O plotce jako możliwym narzędziu dezinformacji : wojna w Ukrainie z 2022 r. i niektóre plotki w Polsce

• Autorzy: Rosia-Zięba Ewa

Identyfikatory

DOI

10.34752/2024-3-12

Warianty tytułu

EN

On rumour as a possible means of disinformation : 2022 Ukraine war and some rumours in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedmiotem tego artykułu jest analiza wybranych narracji krążących po Polsce po wybuchu wojny w Ukrainie, które można interpretować jako przejaw obu zarówno dezinformacji, jak i zwykłych plotek. Celem tej pracy jest zbadanie tego ostatniego zjawiska pod kątem cech, które mogą sprzyjać jej zastosowaniu jako środka rosyjskiej dezinformacji we współczesnej formie. Zastosowane metody badawcze mają charakter jakościowy. Obejmują analizę pojęć plotki i dezinformacji, a także analizę wybranych przykładów takich narracji pod kątem językowym i strukturalnym. Badanie pozwoliło wyodrębnić kilka cech plotki, przez które może ona stanowić wygodne narzędzie dezinformacji, jak i źródło informacji przydatnych do profilowania przyszłych narracji. Analiza prowadzi nadto do wniosku, że trudno jest ustalić jakieś kryterium, które pozwalałoby w każdym przypadku w sposób konkluzywny zidentyfikować rodzaj danej narracji.

EN

The subject of this paper is the analysis of selected narratives circulating in Poland after the outbreak of war in Ukraine, which can be interpreted as a manifestation of disinformation, as well as ordinary rumours. The aim of this study is to investigate the latter phenomenon in terms of the features that may foster their use as the means of Russian disinformation in its contemporary form. The research methods used are qualitative in nature. They include the analysis of the concepts of rumour and disinformation, as well as the linguistic and structural analysis of selected examples of such narratives. The study shows that there are several features of rumours that can make them both a convenient tool of disinformation and the source of information useful for profiling future narratives. The analysis furthermore leads to the conclusion that it is difficult to establish any criterion that would allow one to conclusively identify the type of narrative in each case.

Słowa kluczowe

PL

plotka; dezinformacja; wojna; Rosja

EN

rumour; disinformation; war; Russia

• Wydawca: Towarzystwo Wiedzy Obronnej
• Czasopismo: Wiedza Obronna
• Rocznik: 2024
• Tom: nr 3
• Strony: 180--202
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., rys.

