Conditions and morphogenetic role of the 2018 and 2021 debris flows in Starorobociański Cirque, Western Tatra Mts.

• Autorzy: Siemek Dawid , Gorczyca Elżbieta

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana-042-005

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

In this study we used geomorphologic mapping, precipitation analysis and archival photomaps to study debris flows in the Starorobociański Cirque, which were renewed in 2018 and 2021. Debris flow in 2021 was most likely the largest single flow recorded in the Polish Western Tatras in the twenty first century. It reached a length of about 870 m and it covered an area of 0.62 to 0.65 ha. We set July 14, 2021, as the date of debris flow initiation and 52.1 mm·d−1 as its threshold value. This is one of the lowest values provided in the literature for such flows in the Western Tatra Mts. On the contrary, debris flow which occurred July 18, 2018 was linked to threshold value of 150.5 mm·d−1. On the basis of former debris flow occurrence as well as precipitation analysis we interpret the appearance of debris flow in 2021 as an effect of short and intense rainfall.

Słowa kluczowe

EN

debris flow; rainfall threshold; Starorobociańska Valley; Western Tatra Mts.

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2023
• Tom: Vol. 42
• Strony: 63--73
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys.

Twórcy

autor

Siemek Dawid

• Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University in Kraków, Kraków, Poland

autor

Gorczyca Elżbieta

• Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University in Kraków, Kraków, Poland

