Zatrucia tlenkiem węgla(II) jako jedno z zagrożeń związanych z użytkowaniem gazu ziemnego

• Autorzy: Rataj Mateusz

Identyfikatory

DOI

10.18668/NG.2019.01.08

Warianty tytułu

EN

Carbon monoxide poisoning as one of the hazards associated with the use of natural gas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W okresie grzewczym na terenie całego kraju dochodzi do coraz częstszych przypadków zatruć tlenkiem węgla(II). O dużej istotności problemu, jakim są zatrucia inhalacyjne wywołane kontaktem z tlenkiem węgla(II), świadczy fakt, że są one częstszą przyczyną śmierci w Europie niż HIV/AIDS czy rak skóry i tylko nieznacznie rzadszą niż nadużywanie alkoholu. Tlenek węgla(II) należy również do najczęstszych przyczyn zatruć inhalacyjnych na świecie, ze wskaźnikiem śmiertelności wynoszącym 2,24 na 100 000 osób. W niniejszym artykule przedstawiono zagadnienia związane z występowaniem zatruć tlenkiem węgla(II) w kontekście użytkowania gazu ziemnego. Wskazano źródła emisji tlenku węgla(II) do atmosfery, a także źródła będące najczęstszą przyczyną wystąpienia zatruć tą substancją z uwzględnieniem różnego typu źródeł i stosowanych paliw. Scharakteryzowano objawy zatruć tlenkiem węgla(II) oraz wyjaśniono mechanizm powstania zatrucia. Artykuł obejmujee swoim zakresem również zasady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w przypadku wystąpienia zatruć inhalacyjnych tą substancją. W artykule przedstawiono także statystyki dotyczące zatruć tlenkiem węgla(II) pochodzącym nie tylko z domowych urządzeń gazowych, ale też z innych źródeł. W analizowanych statystykach uwzględniono dane dotyczące zatruć z Polski, Europy oraz kilku państw spoza Europy. Najistotniejszym zagadnieniem poruszonym w artykule jest charakterystyka działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa użytkowników gazu ziemnego. W artykule wskazano m.in. działania w zakresie technicznym i edukacyjnym. Wśród najistotniejszych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa użytkowników urządzeń gazowych wymieniane są między innymi programy skutecznej konserwacji, stosowanie czujników tlenku węgla(II) lub dymu, montaż okiennych nawiewników powietrza oraz akcje informacyjne i edukacyjne. Opisano również, jakie znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa ma właściwa konserwacja i użytkowanie domowych urządzeń gazowych. W końcowej części artykułu wskazano jakie, zdaniem autora, działania prawne należy podjąć w celu poprawy bezpieczeństwa użytkowników, w szczególności w kierunku instalacji w budynkach mieszkalnych urządzeń z zamkniętą komorą spalania, co pozwala na wyeliminowanie napływu tlenku węgla(II) do pomieszczenia w trakcie procesu spalania gazu.

EN

During the heating season, cases of carbon monoxide poisoning occur more frequently throughout the country. The high significance of the problem posed by inhalation poisoning caused by contact with carbon monoxide is evidenced by the fact that poisoning with this gas is a more frequent cause of death in Europe than HIV/AIDS or skin cancer and only slightly less frequent than alcohol abuse. Carbon monoxide is also the most common cause of inhalation poisoning in the world, with a mortality rate of 2.24 per 100 000 people. The article presents issues related to carbon monoxide poisoning in the context of the usage of natural gas. The sources of emission of carbon monoxide to the atmosphere, as well as sources being the most common cause of occurrence of poisoning with this substance are indicated, taking into account different types of sources and fuels. The symptoms of poisoning with carbon monoxide were characterized and the mechanism of poisoning was explained. The article also covered the principles of first aid in the event of poisoning with this substance. The article also presents statistics on poisoning with carbon monoxide originating not only from domestic gas appliances, but also from other sources in the analyzed statistics, data on poisonings from Poland, Europe and several countries from outside Europe were taken into account. The most important issue raised in the article was the characterization of measures to improve the safety of natural gas users. Among those listed in the article there are activities in the technical and educational field. The most important activities to improve the safety of gas equipment users include, among others, effective maintenance programs, the use of carbon monoxide detectors or smoke detectors, the installation of window air diffusers, and information and education campaigns. The article describes the importance of proper maintenance and use of domestic gas appliances to improve safety. The final part of the article indicates what legal actions in the author’s opinion, should be taken, to improve the safety of users, in particular towards installation of residential appliances with a closed combustion chamber, which eliminates the inflow of carbon monoxide to the room during the gas combustion process.