Twórcy

autor

Rosia-Zięba Ewa

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-9090-7308

Bibliografia

• Ajir M., Vailliant B, Russian Information Warfare: Implications for Deterrence Theory, „Strategic Studies Quarterly” 2018, t. 12, nr 3.
• Argemi M., Fine G.A., Faked News: The Politics of Rumour in British World War II Propaganda, „Journal of War & Culture Studies” 2019, nr 12(2). https://doi.org/10.1080/17526272.2018.1495905
• Best J., Bogle K. A., Johnston Ch., The Shag-Band Menace: Tracing the Spread of a Contemporary Legend, „Symbolic Interaction” 2012, t. 35 (4). https://doi.org/10.1002/symb.29
• Brunvand J.H., The Choking Doberman and Other New Urban Legends, Norton, New York-London 1984.
• Ceylana G., Anderson I. A., Wood W., Sharing of misinformation is habitual, not just lazy or biased, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 2023, t. 120, nr 4. https://doi.org/10.1073/pnas.2216614120
• Czubala D., Współczesne legendy miejskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 1993.
• Czubala D., Wokół legendy miejskiej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2005.
• Darczewska J., The anatomy of Russian information warfare. The Crimean operation, a case study, OSW Point of View Number 42, May 2014.
• Dobek-Ostrowska B., Komunikowanie polityczne i publiczne, PWN, Warszawa 2007.
• Gelfert A., Fake News: A Definition, „Informal Logic” 2018, nr 38(1). https://doi.org/10.22329/il.v38i1.5068
• Guerini M., Strapparava C., Credible or Incredible? Dissecting Urban Legends, [w:] Computational Linguistics and Intelligent Text Processing. CICLing 2014, red. A. Gelbukh, t. 8404, Springer, Berlin, Heidelberg 2014. https://doi.org/10.1007/978-3-642-54903-8_37
• Guess A.M., Lyons B.A., Misinformation, Disinformation, and Online Propaganda, [w:] Social Media and Democracy: The State of the Field, Prospects for Reform, red. N. Persily, J. A. Tucker, Cambridge University Press, Cambridge-New York 2020. https://doi.org/10.1017/9781108890960
• Kahneman D., Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, Media Rodzina, Poznań 2012.
• Karlsen G.H., Divide and rule: ten lessons about Russian political influence activities in Europe, „Palgrave Communications” 2019, nr 5(1).
• Mahl D., Schäfer M.S., Zeng J., Conspiracy theories in online environments: An interdisciplinary literature review and agenda for future research, „New Media & Society” 2022, nr 0(0). https://doi.org/10.1177/14614448221075759
• Marek M., Operacja Ukraina. Kampanie dezinformacyjne, narracje, sposoby działania rosyjskich ośrodków propagandowych przeciwko państwu ukraińskiemu w okresie 2013–2019, Difin, Warszawa 2020.
• Rosiak-Zięba E., Radiofobia w świecie plotki. Katastrofa w Czarnobylu a wybuchy paniki we współczesnej Polsce, „Przegląd Humanistyczny” 2017, t. 61, nr 1 (456). http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0009.9233
• Sadura P., Sierakowski S., Polacy za Ukrainą, ale przeciw Ukraińcom. Raport z badań socjologicznych, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2022.
• Strand C., Svensson J., Sanz M., Blomeyer R., Disinformation campaigns about LGBTI+ people in the EU and foreign influence, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Zewnętrznej UE, Bruksela 2021. https://doi.org/10.2861/980572
• Szymanek K., O teoriach spiskowych, „Folia Philosophica” 2012, nr 30.
• Szymanek K., Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, PWN, Warszawa 2005.
• Thakur D., Hankerson D.L., Facts and their discontents: A research agenda for Disinformation Race & Gender, Center for Democracy & Technology 2021.
• Uscinski J.E., The Study of Conspiracy Theories, “Argumenta” 2018, nr 3(2).
• Wagner A., Plotka jako narzędzie kształtowania rzeczywistości społecznej. Afera Rywina w dyskursie prasowym, „Studia Socjologiczne” 2006, nr 4 (183).
• White L., Social Construction and Social Consequences: Rumors and Evidence, [w:] Rumor Mills: The Social Impact of Rumor and Legend, red. G. A. Fine, V. Campion-Vincent, Ch. Heath, Transaction Publishers, New Brunswick, NJ 2005. https://doi.org/10.4324/9781315128795-21
