Pozostałości górnictwa rud uranu i żelaza w rejonie Kowar. Część II

• Autorzy: Borzęcki R. , Wójcik D. , Kalisz M.

Identyfikatory

DOI

10.5277/hm180503

Warianty tytułu

EN

Historical uranium, iron and other ore minerals mining remains in Kowary area. Part II

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W drugiej części artykułu o pozostałościach górnictwa rud uranu w rejonie Kowar przedstawiono historię robót górniczych oraz wyniki inwentaryzacji wyrobisk w złożu „Wiktoria” w Ogorzelcu, w kopalniach „Liczyrzepa” (dawniej „Redens Glück” i „Rübezahl”) oraz „Podgórze” w Podgórzu, a także w punkcie „Sztolnia 24” na zboczach Wołowej Góry. Udokumentowano m.in. skutki katastrofalnej powodzi w lipcu 1997 r., w wyniku której w znacznym stopniu rozmyte zostały niektóre z hałd dawnej kopalni „Podgórze”. Zwrócono uwagę na procesy dewastacji zachodzące wówczas w sztolniach 9, 9a oraz 19 i 19a w Podgórzu (m.in. kradzież obudowy i torowiska). Opisano również efekty prowadzonych tu później prac rekultywacyjnych. Szacuje się że z rud wydobytych w rejonie Kowar uzyskano około 1320795 t żelaza i 294280,2 kg uranu oraz przynajmniej 11377 kg arsenu rodzimego, 2900 kg ołowiu, 500 kg glejty, 332 kg srebra, 200 kg miedzi i 4,59 g radu. Podczas prowadzonych tu w latach 1948-1962 poszukiwań i eksploatacji rud uranu wykonano łącznie 145774,1 m.b. podziemnych wyrobisk górniczych. Na hałdy przykopalniane zrzucono około 1155660 m^3, urobku skalnego.

EN

The second part of the article on residues of the uranium ore mining in the region of Kowary presents a brief history and results of the inventory of mining workings on the deposit of “Wiktoria” in Ogorzelec, in the mines „Liczyrzepa” (formerly „Rübezahl”) and „Podgórze” in Podgórze, in several places on the slopes of the Wołowa Góra and Budniki and two places in Wilcza Poręba in Karpacz. The effects of the disastrous flood in July 1997 which washed away some of the former „Podgórze” heaps were documented. The article also discusses the effects of the reclamation work carried out here. The devastating processes occurring in the former mining facilities in the area (including theft of the lining and the tracks) in the tunnels of 9, 9a and 19 and 19a in Podgórze was also described. The summary includes the estimated length of all mining workings and the volume of uranium ore extraction (converted into pure metal) and other raw materials in the mines of the Kowary region.

Słowa kluczowe

PL

górnictwo uranu; historia górnictwa; Ogorzelec; złoże Wiktoria; kopalnia Liczyrzepa; kopalnia Podgórze; Wołowa Góra

EN

mining of uranium; Wiktoria deposit; Liczyrzepa mine; Podgórze mine; Budniki; Karpacz; history of mining

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Edukacyjne Terra Minera
• Czasopismo: Hereditas Minariorum
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 5
• Strony: 51--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys.

Twórcy

autor

Borzęcki R.

• Muzeum Minerałów w Nowej Rudzie

autor

Wójcik D.

• Czasopismo Odkrywca

autor

Kalisz M.

