80 lat Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Część II : postęp badań geologicznych

Widera, Marek

doi:10.7306/2025.3

Powiadomienia systemowe

Sesja wygasła!

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

80 lat Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Część II : postęp badań geologicznych

Autorzy

Widera Marek

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Widera_M_80 lat_P. Geol. Vol. 79_nr 1_2025.pdf

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.7306/2025.3

Warianty tytułu

Eighty years of the Konin Lignite Mine. Part II : progress of geological research

Języki publikacji

Abstrakty

Geological research is inextricably linked to the exploration of lignite deposits and their exploitation by the Konin Lignite Mine (KWB Konin/. Drilling data and, above all, observations made in opencast mines have provided a lot of valuable information about the geology of this part of central Poland. Despite the mining of mid-Miocene lignite, ‘Tertiary’ sediments were studied in 1945-1966 and mainly Quaternary sediments in 1967-1995. On the contrary, the last 30 years (1996-2025) have been dominated by research on Neogene sediments in the KWB Konin opencasts, although older and younger sediments have also been examined. In this way, the stratigraphy of the Quaternary was first learned, and then many discoveries of sediments, forms and structures were made within the Neogene succession. As a result, some sites in the vicinity of the town of Konin are considered stratotypes for the Quaternary and Neogene stratigraphy of the Polish Lowlands. Moreover, some of the new geological discoveries in the Neogene beds are unique in Poland, Europe and even in the world. None of these achievements would have been possible without the 80 years of mining activity of the KWB Konin.

Słowa kluczowe

Mezozoik Paleogen Neogen Czwartorzęd wydobycie lignitu Centralna Polska

Mesozoic Paleogene Neogene Quaternary lignite mining Central Poland

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2025

Tom

Vol. 73, nr 1

Strony

18--26

Opis fizyczny

Bibliogr. 84 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Widera Marek

widera@amu.edu.pl

Instytut Geologii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. B. Krygowskiego 12, 61-680 Poznań

