Society and urban space in their reciprocal relationship: directions of change

• Autorzy: Karwińska Anna , Jopek Dorota

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2024.152205

Warianty tytułu

PL

Społeczeństwo i przestrzeń miejska we wzajemnych relacjach. Kierunki przemian

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

Man lives and acts within social space, which is the result of all individual and group activities, accumulating in time and space. These activities transform the physical environment of a person in such a way that it supports, to the greatest extent possible, the realization of individual and collective aspirations and expectations. The space created in this way becomes an area of relations between various actors and constitutes both physical space and its imaginary model in human consciousness. The article provides an overview of the mutual relations between human communities and space. The paper aims to analyse theoretical approaches in this area that define the role of the city’s community in the process of shaping its space and the impact of the quality of urban space on its users. A review of the current state of research, which is largely limited to the sociology of architecture and urban planning, has allowed for the identification of both research gaps and directions of research on these relationships. These have been indicated as recommendations and conclusions. In this context, the authors also cite examples of research and projects carried out in interdisciplinary expert teams, which constituted important threads in developing sociological research on urban space in Poland.

PL

Człowiek żyje i działa w przestrzeni społecznej, która jest efektem wszelkich działań indywidualnych i grupowych, kumulujących się w czasie i przestrzeni. Działania te przekształcają środowisko fizyczne człowieka w taki sposób, aby w jak największym stopniu wspierało realizację indywidualnych i zbiorowych aspiracji i oczekiwań. Powstała w ten sposób przestrzeń staje się obszarem relacji pomiędzy różnymi aktorami i stanowi zarówno przestrzeń fizyczną, jak i jej wyimaginowany model w ludzkiej świadomości. Artykuł stanowi przegląd wzajemnych relacji między człowiekiem a przestrzenią. Celem pracy jest analiza teoretycznych podejść w tym zakresie, które określają rolę społeczności miasta w procesie kształtowania jego przestrzeni oraz wpływu jakości przestrzeni miejskiej na jej użytkowników. Przegląd stanu badań w dużej mierze ograniczony do socjologii architektury i urbanistyki pozwolił na określenie zarówno luk badawczych, jak i kierunków badań nad tymi relacjami, które zostały wskazane jako rekomendacje i wnioski. W tym kontekście Autorki przytaczają także przykłady badań i projektów realizowanych w interdyscyplinarnych zespołach eksperckich, które stanowiły ważne wątki w rozwoju badań socjologicznych nad przestrzenią miejską w Polsce.

Słowa kluczowe

EN

society; urban space; city; transformation

PL

społeczeństwo; przestrzeń miejska; miasto; transformacja

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 52
• Strony: 465--486
• Opis fizyczny: Bibliogr. 90 poz., rys.

Twórcy

autor

Karwińska Anna

• Krakow University of Economics, Institute of Political Science, Sociology, and Philosophy

• https://orcid.org/0000-0002-0716-8565

autor

Jopek Dorota

• Krakow University of Economics, Institute of Spatial Management and Urban Studies

