The relationship between traditional architecture and nature, on the example of a highlander cottage from the Silesian Beskid area and Żywiec area

• Autorzy: Juroszek Justyna

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2024.57.B-02

Warianty tytułu

PL

Związek pomiędzy tradycyjnym budownictwem a naturą, na przykładzie góralskiej chaty z terenów Beskidu Śląskiego i Żywieckiego

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The aim of the article was to show the connections between folk architecture and the natural landscape. At the research stage, literature analysis was used, followed by field research. The research techniques used are: source query, analysis of completed architectural objects, original photographic documentation. Based on a broader examination of the topic, an example of a traditional Silesian cottage in the Silesian and Żywiecki Beskid, a modern single-family building by Studio Atrium, a single-family building by Interurban and a modern barn by Architekt Kozieł were selected. The selection criteria used are an objective criterion of the architectural environment and a formal reference to the archetype of a highlander's cottage. As a result of the research, it was found that it is possible to design using the achievements of folk architecture, while making the buildings light and harmoniously fit into the existing landscape.

PL

Celem artykułu było ukazanie związków pomiędzy architekturą ludową a krajobrazem naturalnym. Na etapie badań posłużono się analizą literatury, następnie badaniami terenowymi. Wykorzystane techniki badawcze to: kwerenda źródłowa, analiza zrealizowanych obiektów architektonicznych, autorska dokumentacja fotograficzna. Na podstawie szerszego rozpoznania tematu wytypowano przykład tradycyjnej śląskiej chaty Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, nowoczesny budynek jednorodzinny Studia Atrium, budynek jednorodzinny Interurban oraz nowoczesną stodołę autorstwa Architekt Kozieł. Zastosowane kryteria wyboru to kryterium obiektywne środowiska architektonicznego oraz nawiązanie formalne do archetypu góralskiej chaty. W wyniku badań stwierdzono, iż można projektować wykorzystując dorobek architektury ludowej, sprawiając przy tym że budowle są lekkie i harmonijnie wpisują się w zastany krajobraz.

Słowa kluczowe

EN

folk art; wood; shingle; peasant cottage

PL

sztuka ludowa; drewno; gont; chata chłopska

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 57
• Strony: 29--44
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., fot.

Twórcy

autor

Juroszek Justyna

• Academy of Silesia, Poland. Faculty of Architecture, Civil Construction, and Applied Arts

• https://orcid.org/0000-0002-7157-1180

Bibliografia

• [1] Chojecka E. (2004), Gorzelik J., Kozina I, Szczypka-Gwiazda B., Sztuka Górnego Śląska, editor E. Chojecka, Katowice, Muzeum Śląskie, ISBN 83-87455-77-6.
• [2] Czyż R., Szczypka D., Szlaur-Bujok M. (2022), Roczniki Wisły vol. XIV, Wisła, Interfon Sp. z o.o., ISBN 978-83-65298-60-7.
• [3] Eiler Rasmussen S. (1999), Odczuwanie architektury, Warszawa, Publishing House Murator, ISBN 83-904692-9-4.
• [4] Gmitruk D. (2011), Przysłupowa chałupa z Goleszewa w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie, „Wiadomości konserwatorskie Województwa Śląskiego”, vol. 3, Katowice , Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego in Katowice, ISBN 978-83-941769-3-8.
• [5] Grabny B, Zacharyasz E. Zeszyty Budownictwa Drewnaianego – Chałupa z Bażantowic, (2017) Chorzów, Museum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”, No. 16.
• [6] Grabski M. (2017), Krycie gontem w ludowym budownictwie krakowskim red. E. Caban „Gont”, Katowice, Narodowy Instytut Dziedzictwa, ISBN 978-83-945841-5-3.
• [7] Gregory B. (2001) A National Landmark, A Local Story: Fallingwater in Vernaclar Landscape, Tom. 11, p. 55-70, Arris The University of North Carolina Press, ISNN 1048-5945.
• [8] Heidenreich B.(1975), Zabytki kultury na Śląsku i w Częstochowskim, Bytom, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze - Oddział Śląski, p. 68.
• [9] Kawulok M. (2017), Charakterystyka budownictwa drewnianego w Wiśle w świetle zasobów Archiwum Państwowego w Cieszynie, editor. E. Caban „Gont” Katowice Narodowy Instytut Dziedzictwa, ISBN 978-83-945841-5-3.
• [10] Klajmon B., Bożek G., „Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego- architektura drewniana” (2011) Katowice, Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, ISBN 83-01-03482-3.
• [11] Konarzewski Ł. 2016, Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. Kultura i sztuka Śląska Cieszyńskiego na przestrzeni wieków., Cieszyn, Volume VIII, District Office in Cieszyn, ISBN 978-83-926929-1-1.
• [12] Konarzewski D., Kawulok M.(2009), Materiały do monografii Wisły. Od wsi do uzdrowiska. Dziedzictwo architektoniczne Wisły, Wisła, City Hall in Wisła, ISBN 9788360551233.
• [13] Kotwica J.(2004) Konstrukcje drewniane w budownictwie tradycyjnym, Warszawa Wydawnictwo Arkady, ISBN 9788321343563.
• [14] MacCormac R. (1995) RSA Journal. Tom 143, nr 5463 'A sense of the marvellous' — Frank Lloyd Wright's Fallingwater, s. 40-51, RSA The royal society for arts, manufactures and commerce ISSN 09580433.
• [15] Macoszek A. (2017) Drewniana chałupa wiślańskiego górala na wybranych przykładach. red. E. Caban „Gont” Katowice, Narodowy Instytut Dziedzictwa, ISBN 978-83-945841-5-3.
• [16] Midura F (1975). Muzealnictwo skansenowskie w Polsce (stan obecny i perspektywy rozwoju, [w:] Poznań. Muzea skansenowskie w Polsce, editor F. Midura, p. 29.
• [17] Mucha A. (2017) Gont w krajobrazie kulturowym polskich wsi i miasteczek. O wpływie przepisów i popularyzacji architektury drewnianej na współczesne miejsce beskidzkich szyndziołów red. E. Caban „Gont” Katowice, Narodowy Instytut Dziedzictwa, ISBN 978-83-945841-5-3.
• [18] Norberg-Schultz Ch. (2000), Bycie, przestrzeń i architektura, Warszawa , Wydawnictwo Murator, ISBN 83-912841-3-1.
• [19] Pilch M. (1972). Zarys kultury materialnej górali wiślańskich, 1970-1971 [w] Cieszyn, t 2, pp. 125-142, „Cieszyński Rocznik Muzealny”.
• [20] Tłoczek I.(1980), Polskie budownictwo drewniane, Wrocław, s. 14-15; M. Suwała, Szkice o zastosowaniach drewna. Od czasów najdawniejszych do współczesności, ISBN 8304006782.
• [21] Act of July 23, 2003 on the protection and care of monuments. Journal of Laws. 2003, No. 162, item 1568 with further amendments.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).