https://orcid.org/0000-0001-5092-2845

Bibliografia

1. BECHTEL A., WIDERA M., LÜCKE A., GROß D., WOSZCZYK M. 2020 - Petrological and geochemical characteristics of xylites from the First Lusatian lignite seam (Konin Basin, Poland): implications for floral sources, decomposition and environmental conditions. Org. Geochem., 147: 104052.
2. BECHTEL A., WIDERA M., WOSZCZYK M. 2019 - Composition of lipids from the First Lusatian lignite seam of the Konin Basin (Poland): relationships with vegetation, climate and carbon cycling during the mid-Miocene Climatic Optimum. Org. Geochem., 138: 103908.
3. BIENIEWSKI J. 1958 - Uwagi o tektonice elewacji konińskiej. Prz. Geol., 6 (7): 304-308.
4. BIERNAT S. 1962 - Wpływ urzeźbienia i tektoniki podłoża na wykształcenie się złóż węgli brunatnych na Kujawach oraz skutki ich częściowego zniszczenia w czasie zlodowaceń. Prz. Geol., 11 (7): 329-332.
5. CHOMIAK L. 2020 - Crevasse splays within a lignite seam at the Tomisławice opencast mine near Konin, central Poland: architecture, sedimentology and depositional model. Geologos, 26 (1): 25-37.
6. CHOMIAK L., DZIAMARA M., KLĘSK J., WACHOCKIR., WIDERA M. 2024 - „Rój” mioceńskich stożków krewasowych w Konińskim Zagłębiu Węgla Brunatnego, Polska środkowa - stan wiedzy Prz. Geol., 72 (5): 215-224.
7. CHOMIAK L., MACIASZEK P., WACHOCKI R., WIDERA M., ZIELINSKI T. 2019 - Seismically-induced soft-sediment deformation in crevasse-splay microdelta deposits (Middle Miocene, central Poland). Geol. Quart., 63 (1): 162-177.
8. CIUK E. 1952 - Obudowie geologicznej złoża węgla brunatnego na Nod Konina. Geol. Biul. Inform., 1: 17.
9. CIUK E., GRABOWSKA I. 1991 - Syntetyczny profil stratygraficzny trzeciorzędu złoża węgla brunatnego Lubstów w Lubstowie, woj. konińskie. Biul. Państw. Inst. Geol., 365: 47-72.
10. DOKTOROWICZ-HREBNICKA J. 1960 - Paralelizacja pokładów węgla brunatnego województwa bydgoskiego i poznańskiego. Biul. Inst. Geol., 157: 69-138.
11. DZIAMARA M., GLACOVÁ V., KLĘSK J., MARSCHALKO M., WACHOCKI R., WIDERA M. 2022 - Wpływ przerostów piaszczystych w węglu brunatnym na działalność górniczą - przykład ze złoża ,,Pątnów IV” (okolice Konina) w środkowej Polsce. Prz. Geol., 70 (5): 376-383.
12. DZIAMARA M., KACZMAREK P., KLĘSK J., WACHOCKI R., WIDERA M. 2023 - Facies and statistical analyses of a crevasse-splay complex at the Tomisławice opencast lignite mine in central Poland. Geologos, 29 (3): 173-181.
13. HERMANOWSKI P., WŁODARSKI W., WIDERA M. 2023 - Budowa geologiczna wysoczyzny północnokonińskiej - procesy oraz osady glacjalne i fluwioglacjalne. [W:] Widera M., Hermanowski P. (red.), Przewodnik Terenowych Warsztatów Sedymentologicznych - Sedymentologia i rozwój strukturalny osadów rzecznych i lodowcowych kenozoiku Polski środkowej. Ślesin, 11-15 września 2023 r. Instytut Geologii UAM, Poznań: 78-85.
14. FEDOROWICZ S., OLSZAK, I. 1987 - Wyniki datowań termolumine-scencyjnych (TL) oraz analiz granulometrycznych próbek z profilu w Malińcu koło Konina. Bad. Fizjograf, nad Pol. Zach., 37: 245-249.
15. FRYDRYCHOWICZ D. 2021 - Plejstoceńska megafauna z odkrywek KWB „Konin” w zbiorach Działu Geologiczno-Przyrodniczego Muzeum Okręgowego w Koninie. MOK, Konińskie Zesz. Muz., 16: 63-75.
16. FRYDRYCHOWICZ D., GALANTKIEWICZ E., KASZTELEWICZ Z., WIDERA M. 2024 - 80 lat Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Część I - historia rozpoznania złóż i ich eksploatacja. Prz. Geol., 72 (10): 532-545.
17. FRYDRYCHOWICZ D., GALANTKIEWICZ E., WIDERA M. 2025 - 80 lat Kopalni Węgla Brunatnego Konin. Część III - słoń leśny Palaeoloxodon antiquus z odkrywki Jóźwin. Prz. Geol., 73 (X): w druku.
18. KĘDZIOR A., WIDERA M., ZIELIŃSKI T. 2021 - Ancient and modern anastomosing rivers: insights from sedimentological and geomorphological case studies of the Triassic, Neogene and Holocene of Poland. Geol. Quart., 65 (4): 54.
19. KLĘSK J. 2023 - Siarka i jej główne minerały w iłach poznańskich (górny neogen) oraz ich wpływ na barwę osadu. Prz. Geol., 71 (5): 249-254.