• https://orcid.org/0000-0003-1504-771X

Bibliografia

• Abbot, A. (2020), ‘The Chicago School and City Planning’, Civic Sociology, University of California Press, August 27, 2020. Available at: https://doi.org/10.1525/001c.14106 (accessed: 17.04.2024).
• Addams, J. (1909), The Spirit of Youth and the City of Streets, New York: Macmillan,
• Alexander, C. (1964), Notes of the Synthesis of Form, Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Alexander, Ch. et al. (2008), Język wzorców. Miasta, budynki, konstrukcje, Gdańsk: GWP.
• Augè, M. (2010), Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, 1st ed., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bańka, A. (1986), Behawioralne podstawy projektowania architektonicznego, Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
• Bańka, A. (2016), Architektura psychologicznej przestrzeni życia. Behawioralne podstawy projektowania, Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
• Beasy, K., Corbett, M. (2021), ‘What counts as sustainability?: A socio-spatial analysis’, Environmental Sociology, 7(4), pp. 327–337.
• Bidwell, Ch.E. (1992), ‘Chicago Sociology and the Future of Sociological Research’ [in:] Szkoła chicagowska w socjologii, K. Wódz, K. Czekaj (eds.), Warszawa-Katowice: Uniwersytet Śląski, PTS.
• Bierwiaczonek, K. (2018a), ‘Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia – próba systematyzacji’, Przegląd Socjologiczny, LXVII (67), 1, pp. 25–48.
• Bierwiaczonek, K. (2018b), ‘Miejsca i nie-miejsca w perspektywie badań nad przestrzeniami publicznymi polskich miast’, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 64, pp. 55–70.
• Böhm, A. (2021), Krajobraz w czasach populizmu i postprawdy, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Buttimer, A. (First published September 1, 1972), ‘Social Space and the Planning of Residential Areas’, Environment and Behavior, 4(3), pp. 279–318.
• Bystroń, J.S. (1915), ‘Rozwój demograficzny dzielnic Krakowa. Tworzenie się centrum wielkomiejskiego w Krakowie’, Ekonomista, 15, 1–2, pp. 112–160.
• Castells, M. (1982), Kwestia miejska, Warszawa: PWN.
• Cichy-Pazder, E. (1998), Humanistyczne podstawy kompozycji miast, 1st ed. Kraków: Politechnika Krakowska.
• Cherulnik, P.D., Stokols, D., Altman, I. (1993), Applications of Environment-Behavior Research: Case Studies and Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
• Cope, M.R. et al. (2022), ‘Social sustainability?: Exploring the relationship between community experience and perceptions of the environment’, Sustainability, 14(3). Available at: https://doi.org/10.3390/su14031935 (accessed: 18.04.2024).
• Czałczyńska-Podolska, M. (2018), ‘Kształtowanie przestrzeni przyjaznej człowiekowi na przykładach wybranych koncepcji zagospodarowania przestrzeni miejskich’, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie, XLVI, pp. 281–291.
• Czarnecki, B. (2011), Przestrzenne aspekty przestępczości. Metoda identyfikacji czynników zagrożeń w przestrzeni miejskiej, Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
• Czyński, M. (2006), Architektura w przestrzeni ludzkich zachowań. Wybrane zagadnienia, Szczecin: Wydawnictwo Politechniki Szczecińskiej.
• Dymnicka, M. (2011), ‘Od miejsca do nie-miejsca’, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 36, pp. 35–52.
• Feng, J., Huali, H. (2023), ‘Review of Research on Urban Social Space and Sustainable Development’, Sustainability, 15(22). Available at: https://doi.org/10.3390/su152216130 (accessed: 18.04.2024).
• Gehl, J. (2009), Życie między budynkami, 1st ed. Kraków: Wydawnictwo RAM.
• Gottdiener, M., Hutchinson, R. (2006), The New Urban Sociology, Cambridge Mass.: Westview Press.
• Gzell, S. (2014), ‘Na co nam architektura? Po co nam urbanistyka?’, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie, XLII, pp. 209–219.
• Hall, E.T. (1966), The Hidden Dimension, 1st ed., New York: Doubleday & Co.
• Hall, E.T. (1997), Ukryty wymiar, Warszawa: Muza.
• Hillier, B., Hanson, J. (1984, online publication date: December 2009), The Social Logic of Space, Cambridge: Cambridge University Press.
• Jałowiecki, B. (1970), Związani z miastem, 1st ed., Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
• Jałowiecki, B. (1988), Społeczne wytwarzanie przestrzeni, 1st ed., Warszawa: Książka i Wiedza.
