3,5,5-Trimetylo- cykloheks-2-en-1–on. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Sapota A. , Ligocka D.

Warianty tytułu

EN

3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

3,5,5-Trimetylocykloheks-2-en-l-on (izoforon) jest stosowany jako rozpuszczalnik wielu naturalnych i syntetycznych polimerów, żywic, farb, tuszów, wosków, tłuszczów, olejów, pestycydów i herbicydów. Związek ten jest również półproduktem stosowanym w syntezie. Narażenie na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on pow'oduje, oprócz podrażnienia błon śluzowych oczu, nosa, gardła oraz uczucia duszności, również objawy działania na ośrodkowy układ nerwowy - ból i zawroty głowy oraz omdlenia i oszołomienia. Związek o dużych stężeniach wykazuje również działanie narkotyczne. U pracowników narażonych w zakładach przemysłowych na pary 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu o stężeniach 47 mg/mJ -s- 130 mgW obserwowano objawy podrażnienia błon śluzowych górnych dróg oddechowych. U dwudziestu ochotników narażanych przez 15 min na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on o stężeniu 130 mg/m3 wystąpiło podrażnienie błony śluzowej oczu, nosa i gardła. Ustalono, że stężenie 56,5 mg/m3 było największym stężeniem tolerowanym podczas 8-godzinnego narażenia na 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on. Na podstawie wyników badań na szczurach i myszach nie wykazano działania teratogennego 3,5,5- -trimetylocykloheks-2-en-l-onu. W 90-dniowych badaniach na psach rasy Beagle, którym siedem dni w tygodniu podawano 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-on, nie stwierdzono żadnych zmian histopatologicznych w badanych tkankach zwierząt ani zmian parametrów hematologicznych i biochemicznych krwi oraz moczu. Ustalona w tych badaniach wartość NOAEL wynosi 150 mg/kg/dzień. W 2-letnich badaniach Natinal Toxicology Program (NTP) przeprowadzonych na szczurach i myszach wykazano statystycznie znamienne zwiększenie częstości występowania zmian nowotworowych w nerkach tylko u samców szczura. Jednocześnie wyznaczono wartość LOAEL równą 175 mg/kg/dzień. Na postawie analizy piśmiennictwa dotyczącego działania toksycznego 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu, za efekty krytyczne tego związku, zarówno u ludzi jak i u zwierząt, można przyjąć działanie drażniące na błony śluzowe górnych dróg oddechowych i oczu oraz działanie na ośrodkowy układ nerwowy u ludzi. Za podstawę proponowanej wartości NDS przyjęto wartość RD50, wyznaczoną na podstawie wyników badań na myszach, na poziomie 157 mg/m3. Zgodnie z przyjętą zasadą wartość NDS powinna stanowić 0,03 wartości RD50. Zatem wartość NDS powinna wynosić 5,23 mg/mJ. Proponujemy pozostawić wartość NDS na poziomie dotychczas obowiązującym, tj. 5 mg/m3, co powinno zabezpieczyć pracowników przed podrażnieniem błon śluzowych gór¬nych dróg oddechowych i oczu. Zaproponowana wartość zabezpieczy również przed działaniem 3,5,5- -trimetylocykloheks-2-en-l-onu na ośrodkowy układ nerwowy, ponieważ objawy takie nie występowały, gdy stężenie 3,5,5- trimetylocykloheks-2-en-l-onu w powietrzu na stanowiskach pracy zmniejszono do 5,7 H- 22,6 mg/m3.Ze względu na działanie drażniące, proponujemy przyjąć wartość NDSCh na poziomie 10 mg/m3 (dwukrotna wartość NDS) oraz oznaczyć związek indeksem “I”. Brak jest podstaw do ustalenia wartości DSB 3,5,5-trimetylocykloheks-2-en-l-onu.