20. KLĘSK J., BŁACHOWSKI A., KRUSZEWSKI Ł., KUBIAK M., WIDERA M. 2024 - Main colouring minerals in the ‘Poznań Clays’: Case studies from the upper Neogene in the Polish Lowlands. Inż. Miner. - J. Pol. Miner. Eng. Soc., 53 (1): 145-152.
21. KLĘSK J., BŁACHOWSKI A., KRUSZEWSKI Ł., MICHALSKA D., MROZEK-WYSOCKA M., WIDERA M. 2023 - Colours of the upper Neogene “Poznań Clays” in the light of sedimentological, mineralogical and nuclear methods. Geol. Quart., 67 (4): 49
22. KOZYDRA Z. 2013 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Ślesin (477). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
23. KOZYDRA Z., SKOMPSKI S. 1995 - Unikalne stanowisko interglacjału eemskiego w Ruszkówku na Pojezierzu Kujawskim. Prz. Geol., 43 (7): 572-575.
24. KOZYDRA Z., SKOMPSKI S. 1996 - Osady międzymorenowe w okolicy Mikorzyna na Wysoczyźnie Konińskiej. Prz. Geol., 44 (9): 945-949.
25. KREMP G. 1949 - Pollenanalytische Untersuchung des miozänen Braunkohlenlagers von Konin an der Warthe. Palaeontographica B, 90 (1-3): 53-93.
26. KRYGOWSKI B. 1952 - Zagadnienie czwartorzędu i podłoża środkowej części Niziny Wielkopolskiej. Biul. Inst. Geol., 66: 198-213.
27. LINDNER L. (red.) 1992 - Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. Pol. Agen. Ekol., Warszawa: 1-683.
28. ŁYCZEWSKA J. 1959 - Utwory trzeciorzędowe Kujaw Środkowych i Wschodnich. Biul. Inst. Geol., 130: 41-158.
29. MACIASZEK P., CHOMIAK L., URBAŃSKI P., WIDERA M. 2020 - New insights into the genesis of the “Poznań Clays” - upper Neogene of Poland. Civ. Environ. Eng. Rep., 30: 18-32.
30. MAMCZAR J. 1960 - Wzorcowy profil środkowego miocenu Polski środkowej. Biul. Inst. Geol., 157: 13-38.
31. MOLEWSKI P. 2007 - Neotektoniczne i glacidynamiczne uwarunkowania wykształcenia plejstocenu Wysoczyzny Kujawskiej. Wyd. Nauk. UMK, Toruń: 1-139.
32. NOWACKI K. 2009 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polskiwskali 1 : 50 000,ark.Golina(512).Państw.Inst.Geol.,Warszawa.
33. OLENDSKI W. 1962 - O związku powstania złóż węgla brunatnego z tektoniką podłoża. Prz. Geol., 11: 576-579.
34. PAZDUR M.F., STANKOWSKI W., TOBOLSKI K. 1981 - Litologiczna i stratygraficzna charakterystyka profilu z kopalnymi utworami organogenicznymi w Malińcu koło Konina. Bad. Fizjograf. nad Pol. Zach., 37: 79-88.
35. PIWOCKI M., BADURA J., PRZYBYLSKI B. 2004 - Neogen. [W:] Peryt T.M, Piwocki M. (red.), Budowa Geologiczna Polski. T. 1. Stratygrafia. Cz. 3a. Kenozoik - paleogen, neogen. Państw. Inst. Geol., Warszawa: 71-133.
36. PIWOCKI M., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M. 1995 - Litostratygrafia i poziomy sporowo-pyłkowe neogenu na Niżu Polskim. Prz. Geol., 43 (11): 916-927.
37. ROTNICKI K. 1963 - Zagadnienie zasięgu stadiałów leszczyńskiego i poznańskiego w południowo-wschodniej części Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Bad. Fizjograf, nad Pol. Zach., 11: 133-189.
38. RUTKOWSKI E. 1967 - Czwartorzęd wysoczyzny północnokonińskiej i jego podłoże. Pr. Inst. Geol., 48: 5-67.
39. SADOWSKA A., GIŻA B. 1991 - Flora i wiek węgla brunatnego z Pątnowa. Acta Palaeobot., 31 (1-2): 201-214.
40. SŁODKOWSKA B., WIDERA M. 2021 - Vegetation response to environmental changes based on palynological research on the Middle Miocene lignite at the Jóźwin IIB open-cast mine (Konin region, central Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., 91 (2): 149-166.
41. SŁODKOWSKA B., WIDERA M. 2022 - Reconstruction of the sedimentary environment of phytogenic deposits in the Tomisławice open¬cast mine (Konin Region, central Poland). Geol. Quart., 66 (4): 34.
42. STANKOWSKI W. 1988 - Pozycja stratygraficzna szkieletu słonia leśnego w świetle analizy geologicznej stanowiska Jóźwin 84. MOK, Konińskie Zesz. Muz., 2: 95-102.
43. STANKOWSKI W. red. 1991 - Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 1-255.
44. STANKOWSKI W., BIEDROWSKI Z., STANKOWSKA A., KOŁODZIEJ G., WIDERA M., WILKOSZ P. 1995 - Litologia i stratygrafia kenozoiku okolic Konina. Prz. Geol., 43 (7): 559-564.