• Jałowiecki, B. (1992), ‘Ekologia społeczna a nowe paradygmaty socjologii miasta’ [in:] Szkoła chicagowska w socjologii, K. Wódz, K. Czekaj (eds.), Warszawa-Katowice: Uniwersytet Śląski, PTS.
• Jak przetworzyć miejsce. Podręcznik kreowania udanych przestrzeni publicznych (2009), Jelenski, T. (transl.), Kraków: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska.
• Joon Seo, L. (2015), ‘Interactive Digital Media Design for Active Communication in Public Spaces: Concept of BANDI’, International Journal of Asia Digital Act & Design, 18(4), pp. 118–123.
• Karimi, K. (2023), ‘The Configurational Structures of Social Spaces: Space Syntax and Urban Morphology in the Context of Analytical, Evidence-Based Design’, Land, 12(11). Available at: 2084. https://doi.org/10.3390/land12112084 (accessed: 18.04.2024).
• Karwińska, A. (2006), ‘Rola społeczeństwa w procesie rewitalizacji’, Czasopismo Techniczne, 103(8-A), pp. 127–142.
• Karwińska, A. (2017), ‘Społeczne przestrzenie miasta w procesach wytwarzania i realizowania wartości’, Kultura i Rozwój, 2(3), pp. 68–89.
• Karwińska, A. (2020), ‘Dobre miasto. W poszukiwaniu właściwej społeczno-przestrzennej formy miasta’, Studia Miejskie, 4, pp. 57–74.
• Kısar Koramaz, E. (2014), ‘The Spatial Context of Social Integration’, Social Indicators Research, 119, pp. 49–71. Available at: https://doi.org/10.1007/s11205-013-0481-x (accessed: 18.04.2024).
• Kostko, N.A. (2017), ‘Concept of “sustainable development” and social space of city’, Proceedings of the International Conference on Research Paradigms Transformation in Social Sciences (RPTSS 2017), 18–21 May, 2017, Tomsk Polytechnic University, Russia.
• Krampen, M. (1979), Meaning in the Urban Environment, London: Routledge.
• Kupiec-Hyła, D. (2013), ‘Przyjazne przestrzenie’, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w Krakowie, XLI, pp. 221–226,
• Lambert, C., Weir, D. (1975), Cities in Modern Britain, Fontana/ Collins.
• Lang, J.T. (1987), Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design, New York: Van Nostrand Reinhold Co.
• Larimian, T., Sadeghi, A. (2021), ‘Measuring urban social sustainability: Scale development and validation’, Environmental and Planning B – Urban Analytics and City Science, 48, pp. 621–637.
• Lefebvre, H. (1991), The production of space, Oxford: Blackwell Publishing.
• Lenartowicz, K. (1992), O psychologii architektury, 1st ed., Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Lynch, K. (1964), first edition in 1960, The Image of the City, Cambridge MA: The MIT Press.
• Lynch, K. (1984), Good City Form, Cambridge: The MIT Press.
• Lynch, K. (2011), Obraz miasta, Kraków: Wydawnictwo Archiwolta.
• Macedo, M. et al. (2022), ‘Differences in the spatial landscape of urban mobility: Gender and socioeconomic perspectives’, PLoS ONE, 17. Available at: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0260874 (accessed: 18.04.2024).
• Madden, K. (2021), How to Turn a Place Around: A Placemaking Handbook, Expanded Second Edition, Project for Public Spaces, Inc.,
• Maser, C. (2009), Social-Environmental Planning, The design Interface Between Everyforest and Everycity, USA: CRC Press.
• Mikułowski Pomorski, J. (1991), Kraków w naszej pamięci, 1st ed., Biblioteka Krakowska, nr 127, Nowy Wiśnicz: Secesja.
• Mizia, M. (2018), ‘Współczesny architekt jest urbanistą’, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddziału PAN w Krakowie, XLVI, pp. 543–555.
• Musil, J. (2003), ‘Pięćdziesiąt lat socjologii miasta’, Studia Regionalne i Lokalne, 1(11), pp. 5–37.
• Mydel, R. (1994), Rozwój urbanistyczny Miasta Krakowa po drugiej wojnie światowej, 1st ed., Kraków: Secesja.
• Niezabitowska, E. (2014), Metody i techniki badawcze w architekturze, 1st ed., Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Newman, O. (1972), Defensible Space − Crime Prevention through Urban Design, New York: Macmillan.
• Norberg-Schulz, CH. (2000), Bycie, przestrzeń i architektura, Wydawnictwo Murator.
• Ossowski, S. (1945), ‘Urbanistyka i socjologia’, Problemy, 1, pp. 35–42.
• Ossowski, S. (1967), ‘Z zagadnień psychologii społecznej’ [in:] Dzieła, vol. III, 1st ed., Warszawa: PWN.
• Pahl, R.E. (1970), Whose City? And Other Essays on Sociology and Planning, London: Longmans.
• Paprzyca, K. (2012), Harmonizowanie rozwoju urbanistycznego terenów miejskich – wybrane zagadnienia, Monografia, 417, 1st ed., Kraków: Politechnika Krakowska.
