Trzy krzyże nad parchatką – symbol w krajobrazie kulturowym Małopolskiego Przełomu Wisły

• Autorzy: Pawłowski Andrzej

Warianty tytułu

EN

Three crosses over parchatka – a symbol in the Malopolski Vistula Gap cultural landscape

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przed dwustu laty księżna Izabela Czartoryska stworzyła w podpuławskiej Parchatce samotnię z romantycznym ogrodem. Założenie to stanowiło ważny element zrealizowanej przez Czartoryską koncepcji harmonijnego powiązania krajobrazu z racjonalną gospodarką. Dopełnieniem krajobrazu melancholijnej Parchatki były trzy krzyże, usytuowane na wzniesieniu położonym na południe od ogrodu z samotnią. Niestety nie tylko krzyże nie przetrwały, ale również zatarła się pamięć o osobie, której były one dedykowane ‐ hrabinie Zofii z Matuszewiczów Kickiej. W 2005 r. Towarzystwo Ochrony Dziedzictwa Kulturowego „Kazimierska Fara” wystąpiło z inicjatywą odtworzenia krzyży nad Parchatką jako hołdu oddanego przez księżną Izabelę ukochanej wychowance. Architektoniczny projekt krzyży wykonany został przez prof. Konrada Kucza–Kuczyńskiego z Politechniki Warszawskiej. Odtworzenie krzyży w Parchatce (2006r.) i przypomnienie postaci Zofii Kickiej stało się symbolicznym spełnieniem testamentu księżnej Izabeli zawartego w słowach: „Przeszłość – Przyszłości”.

EN

Two hundred years ago, in Parchatka, outskirts of Pulawy, Princess Izabela Czartoryska created a seclusion with a romantic garden. This place was also regarded as an important element of Czartoryska’s conception of landscape and rational farming harmonic connection. Three Crosses placed on the hill south from the garden with the seclusion complemented the melancholic Parchatka landscape. Unfortunately, not only crosses did not survive, but also the memory of an unusual character which they were dedicated to. In 2005, “Kazimierska Fara” Cultural Heritage Preservation Society put forward the idea of re‐establishment of the Three Crosses Hill in Parchatka as a tribute of Princess Izabela to her beloved fosterling Zofia Matuszewicz Kicka. The crosses came back to Parchatka in autumn 2006. The architecture design of the hill was performed by Warsaw Polytechnic University professor Konrad Kucza‐Kuczynski with reference to Calvary. Re‐establishment of these crosses is a symbolic meet of Princess Izabela’s will contained in her words: “The Past – to the Future”.

Słowa kluczowe

PL

krajobraz kulturowy; Małopolski Przełom Wisły; genius loci

EN

cultural landscape; Malopolski Vistula Gap; spirit of the place

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 15
• Strony: 54--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., ryc., fot.

Twórcy

autor

Pawłowski Andrzej

• Wyższa Szkoła Społeczno‐Przyrodnicza im. W. Pola, Wydział Turystyki i Ekonomii, Lublin, Polska

Bibliografia

• Aleksandrowicz A., 1999: Puławskie ogrody jako królestwo drzew (wybrane zagadnienia), materiały z konferencji Puławy 25 września 1997 r., Fundacja Wspierania Historycznego Ogrodu Puławskiego, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy, s. 18-35.
• Bogdanowski J., 1995: Puławska Parchatka, Aura nr 3/1995, s. 31.
• Bogdanowski J., 1999: Myśli różne i czyny Izabeli ks. Czartoryskiej w przekształceniu ogrodu puławskiego na wzór angielski, materiały z konferencji Puławy 25 września 1997 r., Fundacja Wspierania Historycznego Ogrodu Puławskiego, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy, s. 6-17.
• Czartoryska I., 1805: Myśli różne o sposobie zakładania ogrodów, Wrocław, reprint Wydawnictwo Fundacji Wspierania Historycznego Ogrodu Puławskiego, Puławy 2009, s. 1-96.
• Dębiński K. ks., 1904: Kościół we Włostowicach i kaplica w Nowej Aleksandrii, Kronika Rodzinna, Warszawa, s. 27–28.
• Dziewanowski M.K., 1998: Książę wielkich nadziei. Biografia księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, Atla 2, Wrocław, s. 1-211.
• Goliński S., 1924 (1988): Puławy, park – jego dzieje oblicze i świat roślin, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Puławy, s. 1-138.
• Kondracki J., 1988: Geografia fizyczna Polski. PWN Warszawa, s. 1-464.
• Kseniak M., Figiel K., 2004: Jak widział Kazimierz Dolny i okolice Stefan Osipowicz – komornik przy Sądzie Apelacyjnym Królestwa Polskiego w Warszawie w styczniu 1838 roku. [w:] Współczesne problemy ochrony krajobrazu (red.) M. Kucharczyk, ogólnopolska konferencja z okazji 25-lecia Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Zarząd Zespołu Lubelskich Parków krajobrazowych, Lublin, s. 127–147.
• Mącznik H., 1994: Puławski Słownik Biograficzny A – K, Towarzystwo Przyjaciół Puław, Puławy, s. 1-263.
• Mizak K., 2003: Ocena zmian krajobrazowych w byłych majątkach Czartoryskich na przestrzeni ostatnich 200 lat, praca magisterska wykonana w Zakładzie Geologii UMCS, Lublin.
• Pawłowski A., 2007: Odtworzenie Góry trzech Krzyży w Parchatce jako element rewitalizacji krajobrazu kulturowego. [w:] Rewaloryzacja zespołu pałacowoogrodowego z okresu działalności księżnej Izabeli Czartoryskiej (red.) G. Hołubowicz-Kliza, Ogród Puławski, z. 5, Fundacja Wspierania Historycznego Ogrodu Puławskiego, IUNG Państwowy Instytut Badawczy, Puławy s. 55-69.
• Prek F.K., 1959: Czasy i ludzie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, s. 1-576.
• Wodzicka z Potockich T., 1910: Ze zwierzeń dziecięcych. Pamiętnik Zofii z Matuszewiczów Kickiej 1796 – 1822, Kraków, s. 1-143.