45. STANKOWSKI W., BLUSZCZ A., NITAM. 1999 - Stanowiska osadów górnoczwartorzędowych Mikorzyn i Sławoszewek w świetle badań geo-logicznych, datowania radiowęglowego i luminescencyjnego oraz analiz palinologicznych. W: Geochronologia górnego czwartorzędu Polski w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego. Inst. Fiz. Politech. Śl. WIND J. Wojewoda, Wrocław: 87-111.
46. STANKOWSKI W., NITA M. 2004 - Stratigraphy of Late Quaternary deposits and their neotectonic record in the Konin area, Central Poland. Geol. Quart., 48 (1): 23-34.
47. STANKOWSKA A., STANKOWSKI W. 1976 - Sytuacja geologiczna kopalnych utworów organicznych z odkrywki Jóźwin w kopalni węgla brunatnego w Koninie. Bad. Fizjograf. nad Pol. Zach., 29A: 167-177.
48. STANKOWSKI W., TOBOLSKI K. 1981 - Osady torfowe i limniczne wieku eemskiego z odkrywki Kazimierz kopalni węgla brunatnego w Koninie - doniesienie wstępne. Bad. Fizjograf. nad Pol. Zach., 34: 171-178.
49. STANKOWSKI W., WIDERA M., WILKOSZ P., DANEL W., PIELACH M. 2013 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, ark. Kleczew (476). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
50. SZAŁAMACHA B. 2011 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, ark. Konin (513). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
51. TOBOLSKI K. 1991 - Biostratygrafia i paleoekologia interglacjału eemskiego i zlodowacenia Wisły rejonu konińskiego. [W:] Stankowski W. (red.), Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Wyniki realizacji Programu RR. II. 14 w okresie 1986-1990. Inst. Bad. Czwart. UAM, Poznań: 45-85.
52. WIDERA M. 1998 - Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej. Geologos, 3: 55-103.
53. WIDERA M. 2000 - Stratigraphy and lithology of Quaternary sediments in the Kleczew region and in key sections of the eastern Wielkopolska Lowland, central Poland. Geol. Quart., 44 (2): 212-220.
54. WIDERA M. 2002 - Próba wyznaczenia współczynnika konsolidacji torfów dla pokładów węgla brunatnego. Prz. Geol., 50 (1): 42-48.
55. WIDERA M. 2007 - Litostratygrafia i paleotektonika kenozoiku podplejstoceńskiego Wielkopolski. Wyd. Nauk. UAM, Poznań: 1-224.
56. WIDERA M. 2012a- Fluwialna geneza ogniwa wielkopolskiego na podstawie danych z obszaru środkowej Polski. Górn. Odkryw., 53 (1-2): 109-118.
57. WIDERA M. 2012b - Macroscopic lithotype characterisation of the 1st Middle-Polish (1st Lusatian) Lignite Seam in the Miocene of central Poland. Geologos, 18 (1): 1-11.
58. WIDERA M. 2013 - Sand- and mud-filled fluvial palaeochannels in the Wielkopolska Member of the Neogene Poznań Formation, central Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 83 (1): 19-28.
59. WIDERA M. 2014a - What are cleats? Preliminary studies from the Konin lignite mine, Miocene of central Poland. Geologos, 20 (1): 3-12.
60. WIDERA M. 2014b - Lignite cleat studies from the first Middle-Polish (first Lusatian) lignite seam in central Poland. Int. J. Coal Geol., 131: 227-238.
61. WIDERA M. 2016 - Depositional environments of overbank sedimentation in the lignite-bearing Grey Clays Member: New evidence from Mid¬dle Miocene deposits of central Poland. Sediment. Geol., 335: 150-165.
62. WIDERA M.2018- Tectonic and glaciotectonic deformations in the areas of Polish lignite deposits. Civ. Environ. Eng. Rep., 28: 182-193.
63. WIDERA M. 2020 - Slump folds within mid-Miocene crevasse-splay deposits: a unique example from the Tomisławice lignite opencast mine in central Poland. Geol. Quart., 64 (3): 711-722.
64. WIDERA M. 2021 - Geologia polskich złóż węgla brunatnego. Bogucki Wydaw. Nauk., Poznań: 1-180.
65. WIDERA M. 2022 - Zarys geologii okolic Poznania, Turku i Konina. Bogucki Wydaw. Nauk., Poznań: 1-97.
66. WIDERA M. 2024 - Budowa geologiczna kenozoiku w otoczeniu Kleczewa na przykładzie jóźwińskich odkrywek węgla brunatnego - okolice Konina, wschodnia Wielkopolska. MOK, Konińskie Zesz. Muz, 18: 75-86.
67. WIDERA M. (red.) 2009 - Geologia kenozoiku Niżu Polskiego. Przewodnik do ćwiczeń terenowych z geologii kenozoiku i geomorfologii. Wydaw. Nauk. UAM, Poznań: 1-164.