• Purchla, J. (2006), Miasto sztuki, sztuka w mieście, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
• Przestrzeń publiczna przyjazna seniorom, Poradnik RPO (2015), Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Rapoport, A. (1977), Human Aspects of Urban Form. Towards a Man–Environment Approach to Urban Form and Design, Oxford, New York: Pergamon.
• Raport końcowy (1988), Spółdzielcze osiedla mieszkaniowe na obrzeżu wielkiego miasta. Analiza rozwoju i użytkowania. Propozycje zmian, J. Mikułowski-Pomorski, maszynopis przekazany do KSM Kraków.
• Rasmussen, S.E. (2015), Odczuwanie architektury, Warszawa: Wydawnictwo Karakter.
• Relph, E. (1976), Place and Placelessness, London: Pion.
• Relph, E. (2000), Author’s Response: Place and Placelessness in a New Context, (Classics in Human Geography Revisited, Place and Placelessness). Progress in Human Geography, 24 (4):613–619.
• Schneider-Skalska, G. (2014), Zrównoważone środowisko mieszkaniowe: społeczne – oszczędne – piękne, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Schneider-Skalska, G. (2019), ‘Housing environment – healthy and interdisciplinary’ [in:] Komar, B. (ed.): Zagadnienia badawcze, projektowe i edukacyjne w architekturze, monografia, vol. 2, Interdyscyplinarność badań w architekturze, Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
• Seruga, W. (2012), ‘Przestrzenie społeczne w miejscu zamieszkania’, Housing Environment, 10, pp. 86–116.
• Sommer, R. (1969), Personal Space. The Behavioral Basis of Design, Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall.
• Swoszowska, J. (2021), ‘Jak tworzyć przyjazną przestrzeń w mieście? Partycypacja w rewaloryzacji przestrzeni zdegradowanych na przykładach z Katowic i Chorzowa’, Builder, 16, 288(7), pp. 16–19. Available at: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.9124 (accessed: 19.04.2024).
• Technologie mobilne w nowoczesnej Polsce – odpowiedzialny rozwój i równe szanse (2016), Raport PwC, Warszawa.
• The Integrated Approach to Implementation. Urbact Implementation Networks (2020) Brussels: EU European Regional Development Fund, European Programme for Integrated Strategies for Urban Development. Available at: https://urbact.eu/sites/default/files/ic1_guidance_final-1_1.pdf, (accessed 18.03.2024).
• Tołwiński, T. (1939), Urbanistyka. Budowa miasta w przeszłości, vol. I, 1st ed., Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Urbanistyki Politechniki Warszawskiej.
• Urban Equity In Development – Cities for Life, Draft Concept Paper (2014), World Urban Forum, 7. Available at: https://catalogue.unccd.int/387_Urban%20Equity%20in%20Development-Cities%20for%20Life_English%20(2).pdf (accessed: 06.07.2023).
• Urban Planning and Design Lab’s: Tools for Integrated and Participatory Urban Planning, 2016, Quito, Habitat III Version 1.0., UN-Habitat. Available at: https://unhabitat.org/urban-planning-and-design-labs-tools-for-integrated-and-participatory-urban-planning, (accessed 18.03.2024).
• van Schaick, J. (2005), ‘Integrating the Social and Spatial Aspects of the Urban System’ [in:] E.D. Hulsbergen, I.T. Klaasen, I. Kriens (eds) Shifting Sense – Looking Back to the Future in Spatial Planning, Amsterdam: Techne Press, pp. 251–264.
• Wejchert, K. (1984), Elementy kompozycji urbanistycznej, Warszawa: Arkady.
• Węcławowicz, G. (2003), Geografia społeczna miast, 1st ed. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• White, M, White, L., (1964), The Intellectual Versus the City, New York: The New American Library of World Literature.
• Zaniewska, H., Thiel, M. (2007), ‘Środowisko mieszkaniowe w zrównoważonym rozwoju miast i osiedli – aspekt społeczny i urbanistyczny’, Czasopismo Techniczne. Architektura, 104(3-A), pp. 311–322.
• Znaniecki, F. (1931), Miasto w świadomości jego obywateli, 1st ed., Poznań: Polski Instytut Socjologiczny.
• Znaniecki, F. (1938), ‘Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1.
• Znaniecki, F., Ziółkowski, J. (1984), Czym jest dla ciebie miasto Poznań: dwa konkursy 1928–1964, Warszawa: PWN.
• Zukin, S. (2009), Destination Culture: How Globalization makes all Cities Look the Same, Inaugural Working Papers Series, Center for Urban and Global Studies at Trinity College. vol. 1., no 1. Available at: https://silo.tips/download/inaugural-working-paper-series# (accessed: 2.08.2023).