Słowa kluczowe

PL

tlenek węgla(II); zatrucia tlenkiem węgla(II); gaz ziemny; domowe urządzenia gazowe

EN

carbon monoxide; carbon monoxide poisoning; natural gas; domestic gas appliances

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Nafta-Gaz
• Rocznik: 2019
• Tom: R. 75, nr 1
• Strony: 56--62
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., wykr.

Twórcy

autor

Rataj Mateusz

• Instytut Nafty i Gazu – Państwowy Instytut Badawczy

Bibliografia

• Ait El Cadi M., Khabbal Y., Idrissi L., 2009. Carbon monoxide poisoning in Morocco during 1999–2007. Journal of Forensic and Legal Medicine, 16: 385–387. DOI: 10.1016/j.jflm.2009.01.017.
• Belanger F., Ung A.B. et al., 2008. Poisoning-related deaths in an enlarged European Union. Institut de Veille Sanitaire, Saint-Maurice.<http://www.invs.sante.fr> (dostęp: 14.01.2019).
• Biuro Rozpoznawania Zagrożeń Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, b.d. Postępowanie związane z zatruciem tlenkiem węgla.<https://bip.malopolska.pl/e,pobierz,get.html?id=233111> (dostęp: 22.01.2018).
• Braubach M., Algoet A., Beaton M., Lauriou S., Héroux M.E., Krzyzanowski M., 2013. Mortality associated with exposure to carbon monoxidein WHO European Member States. Indoor Air, 23: 115–125. DOI: 10.1111/ina.12007.
• Burda P., Kołaciński Z., Łukasik-Głębocka M., Sein Anand J., 2012. Postępowanie w ostrych zatruciach tlenkiem węgla. Gdańsk.<http://www.pctox.pl/e107_files/downloads/Zalecenia%20STK%20PTL-CO.pdf> (dostęp: 12.01.2018).
• Comité régional des soins infirmiers en santé au travail au regard des premiers secours et des premiers soins, b.d. First aid and emergency medical care. Data sheet. Carbon monoxide (CO). <http://www.santeautravail.qc.ca/c/document_library/get_file?uuid=bfb61d67-5e15-42cc-8847-570213bb689f&groupId=67467> (dostęp: 9.01.2019).
• Czerski G., 2006. Ocena oraz sposoby eliminacji zagrożeń zatruć tlenkiem węgla. Rynek Instalacyjny, 3: 70–73.
• Drążkiewicz J., 2005. Zatrucia tlenkiem węgla. Rynek Instalacyjny, 3: 88–90.
• European Association for the Co-ordination of Consumer Representation in Standardisation, Consumer Safety International, 2013. Carbon Monoxide: The silent killer. ANEC.
• Fazlzadeh M., Rostami R., Hazrati S., Rastgu A., 2015. Concentrations of carbon monoxide in indoor and outdoor air of Ghalyun cafes. Atmospheric Pollution Research, 6: 550–555. DOI:10.5094/APR.2015.061.
• Gebhardt Z., 2012. Dlaczego należy zaprzestać instalacji urządzeń gazowych typu B. Polski Instalator, 9: 28.
• Gomółka E., Gawlikowski T., 2011. Ocena częstości zatruć tlenkiem węgla na podstawie wyników oznaczeń karboksyhemoglobiny przeprowadzonych w Pracowni Toksykologii w Krakowie w latach 2002–2010. Przegląd Lekarski, 68(8): 413–416.
• Grobelska K., Królikowska A., Zieliński E., Nurczyńska E., Telak J., 2014. Zatrucie tlenkiem węgla – zadania ratownika na miejscu zdarzenia.Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, 34(2): 123–132.
• Hampson N.B., 2016. Cost of accidental carbon monoxide poisoning: A preventable expense. Preventive Medicine Reports, 3: 21–24. DOI:10.1016/j.pmedr.2015.11.010.
• Holewa-Rataj J., Szlęk M., 2015. Wpływ poprawności wyznaczenia współczynnika ściśliwości na poprawność obliczeń ciepła spalania gazu dla gazów o składzie innym niż przewidziany normą PN-EN ISO 6976:2008. Nafta-Gaz, 7: 481–486.