68. WIDERA M., CHOMIAK L., GRADECKI D., WACHOCKI R. 2017b - Osady glifu krewasowego z miocenu Polski środkowej w okolicach Konina. Prz. Geol., 65 (4): 251-258.
69. WIDERA M., CHOMIAK L., WACHOCKI R. 2023 - Distinct types of crevasse splays formed in the area of Middle Miocene mires, central Poland: Insights from geological mapping and facies analysis. Sediment. Geol., 443: 106300.
70. WIDERA M., CHOMIAK L., ZIELIŃSKI T. 2019 - Sedimentary facies, processes and paleochannel pattern of an anastomosing river system: an example from the Upper Neogene of Central Poland. J. Sediment. Res., 89 (6): 487-507.
71. WIDERA M., DZIAMARA M., KLĘSK J., WACHOCKI R. 2024 - Four in one: a new crevasse-splay complex from the Middle Miocene of cen¬tral Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 94 (1): 1-18.
72. WIDERA M., GLACOVÁ V., MARSCHALKO M. 2022 - Origin of clastic partings and their impact on ash yield in mined lignite: A case study from Middle Miocene of central Poland. J. Clean. Product., 378: 134401.
73. WIDERA M., HERMANOWSKI P. red. 2023 - PrzewodnikTerenowych Warsztatów Sedymentologicznych - Sedymentologia i rozwój strukturalny osadów rzecznych i lodowcowych kenozoiku Polski środkowej. Ślesin, 11-15 września 2023 r., Inst. Geol. UAM, Poznań: 1-125.
74. WIDERA M., JACHNA-FILIPCZUK G., KOZULA R., MAZUREK S. 2007 - From peat bog to lignite seam: a new method to calculate the consolidation coefficient of lignite seams, Wielkopolska region in central Poland. Int. J. Earth Sci., 96: 947-955.
75. WIDERA M., KLĘSK J. 2023 - Mioceńskie środowiska rzeczne: tektonika i sedymentologia. [W:] Widera M., Hermanowski P. (red.), Przewodnik Terenowych Warsztatów Sedymentologicznych - Sedymentologia i rozwój strukturalny osadów rzecznych i lodowcowych kenozoiku Polski środkowej. Ślesin, 11-15 września 2023 r. Inst. Geol. UAM, Poznań: 20-28.
76. WIDERA M., KOWALSKA E., FORTUNA M. 2017a - A Miocene anastomosing river system in the area of Konin Lignite Mine, central Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 87 (2): 157-168.
77. WIDERA M., ZIELIŃSKI T., CHOMIAK L., MACIASZEK P., WACHOCKI R., BECHTEL A., SŁODKOWSKA B., WOROBIEC E., WOROBIEC G. 2021 - Tectonic-climatic interactions during changes of depositional environments in the Carpathian foreland: An example from the Neogene of central Poland. Acta Geol. Pol., 71 (4): 519-542.
78. WŁODARSKI W. 2002 - Style synsedymentacyjnej deformacji morenowych glin szarych w rejonie Konina. Rozprawa doktorska. Arch. Inst. Geol. UAM: 1-167.
79. WŁODARSKI W. 2014 - Geometry and kinematics of glaciotectonic deformation superimposed on the Cenozoic fault-tectonic framework in the central Polish Lowlands. Q. Sci. Rev., 94: 44-61.
80. WŁODARSKI W., WIDERA, M., UŚCINOWICZ G. 2009 - Stanowisko Maliniec. [W:] Widera M. (red.), Geologia kenozoiku Niżu Polskiego. Przewodnik do ćwiczeń terenowych z geologii kenozoiku i geomorfologii. Wydaw. Nauk. UAM, Poznań: 129-134.
81. WOROBIEC E., WIDERA M., WOROBIEC G. 2022a - Palaeoenvironment of the middle Miocene wetlands at Drzewce, Konin region, central Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 92 (2): 201-218.
82. WOROBIEC G., WOROBIEC E., GEDL P., KASIŃSKI J.R., PERYT D., WIDERA M. 2022b - Terrestrial-aquatic wood-inhabiting ascomycete Potamomyces from the Miocene of Poland. Acta Palaeont. Pol., 67 (3): 737-744.
83. WOROBIEC G., WOROBIEC E., WIDERA M., SŁODKOWSKA B. 2024 - Cancellidium intergraniferum (R. Potonié & S.C.D. Sah) G. Worobiec & E. Worobiec, comb. nov. from the Miocene of Poland, with remarks on the fossil history and palaeoecological potential of Cancellidium. Palynology, 48 (3): 2312277.
84. ZIELIŃSKI T., WIDERA M. 2020 - Anastomosing-to-meandering transitional river in sedimentary record: A case study from the Neogene of central Poland. Sediment. Geol., 404: 105677.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-185ba7dd-4897-4f67-bea4-0797b348bb5d