• Wojnowski M., Koncepcja „wojny nowej generacji” w ujęciu strategów Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, t. 7, nr 13.
• ŹRÓDŁA
• Barnes J.E., Goldman A., Russia Trying to Stoke U.S. Racial Tensions Before Election, Officials Say, https://www.nytimes.com/2020/03/10/us/politics/russian-interference-race.html.
• Jabłonowski K., Informacja o „promieniotwórczej chmurze znad Czarnobyla” to fake news. Przestrzegamy, https://konkret24.tvn24.pl/polska/informacja-o-promieniotworczej-chmurze-znad-czarnobyla-to-fake-news-przestrzegamy-ra1101461.
• Lipka K., Nie, polskie dzieci nie są wyrzucane ze szpitali onkologicznych, by zwolnić miejsce dla dzieci z Ukrainy, https://fakenews.pl/zdrowie/nie-polskie-dzieci-nie-sa-wyrzucane-ze-szpitali-onkologicznych-by-zwolnic-miejsce-dla-dzieci-z-ukrainy/.
• Mierzyńska A., Eto nie nasza wajna! W Polsce coraz silniejsza agresja informacyjna przeciwko Ukrainie, https://oko.press/eto-nie-nasza-wajna-w-polsce-coraz-silniejsza-agresja-informacyjna-przeciwko-ukrainie.
• Mierzyńska A., Polskie antyukraińskie upiory rozpełzły się po internecie. Ale to nadal margines, https://oko.press/polskie-antyukrainskie-upiory-rozpelzly-sie-po-internecie-ale-to-nadal-margines/.
• Mierzyńska A., Rosyjską propagandę szerzą polskie portale. Znaleźliśmy 23 takie witryny!, https://oko.press/rosyjska-propagande-szerza-polskie-portale-znalezlismy-23-takie-witryny.
• Mierzyńska A., Ruski ład. Tropimy rosyjskie ślady w Polsce. Są liczne, https://oko.press/ruski-lad-tropimy-rosyjskie-slady-w-polsce-sa-liczne.
• Mierzyńska A., Wojna informacyjna. Jak Kreml próbuje wywołać strach w Polsce i na Zachodzie [ANALIZA], https://oko.press/wojna-informacyjna-kreml-antyukrainskie-nastroje.
• Mierzyńska A., Wzrosła liczba wpisów z antyukraińską narracją. Znamy niechlubnych „liderów”, https://oko.press/wzrosla-liczba-wpisow-z-antyukrainska-narracja-znamy-niechlubnych-liderow.
• Orzeł K., Chmura radioaktywna nad Polską? To fake news, https://fakenews.pl/zdrowie/chmura-radioaktywna-nad-polska-to-fake-news#disqus_thread/.
• Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/sluzby-specjalne/polska-na-celowniku-dezinformacji, „Polska na celowniku dezinformacji”.
• Sroczyński G., Cała Polska kocha Ukraińców? Są już sondaże tak złe, że nie zostały opublikowane”, https://next.gazeta.pl/next/7,151003,29136111,cala-polska-kocha-ukraincow-sa-juz-sondaze-tak-zle-ze-nie.html.
• Strona Komisji Europejskiej, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/2022-strengthened-code-practice-disinformation, „2022 Strengthened Code of Practice on Disinformation”.
• Strona Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych Ameryki, https://www.state.gov/wp-content/uploads/2020/08/Pillars-of-Russia%E2%80%99s-Disinformation-and-Propaganda-Ecosystem_08-04-20.pdf, “GEC Special Report: Pillars of Russia’s Disinformation and Propaganda Ecosystem”.
• Strona Komisji Europejskiej, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0236&from=PL, „Zwalczanie dezinformacji w internecie: podejście europejskie”.
• Strona internetowa miasta Żywiec, https://zywiec.pl/wladze-miasta, „Władze miasta”.
• Użytkownik @przeciw_wojnie, https://twitter.com/przeciw_wojnie/status/1510271227792875527/photo/1.
• Wiśniewska I., Sputnik over Europe, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/osw-commentary/2021-04-02/sputnik-over-europe.
• Wojcieszko S., Rosyjska dezinformacja w Europie Wschodniej - od 18 do 24 lipca 2022. Raport, https://fakenews.pl/badania/rosyjska-dezinformacja-w-europie-wschodniej-od-18-do-24-lipca-2022-roku-raport/.
• Wójcik K., Pomoc dla Ukraińców pod większą kontrolą, https://www.rp.pl/cudzoziemcy/art37288951-pomoc-dla-ukraincow-pod-wieksza-kontrola.
• Zadroga M., Ruch antyszczepionkowy, a propaganda prorosyjska w mediach społecznościowych. Raport, https://fakenews.pl/badania/ruch-antyszczepionkowy-a-propaganda-prorosyjska-w-mediach-spolecznosciowych-raport/.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).