Bibliografia

• Balon J., Jodłowski M., Krąż P., 2018. Mikroregiony fizycznogeograficzne Tatr Zachodnich.
• Błażejczyk K., 2019. Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951–2015.. Przegląd Geograficzny, 91(1): 41–62.
• Dlabáčková T., Engel Z., 2022. Rainfall Thresholds of the 2014 Smutná Valley Debris Flow in Western Tatra Mountains, Carpathians, Slovakia. Auc Geographica 57(1): 3–15. DOI: 10.14712/23361980.2022.1.
• ECAD [European Climate Assessment and Dataset], 2023. European Climate Assessment & Dataset project. Online: www.ecad.u/ – 13.11.2023.
• Ferber T., 2002. The age and origin of talus cones in the light of lichenometric research. The Skalnisty and Zielony talus cones, High Tatra Mountains, Poland. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 36: 77–89.
• Gawęda A., 2001. Alaskity Tatr Zachodnich: zapis wczesnowaryscyjskiej kolizji w prakontynencie Karpat. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Gądek B., Grabiec M., Kędzia S., Rączkowska Z., 2016. Reflection of climate changes in the structure and morphodynamics of talus slopes (the Tatra Mountains, Poland). Geomorphology 263: 39–49. DOI: 10.1016/j.geomorph.2016.03.024.
• GUGiK [Główny Urząd Geodezji I Kartografii], 2023. Geoportal Krajowy. Online: mapy.geoportal.gov.pl/imap/Imgp_2.html?gpmap=gp0 [13.11.2023].
• Hungr O., 2005. Classification and terminology. In: Jakob, M., Hungr, O. and Jakob, D.M., (ed.), Debris-flow hazards and related phenomena, 739: 9–23, Berlin: Springer.
• IMGW [Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy], 2023. Dane publiczne. Online: danepubliczne.imgw.pl/ – 13.11.2023.
• Ingr M., Šarík I., 1970. Suťový prúd v Roháčoch. Mineralia Slovaca 2(8): 309–313.
• Iverson R. M., 2005. Debris flow mechanics. In: Jakob, M., Hungr, O. and Jakob, D.M., (ed.), Debris-flow hazards and related phenomena, 739: 105–134, Berlin: Springer.
• Janačik P., 1971. Niektoré poznatky z inventarizačneho výskumu v chránenej krajinej oblasti Malé Fatra. Geografický Časopis 23(2): 186–191.
• Jodłowski M., 2007. Górna granica kosodrzewiny w Tatrach, na Babiej Górze i w Karkonoszach: struktura i dynamika ekotonu. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Jurczak P., Migoń P., Kaczka R. J., 2012. Występowanie i wybrane cechy morfometryczne szlaków spływów gruzowych w Tatrach i Karkonoszach. Czasopismo Geograficzne 83(1–2): 29–45.
• Kapusta J., Stankoviansky M., Boltižiar M., 2010. Changes in activity and geomorphic effectiveness of debris flows in the High Tatra Mts. within the last six decades (on the example of the Velická dolina and Dolina Zeleného plesa valleys). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 44: 5–34.
• Kedzia S., Kotarba A., 2018. The little ice age in the Tatra Mountains. Cuadernos de investigación geográfica/Geographical Research Letters, 44: 47–67.
• Kędzia S., Hreško J., Bugár G., 2023. Debris flow activity in the Slovak part of the High Tatras in the light of lichenometric dating. Geographia Polonica, 96(1): 69–77. DOI: 10.7163/GPol.0246.
• Klimaszewski M., 1978. Geomorfologia, PWN, Warszawa, 1–1098.
• Kłapyta P., 2012. Ewolucja rzeźby wysokogórskiej Tatr Zachodnich w późnym glacjale i holocenie. Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 253 pp.
• Kotarba A., 1976. Współczesne modelowanie węglanowych stoków wysokogórskich: na przykładzie Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich. Prace Geograficzne 120, Polska Akademia Nauk.
• Kotarba A., 1987. Krakowski ośrodek geomorfologiczny w latach 1946–1983. Folia Geographica, Geographica Physica 19: 7–31.
• Kotarba A., 1988. Tendencies of debris slope evolution in the High Tatra Mountains. Geographica Polonica 55: 83–90.
• Kotarba A., 1989. On the age of debris flows in the Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 23: 139–152.
• Kotarba A., 1991. On the Ages and Magnitude of Debris Flows in the Polish Tatra Mountains. Bulletin of the Polish Academy of Sciences 39(2): 129–135.
• Kotarba A., 1992. Denudacja mechaniczna Tatr Wysokich pod wpływem opadów ulewnych. Prace Geograficzne – Polska Akademia Nauk 155: 191–208.
• Kotarba A., 1994. Geomorfologiczne skutki katastrofalnych letnich ulew w Tatrach Wysokich. Acta Universitatis Nicolai Copernici, 27(92): 21–34.
• Kotarba A., 1998. Morfogenetyczna rola opadów deszczowych w modelowaniu rzeźby Tatr podczas letniej powodzi w roku 1997. Dokumentacja Geograficzna 12: 9–23.
• Kotarba A., 2004. Zdarzenia geomorfologiczne w Tatrach Wysokich podczas małej epoki lodowej. Prace Geograficzne IG i PZ PAN 197: 9–55.
• Kotarba A., 2007. Geomorphic activity of debris flows in the Tatra Mts. and in other European mountains. Geographia Polonica 80(2): 137–150.
• Kotarba A., Kapa M., Midriak R., Petras J., Sroka, J., 1979. Field experiments on high mountain slopes of the Tatra Mts. Studia Geomorphologica Carpato-Balcanica 13: 131–148.
• Kotarba A., Kaszowski L., Krzemień K., 1987. High-mountain denudational system of the Polish Tatra Mountains. Geographical Studies. Special Issue 3.
• Kotarba A., Rączkowska Z., Długosz M., Boltižiar M., 2013. In: Lóczy D. (ed.), Geomorphological Impacts of Extreme Weather. New York: Springer Geography, 221–236.
• Krzemien K., 1988. The dynamics of debris flows in the upper part of the Starorobociańska Valley (Western Tatra Mts). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 22: 123–144.
• Krzemień K., 1991. Dynamika wysokogórskiego systemu fluwialnego na przykładzie Tatr Zachodnich (No. 215).
• Krzemień K., Kłapyta P., 2018. Current state of knowledge and turning points in geomorphologic studies on the present-day evolution of the Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 51: 107–137.
• Krzemień K., Libelt P., Mączka T., 1995. Geomorphological conditions of the timberline in the Western Tatra Mountains. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 98: 155–170.
• Libelt P., 1988. Warunki i przebieg sedymentacji osadów postglacjalnych w cyrkach lodowcowych Tatr Zachodnich na przykładzie Kotła Starorobociańskiego. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 22: 63–81.
• Lukniš M., 1973. Relief Vysokych Tatier a ich predpolia. Veda, Bratislava.
• Migoń P., 2008. High-mountain elements in the geomorphology of the Sudetes, Bohemian Massif, and their significance. Geographica Polonica, 81: 101–116.
• Niedźwiedź T., 1992. Climate of the Tatra Mountains. Mountain Research and Development 12, 2: 131–146.
• Niedźwiedź T., Łupikasza E., Pińskwar I., Kundzewicz Z. W., Stoffel M., Małarzewski Ł., 2015. Variability of high rainfalls and related synoptic situations causing heavy floods at the northern foothills of the Tatra Mountains. Theoretical and Applied Climatology, 119: 273–284.
• PIG [Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy], 2023. Szczegółowa Mapa Geologiczna Tatr 1:10000.Online: geologia.pgi.gov.pl/smgt/ – 13.11.2023.
• Płaczkowska E., Krzemień K., Gorczyca E., Bojarczuk A., Żelazny M., 2020. Disturbances in coarse bedload transport in a high-mountain stream channel system (Western Tatras, Poland). Geomorphology, 371: 107428. DOI: 10.1016/j.geomorph.2020.107428.
• Rączkowska Z., 2006. Recent geomorphic hazards in the Tatra Mountains. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 40: 45–60.
• Rączkowska Z., 2021. Współczesna ewolucja rzeźby Tatr. In: Kostrzewski A., Krzemień K., Migoń P., Starkel L., Winowski M., Zwoliński Z., (ed.), Współczesne przemiany rzeźby Polski (wyd. II rozszerzone). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 59–94. DOI: 10.12657/9788379863822-03.
• Rączkowska Z., Cebulski J., 2022. Quantitative assessment of the complexity of talus slope morphodynamics using multi-temporal data from terrestrial laser scanning (Tatra Mts., Poland). Catena, 209: 105792.
• Sentinel Hub EO Browser, 2023. EO Browser. Online: apps.sentinel-hub.com/eo-browser/ – 13.11.2023.
• Šilhán K., Tichavský R., 2016. Recent increase in debris flow activity in the Tatras Mountains: Results of a regional dendrogeomorphic reconstruction. Catena 143: 221–231. DOI: 10.1016/j.catena.2016.04.015.
• Šilhán K., Tichavský R., 2017. Snow avalanche and debris flow activity in the High Tatras Mountains: New data from using dendrogeomorphic survey. Cold Regions Science and Technology 134: 45–53. DOI: 10.1016/j.coldregions.2016.12.002.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W., 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91: 143–170. DOI: 10.7163/GPol.0115.
• Szwed M., Pińskwar I., Kundzewicz Z. W., Graczyk D., Mezghani A., 2017. Changes of snow cover in Poland. Acta Geophysica 65: 65–76.
• TPN [Tatrzański Park Narodowy], 2023. TPN Narodowy. Online: tpn.pl/ – 13.11.2023.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).