.