• Hosseininejada S.M., Aminiahidashtia H., Khatira I.G., Ghasempourib S.K., Jabbaric A., Khandashpourd M., 2018. Carbon monoxide poisoning in Iran during 1999–2016: A systematic review and meta-analysis. Journal of Forensic and Legal Medicine, 53: 87–96. DOI:10.1016/j.jflm.2017.11.008.
• Huszał A., 2017. Nawanianie paliw gazowych gwarancją ich bezpiecznego użytkowania. Nafta-Gaz, 11: 878–886. DOI: 10.18668/NG.2017.11.08.
• Jakubowski M., 2006. Tlenek węgla. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, 4: 69–92.
• Karapirli M., Kandemir E., Akyol S., Nabi M., Kaya M., Akyol O., 2013. Forensic and clinical carbon monoxide (CO) poisonings in Turkey: A detailed analysis. Journal of Forensic and Legal Medicine, 20: 95–101. DOI: 10.1016/j.jflm.2012.04.031.
• Khadem-Rezaiyan M., Afshari R., 2016. Carbon monoxide poisoning in Northeast of Iran. Journal of Forensic and Legal Medicine, 41: 1–4. DOI: 10.1016/j.jflm.2016.04.002.
• Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej, 2016. Tlenek węgla – podsumowanie sezonu grzewczego 2015/2016.<http://www.straz.gov.pl/aktualnosci/lista_aktualnosci/idn:35885> (dostęp: 13.02.2018).
• Krakowskie Pogotowie Ratunkowe, b.d. Zatrucie tlenkiem węgla. Lekarz Pogotowia Radzi. 2155564/01.<http://www.kpr.med.pl/UserFiles/File/Lekarz_pogotowia_radzi/Tlenek_wegla.pdf> (dostęp: 14.01.2019).
• Krzyżanowski M., Seroka W., Skotak K., Wojtyniak B., 2014. Zgony i hospitalizacje z powodu zatrucia tlenkiem węgla w Polsce. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, 33(1): 75–82. DOI: 10.12845/bitp.33.1.2014.9.
• Kukuczka A., 2007. Biochemiczne zatrucie tlenkiem węgla z dymu papierosa palacza i osób towarzyszących. Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, 11: 37–39.
• Li F., Chan H.C., Liu S., Jia H., Li H., Hu Y., Wang Z., Huang W., 2015. Carbon monoxide poisoning as a cause of death in Wuhan, China: A retrospective six-year epidemiological study (2009–2014). Forensic Science International, 253: 112–118. DOI:10.1016/j.forsciint.2015.06.007.
• Maludziński B., 2013. Problemy z wentylacją naturalną po termomodernizacji budynków i możliwości jej poprawy – studium przypadku. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo Wentylacja, 5: 210–214.
• Military Medical Academy, b.d. Carbon Monoxide Poisoning Prevention and the First Aid. <http://www.vma.mod.gov.rs/eng/healthadvices/MMA-pamphlet> (dostęp: 1.07.2018).
• Mohankumar T.S., Kanchan T., Pinakini K.S., Menezes R.G., Singh M., Sirohi P., Anwar N., 2012. Gas geyser – A cause of fatal domestic carbon monoxide poisoning. Journal of Forensic and Legal Medicine, 19: 490–493. DOI: 10.1016/j.jflm.2012.02.025.
• MSWiA, 2014. MSW ostrzega przed zatruciami tlenkiem węgla. <https://archiwum.mswia.gov.pl/pl/aktualnosci/12494,MSW-ostrzega-przedzatruciami-tlenkiem-wegla.html> (dostęp: 11.02.2018).
• MSWiA, 2016. 22 ofiary zatrucia czasem – apelujemy o ostrożność. <https://archiwum.mswia.gov.pl/pl/aktualnosci/14054,22-ofiary-zatruciaczadem-apelujemy-o-ostroznosc.html> (dostęp: 13.02.2018).
• Nieścior M., Jackowska T., 2013. Zatrucie tlenkiem węgla. Postępy Nauk Medycznych, 7: 519–522.