EN

This compound is also a semiproduct used in synthesis. Exposure to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on causes besides irritation of eyes, nose, throat mucosa and dyspnoea also symptoms of affecting CNS in the form of headache, dizziness, fainting and stupor. When in high concentrations, the compound reveals narcotic action. In employees of industrial plants exposed to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on vapours of concentration 47-fl30 mg/m3 the symptoms of upper airways irritation were observed. In 20 volunteers exposed for 15 min to 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on of concentration 130 mg/mJ irritation of eyes, nose and throat mucosa was revealed. On the basis of the results of investigations on rats and mice teratogenic effect of 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on was not shown. In 90-day investigations on Beagle dogs who were administered 3,5,5- -trimethylcyclohex-2-en-l-on seven days a week, neither histopathological changes were found in the investigated animal tissues nor changes in blood and urine hematological and biochemical parameters. NOAEL value in these investigations was 150 mg/kg/day. In 2-year NTP investigations carried out on rats and mice statistically significant increase in the occurrence of neoplastic changes in kidneys was observed only in male rats. LOAEL value = 175 mg/kg/day was determined at the same time. On the basis of analysed literature concerning toxic action of 3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on irritating action on upper airways and eyes mucosa both in humans and in animals and acting on CNS in humans may be regarded as

Słowa kluczowe

PL

3,5,5-Trimetylo- cykloheks-2-en-1 –on; narażenie zawodowe; działanie toksyczne

EN

3,5,5-trimethylcyclohex-2-en-l-on; occupational exposure; toxicity

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2002
• Tom: Nr 1 (31)
• Strony: 155--166
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Sapota A.

• Akademia Medyczna 90-419 Łódź ul. Kościuszki 4

autor

Ligocka D.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy

Bibliografia

• 1. ACGIH (1998) American Conference of Govermental and Industrial Hygienists. Threshold limit values for chemical substances and physical agents. Cincinnati, OH.
• 2. Boss P.M.J. i in. (1992) Evaluation of the sensory irritation test for the assessment of occupational health risk. Toxicology 21(6) 423.
• 3. Bucher J.R., Huff J., Kluwe W.M. (1986) Toxicology and carcinogenesis studies of isophorone in F344/N rats and B6C3F1 mice. Toxicology 39 (2): 207-219.
• 4. Dutertre-Catella H. i in. (1978) Metabolic transformation of the 3,5,5-trimethyl-2-cyclohexen-l-one (isophorone) (1978) Toxicol. Environ. Res. 1, 209-216.
• 5. HSDB, 1998.
• 6. Lehman-McKeeman L.D., Rivera-Torres M.I., Caudill D. (1990) Lysosomal degradation of á-2u-globulin and á-2u-globulin-xenobiotic conjugates. Toxicol. Appl. Pharm. 103, 539-548.
• 7. NTP (1986) Toxicology and carcinogenesis studies of isophorone in F344/N rats and B6C3F1 mice (gavage studies) NTP-Working-Group. National Toxicology Program Technical Report Series, 291.
• 8. Rowe V.K., Wolfe M.A. (1963) Ketones. W: Industrial hygiene and toxicology. 2nd ed. Vol. II, 1763- 1765 [Red.] FA. Patty, New York, Wiley.
• 9. Samimi B. (1982) Exposure to isophorone and other organic solvents in a screen plant. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 43, 43-48 (cyt za NTP, 1986).
• 10. Smyth H.F., Seaton J. (1940) Acute response of guinea pigs and rats to inhalation of the vapours of isophorone. J. Ind. Hyg. Toxicol. 22 (10) 477-483.
• 11. Smyth H.F., Seaton J., Fisher L. (1942) Response of guinea pige and rats to repeated inhalation of vapours of mesityl oxide and isophorone. J. Ind. Hyg. Toxicol. 24, 46-50.
• 12. Truhaut R., Dutertre-Cantella H., Nguyen P. (1972) Study of the toxicity of an industrial solvent, isophorone. Irritating Capacity with Regard to the Skin and the Mucosae. J. Environ. Toxicol. 5: 31- 37 (cyt za ACGIH, 1988).
• 13. Union Carbide Corporation (1963) Toxicology studies - isophorone. Summary Data Sheet. New York, Ind. Med. Toxicol. Dept. (cyt. zaNTP, 1986).
• 14. Union Carbide Corporation (1975) Ketones technical booklet No. F-41971A. Union Carbide Corp., Chemical Plastics Division, New York (cyt. za ACGIH, 1998).
• 15. US Agency for Toxic Substances and Disease Registry: Toxicological profile for isophorone. ATSDR/TP-89/15. ATSDR, USPHS, Atalanta (cyt. za ACGIH, 1998).
• 16. USEPA (1980) U.S. Environmental Protection Agency. Ambient water quality criteria for isophorone. EPA 440/5-80-056 (cyt. za Toxicology..., 1986).