Architektura mieszkaniowa Warszawy w okresie międzywojnia na przykładzie realizacji Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowych, Funduszu Kwaterunku Wojskowego i Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, powstałych w rejonie Pola Mokotowskiego

• Autorzy: Wagner Anna Agata
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zabudowa mieszkaniowa powstała w okresie międzywojennym w rejonie Pola Mokotowskiego jest reprezentatywna dla ogółu budownictwa mieszkaniowego tego okresu w Polsce. Wpływ na jej kształtowanie miały kwestie społeczne, polityczne, gospodarcze, technologiczne, a także czas ich powstania współgrający z aktualnymi nurtami stylistycznymi. W domach Spółdzielni Budowlano Mieszkaniowych (gdzie mieszkania stanowiły własność członków spółdzielni), realizowanych przede wszystkim w latach 20. dla dobrze sytuowanej warstwy urzędników państwowych, czy przedstawicieli wolnych zawodów o utrwalonych wzorcach mieszkania ze służbą, przeważają układy zabudowy obrzeżno-blokowej z dużymi lokalami mieszkalnymi. Na przestrzeni lat widać dążność do racjonalizacji i funkcjonalnego strefowania układów przestrzennych, wprowadzanie nowych rozwiązań technologiczno-materiałowych i zmiany formalnego języka architektonicznego, który przechodzi od form tradycyjnych ku nowoczesnym. Fundusz Kwaterunku Wojskowego podszedł do zadania masowego budownictwa mieszkalnego dla kadr oficerskich bardzo racjonalnie - miało być tanie, trwałe, łatwe w konserwacji oraz higieniczne. Różnice społeczne w zależności od rangi były wyraźnie zauważalne w metrażu, standardzie wyposażenia i wykończenia realizowanych dla FKW domów mieszkalnych. W większości była to wysokiej klasy architektura, którą charakteryzował przede wszystkim racjonalizm w projektowaniu, a w formach zewnętrznych, trwały materiał licówki na elewacjach - szara cegła cementowa, nie tylko odporna na warunki zewnętrzne, ale i dająca ciekawe efekty plastyczne. Osiedle Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Rakowcu (z założenia przeznaczonej na lokatorskie mieszkania robotnicze) jest przykładem wdrażania modernistycznych założeń masowego mieszkalnictwa, propagowanych przez Międzynarodowe Kongresy Architektury Nowoczesnej (CIAM), których czynnymi członkami byli autorzy projektu - Helena i Szymon Syrkusowie. Powstałą kolonię domów dla robotników określić można jako funkcję czynników socjalnych, technicznych i przestrzenno-plastycznych. Przy czym kwestie społeczne były równorzędne z istotnymi, zwłaszcza dla Szymona Syrkusa, czynnikami techniczno-technologicznymi, mającymi prowadzić do celu jakim było hasło: budować lepiej, taniej, prędzej.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo mieszkaniowe w dwudziestoleciu międzywojennym; Spółdzielnie Budowlano-Mieszkaniowe; Fundusz Kwaterunku Wojskowego; Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa Rakowiec; Pole Mokotowskie

• Wydawca: Komitet Architektury i Urbanistyki PAN ; Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Kwartalnik Architektury i Urbanistyki
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 66, z. 2
• Strony: 70--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Wagner Anna Agata

• Wydział Architektury Politechnika Warszawska

Bibliografia

• „Dom, Osiedle, Mieszkanie”, 1931, nr 5
• „Dom, Osiedle, Mieszkanie”, 1936, nr 7 i 10-11
• Wagner A.A., Styk trzech dzielnic Warszawy: Śródmieścia, Mokotowa i Ochoty w okresie międzywojennym - wpływ podziału własnościowego (państwo, wojsko, miasto) na charakter projektowanej architektury, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2011, nr 3
• Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Sprawozdanie 1927-1930, Warszawa 1930
• Domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego. Sprawozdanie 1930-1933, Warszawa 1934
• Strzelecki J., Organizacja i działalność Towarzystwa Osiedli Robotniczych, „Dom, Osiedle, Mieszkanie”, 1935, nr 2
• Kłosek-Kozłowska D., Elementy tzw. stylu racjonalnego domów spółdzielni „Ognisko” w Warszawie na tle planowania urbanistycznego międzywojennej Warszawy, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2002, nr 3, s. 251-264
• Kotaszewicz T., Koncepcje przestrzennego rozwoju Warszawy w pracach Tadeusza Tołwińskiego 1916-1946, Warszawa 1994
• Lewicki J., Roman Feliński architekt i urbanista. Pionier nowoczesnej architektury, Warszawa 2007
• Mazur, E., Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa 1921-1939, Warszawa 1993
• Roguska J., Helena i Szymon Syrkusowie: koncepcje typizacji i uprzemysłowienia, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2000, nr 2, s. 105-119
• Słomiński Z., Działalność Komitetu Rozbudowy m.st. Warszawy, „Architektura i Budownictwo”, 1926, nr 9
• Syrkus H., Ku idei osiedla społecznego, Warszawa 1976
• Teoplitz T., Klęska mieszkaniowa i próba jej usunięcia, Warszawa 1920
• Wąsowski P., Architektura wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych w Warszawie w okresie międzywojennym (1918-1939), „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 2008, nr 1
• Wąsowski P., Architektura wielorodzinnych domów spółdzielni budowlano-mieszkaniowych w Warszawie w okresie międzywojennym (1918-1939), praca doktorska wykonana pod kier. prof. Jadwigi Roguskiej, Zakład Historii Architektury Powszechnej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007
• Zarębska T., Podbudowy metodyczne planów Warszawy z lat 1915-1925, Prace Naukowe Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, t. III, Warszawa 2003

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).