• Państwowa Straż Pożarna, b.d. Czad w liczbach (Wielkopolska). <http://www.psp.wlkp.pl/?art=915> (dostęp: 13.02.2018).
• Ran T., Nurmagambetov T., Sircar K., 2017. Economic implications of unintentional carbon monoxide poisoning in the United States and the cost and benefit of CO detectors. American Journal of Emergency Medicine, 36: 414–419. DOI: 10.1016/j.ajem.2017.08.048.
• Rataj M., 2016. Wpływ temperatury ciągu wstecznego na działanie urządzeń gazowych typu B. Praca na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, nr zlecenia: 0091/GU/16, nr archiwalny: DK-4100-0082/16. Kraków: INiG – PIB.
• Ruas F., Mendonça M.C., Real F.C., Vieira D.N., Teixeira H.M., 2014. Carbon monoxide poisoning as a cause of death and differentia diagnosis in the forensic practice: A retrospective study, 2000–2010. Journal of Forensic and Legal Medicine, 24: 1–6.
• Sandilands E.A., Bateman D.N., 2016. Carbon monoxide. Medicine, 44(3): 151–152. DOI: 10.1016/j.mpmed.2015.12.024.
• Sircar K., Clower J., Shin M., Bailey C., King M., Yip F., 2015. Carbon monoxide poisoning deaths in the United States, 1999 to 2012. American
• Journal of Emergency Medicine, 33: 1140–1145. DOI: 10.1016/j.ajem.2015.05.002.
• Statista, 2017. Share of deaths from unintentional carbon monoxide poisoning in the United Kingdom (UK) from 1995 to 2016, by appliance type. <https://www.statista.com/statistics/538150/deaths-from-unintentional-co-poisoning-uk/> (dostęp: 12.02.2018).
• Szpital Uniwersytecki w Krakowie, b.d. Nie daj się czadowi! <http://www.su.krakow.pl/nie-daj-sie-czadowi> (dostęp: 22.01.2018).
• Tałach Z.A., Czerski G., Strugała A., 2006. Kierunki poprawy bezpieczeństwa w budownictwie w celu eliminacji zagrożeń zatruciem tlenkiem węgla. II Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna EKO KOMIN 2006 „Nowoczesne i bezpieczne systemy kominowe i wentylacyjne w budownictwie mieszkaniowym”. Kraków 6–8.04.2006.
• Tałach Z.A., Czerski G., Strugała A., 2007. Zagrożenia zatruciem tlenkiem węgla w budownictwie mieszkaniowym – techniczne możliwości poprawy bezpieczeństwa mieszkańców. Nafta-Gaz, 1: 43–50.
• Workers die from carbon monoxide poisoning, 2012. Kentucky Haz Alert, 10(1): 1.
• World Health Organization, 2000. Air Quality Guidelines for Europe (2nd ed.). Copenhagen: WHO Regional Office for Europe.
• Żurański J.A., 2001. Śmiertelne zatrucia tlenkiem węgla w mieszkaniach z paleniskami gazowymi. III Ogólnopolskie Sympozjum „Wpływ środowiska na budowle i ludzi – obciążenia, oddziaływania, interakcje, dyskomfort”. Zwierzyniec, 14–16.05.2001.
• Żurański J.A., 2003. Wentylacja naturalna mieszkań z paleniskami gazowymi a śmiertelne zatrucia tlenkiem węgla. W: Forum Wentylacja 2003.
• Projektowanie, budowa, odbiory, eksploatacja nowoczesnych instalacji wentylacyjnych. Materiały seminaryjne (s. 50–60). Warszawa: Stowarzyszenie Polska Wentylacja.
• Żurański J.A., 2006. Zatrucia tlenkiem węgla z urządzeń gazowych w budownictwie mieszkaniowym w latach 1991–2002. II Ogólnopolska
• Konferencja Naukowo-Techniczna EKO KOMIN 2006 „Nowoczesne i bezpieczne systemy kominowe i wentylacyjne w budownictwie mieszkaniowym”. Kraków, 6–8.04.2006.
• Żurański J.A., 2012. Zatrucia tlenkiem węgla w mieszkaniach z paleniskami gazowymi. Materiały Budowlane, 12: 33–34.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).