Bibliografia

• ADAMSKI W., 1986. Podziemne wyrobiska górnicze rejonu Kowar oraz ich wpływ na stosunki wodne i powstawanie szkód górniczych. Rap. Inst. Górn. Polit. Wr. ZG 1/86 (niepublikowany). Wrocław.
• ADAMSKI W., KACZMAREK J., 1960. Ocena uranonośności Sudetów. Zakł. Przemysł. R-1, 2, 1. Kowary.
• BERG G., DATHE E., 1912. Geologische Karte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten. Blatt Schmiedeberg i/Schl. Tschöpsdorf 1:25000. Königl. Preuss. Geol. Landesanst. Berlin.
• Bilans zasobów kopalin użytecznych w Polsce. Rudy uranu. Wyd. PIG, 1957-1959. Warszawa.
• BORUCKI J., GŁOWACKI Z., MASŁOWSKI W., SAŁDAN M., UBERNA J., ZAJĄCZKOWSKI W., 1967. Ocena perspektyw poszukiwawczych złóż rud uranu w Polsce. Pr. IG. Wyd. Geol. Warszawa.
• CIĘŻKOWSKI W., MARSZAŁEK H., SOLECKI A., 1993. Radon w wodach podziemnych i w powietrzu glebowym obszaru granitu karkonoskiego. Mat. Konf. „Geoekologiczne problemy Karkonoszy”, Karpacz 11-13 X 1991. Wyd. Uniw. Wroc. Wrocław, 119-124.
• DZIEKOŃSKI T., 1972. Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. Wyd. PAN. Wrocław.
• FIJAŁKOWSKA-LICHWA L., 2016. Extremely high radon activity concentration in two adits of the abandoned uranium mine „Podgórze” in Kowary (Sudety Mts., Poland). Journ. of Environmen. Radioact., 165: 13-23.
• GAWOR F., 1989. Zakład Doświadczalny Politechniki Wrocławskiej „HYDRO-MECH” i Zakład Górniczy Politechniki. Kowary: szkice z dziejów miasta, 2. Pr. Kark. Tow. Nauk., 39: 101-104.
• Geologicieskaja karta wostocnogo i jugo-wostocnogo kontaktow polinowogorskoj granitnoj intruzii. 1:10000. Predprijatie „Kuznieckie Rudniki”, Rajon N1 GRP-7 Elenegurski i Kamennogorski rajony. 1954 (wystawa stała w Domu Tradycji Miasta Kowary).
• GUZIEL A., 1986. Leczenie w sztolni. Przegl. Techn., 12: 18.
• HOLZBERGER, 1802. Grund und Profiel Riss von der grube Redensglück, und die darnebenliegenten Kalk=Brüche und Eisensteins Pingen beij Schmiedeberg. Kupfererg. Arch. Państw. w Katowicach. Zbiór OBB.
• KACZMAREK L, 1959. Mapa geologiczna północno-wschodniej części Bloku Karkonoszy z obszarami i wynikami poszukiwań rud uranowych w latach 1948-1957. Skala 1:25000. Zakł. Przemysł. R-1, Grupa Nr 6 (fotokopia-zbiory autora).
• KLEMENTOWSKI R., 2010. W cieniu sudeckiego uranu. Wyd. Oddz. Inst. Pamięci Narod.-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Wrocław.
• KOZDRÓJ W., IHNATOWICZ A., CWOJDZIŃSKI S,. PACUŁA J., 2009. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50000, Ark. Kowary (M33-44-D). Wyd. PIG. Warszawa.
• LIS J., SYLWESTRZAK H., 1986. Minerały Dolnego Śląska. Wyd. Geol. Warszawa.
• Mapa wentylacyjna rejonu Podgórza. Skala 1:2000. B.r. (fotokopia-zbiory autorów).
• Mapa wyrobisk górniczych poziomu +110. Sztolnia nr 16. Skala 1:1000. B.r. (fotokopia-zbiory autorów).
• MOCHNACKA K., 1967. Geologia polimetalicznego złoża w Kowarach (Dolny Śląsk). Pr. Geol. Kom. Nauk PAN Oddz. w Krakowie, 40.
• PRZYLIBSKI T.A., 2015. Radon research in Poland. A rewiev. Solid State Phenomena, 238, 90-115.
• Rejon 1. Kopalnia „Podgórze”. Plan robot górniczych. Sztolnia N 16. Skala 1:1000. B.r. (fotokopia-zbiory autorów).
• SCHOBER, 1825. Grund und Profil Risse Von der Grube Redens Glück bei Schmiedeberg. Arch. Państw. w Katowicach, nr inw. 12 396 OBB II 1171.
• Seyger Riss die bey Schmiedeberg belegene Grube Redens Glück betressend. B.r. Arch. Państw. w Katowicach, nr inw. 12 396 OBB II 1172.
• SROGA C., 1997. Mineralne surowce odpadowe Sudetów i Przedgórza Sudeckiego 1:200000. Wyd. Geol. Warszawa.
• Statistische und technische Mittheilungen. VIII. Gewinnung anderer Mineralien. b. Flussspath. Zeitschr. für das Berg, Hütten und Salinenwesen in dem Preuss. Staate, 1859, 7, 168; 1860, 8, 109; 1861, 9, 124; 1862, 10, 144; 1863, 11, 197.
• SZTUK H., ADAMSKI W, GAWOR F., 1994. Inwentaryzacja uszkodzeń środowiska na skutek prowadzenia poszukiwań i eksploatacji złóż uranowych. Rap. Inst. Górn. Polit. Wr. I-11/S-5/94. Wrocław.
• TRAUBE H., 1888. Die minerale Schlesiens. Verl. J. U. Kern’s. Breslau.
• WEDDING H., 1859. Die Magneteisensteine von Schmiedeberg. Zeitschr. der Deutsch. Geol. Ges., 11: 399-433, tab. XII-XIII.
• ZAGOŻDŻON K., ZAGOŻDŻON P., 2002. Obecny stan niektórych sztolni kopalni „Wolność” w Kowarach. [W:] Grodzicki A., Lorenc M.W. (red.). Uczniowie Agricoli, materiały z konferencji górniczej w Kowarach z 1999 roku. Wyd. Muz. Kark. w Jel. Górze. Jelenia Góra: 167-174.
• Złoże „Liczyrzepa”. Mapa wyrobisk górniczych. Sztolnia 7 i 9. Skala 1:1000. Mapa wyrobisk górniczych-odrys z mat. Arch. ZPR-1. Kowary, 1973 (fotokopia-zbiory autorów).
• Złoże „Podgórze”. Mapa przekroju geologicznego po biegu głównej strefy tektonicznej. Skala 1:500. B. r. (wystawa stała w Domu Tradycji Miasta Kowary).
• ZUBEK A., 1975. Sanatorium w zboczu góry. Problemy, 6: 3.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).