The exhibition "Village and Small Town" and the "Borderland Town" in Biłgoraj. Rescuing memory or falsifying the history of an image of a Polish traditional landscape

• Autorzy: Tejszerska Anna

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc210105

Warianty tytułu

PL

„Wieś i miasteczko” a „miasteczko kresowe”. Ratowanie pamięci czy falsyfikacja historycznego krajobrazu Polski

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of the article is the presentation and critical assessment of a development called "The town on the trail of cultures" or "Borderland Town" currently created in Biłgoraj. The main subject of the research is a contemporary composition, which is a free interpretation of historical architecture, in many respects far from factual credibility, but aspiring to be a tourist and cultural destination. The idea of building these houses and commercial properties was to replicate the traditional wooden small-town architecture of the region. Alongside them, of great interest to tourists, are replicas or copies of historic public buildings and places of worship, characteristic of the ethnic diversity of the eastern areas of the First and Second Polish Republic. The emerging district was evaluated in the context of the role of architecture in building local and national identity and the danger, from an educational point of view, of falsifying history. The architectural form and urban layout of the project, as well as its ideational premises was analysed. Special attention was paid to the noble objectives that accompanied the creation of the complex, and their convergence with the intentions of the architects who a century ago shaped the forms of the Polish national style. At the same time, the negative consequences of creating a peculiar hybrid of a historicizing but still contemporary composition and a kind of open-air museum, which should be characterized by reliable compliance with the facts, were shown. This type of procedure has led to creating an illusion of an authentic historic settlement, its falsification and popularisation of a distorted image of an historic town. The work was based on in-situ studies as well as analyses of archival illustrations and textual material and research into the authentic, historical architecture of the region, which was to serve as a model for the designed complex.

PL

Celem artykułu jest prezentacja i wieloaspektowa, krytyczna ocena realizowanej obecnie w Biłgoraju inwestycji określanej mianem „miasteczka na szlaku kultur” bądź „miasteczka kresowego”. Przedmiotowe założenie to współczesna kompozycja stanowiąca wolną interpretację zabudowy historycznej, pod wieloma względami daleka od faktograficznej wiarygodności, a pretendująca do roli destynacji turystyczno-kulturowej. Mieszkaniowo-usługowe założenie, nawiązujące zewnętrzną formą do tradycyjnej drewnianej małomiasteczkowej architektury regionu, uzupełniane jest – stanowiącymi atrakcje turystyczne – replikami bądź kopiami historycznych obiektów użyteczności publicznej i kultu, charakterystycznych dla etnicznego bogactwa wschodnich obszarów I i II Rzeczypospolitej. Powstający kompleks oceniono zarówno w kontekście roli architektury w budowaniu tożsamości lokalnej i narodowej, jak i niebezpieczeństwa zafałszowania historii na płaszczyźnie edukacyjnej. Analizie poddano formę architektoniczną, układ urbanistyczny i ideowe przesłanki założenia. Zwrócono uwagę na szczytne cele towarzyszące powstaniu kompleksu i ich zbieżność z zamierzeniami architektów kształtujących przed stu laty formy polskiego stylu narodowego. Jednocześnie wykazano negatywne konsekwencje kształtowania swoistej hybrydy historyzującej, ale współczesnej kompozycji z rodzajem skansenu, który powinna cechować rzetelna zgodność z faktografią. Tego typu zabieg doprowadził do stworzenia iluzji autentycznej zabytkowej osady, falsyfikacji oraz popularyzacji zniekształconego obrazu historycznego miasta. Poza analizą in situ, w pracy wykorzystano archiwalny materiał ilustracyjny i tekstowy oraz wyniki badań autentycznej historycznej zabudowy regionu, która stanowić miała wzorzec projektowanego założenia.

Słowa kluczowe

EN

open-air museum; pastiche; architecture; historical Polish landscape; wooden architecture; Biłgoraj

PL

skansen; pastisz; architektura; historyczny krajobraz Polski; architektura drewniana; Biłgoraj

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 1 (65)
• Strony: 39--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., il.

Twórcy

autor

Tejszerska Anna

• Faculty of Natural Sciences and Health, the John Paul II Catholic University of Lublin

• https://orcid.org/0000-0001-7872-4496

Bibliografia

• [1] Schatt-Babińska K., Europocentryczne i dalekowschodnie spojrzenie na wartość autentyzmu zabytku – dokument z Nara jako próba pogodzenia odmiennych poglądów, "Gdańskie Studia Azji Wschodniej" 2016, nr 10, 28–40.
• [2] Rouba B.J., Autentyczność i integralność zabytków, "Ochrona Zabytków" 2008, t. 56, nr 4(243), 37–57.
• [3] Warchoł M., Between authenticity and imitation. The problem of reconstruction of the historical carpenter constructions, "Architectus" 2016, nr 1(45), 83–95, doi: 10.5277/arc160108.
• [4] Dziedzictwo architektoniczne. Rekonstrukcje i badania obiektów zabytkowych, cz. 1: Rekonstrukcje i autentyzm w zabytkowych zespołach architektonicznych i ogrodowych, E. Łużyniecka (red.), Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2017.
• [5] Kornecki M., Miejsce budownictwa drewnianego w krajobrazie kulturowym Polski, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 1987, nr 3–4, 167–187.
• [6] Jabłoński W., Jak się odbuduje wieś polska?, "Przegląd Techniczny" 1917, nr 37–38, 313.
• [7] Komunikat Koła Architektów w Warszawie w sprawie odbudowy wsi polskiej (ściany budowli wiejskich), "Przegląd Techniczny" 1915, nr 7–8, 64–67.
• [8] Mielczarek Z., Ocena stanu technicznego zabytkowego budownictwa drewnianego w Polsce na podstawie wybranych obiektów, "Kwartalnik Architektury i Urbanistyki" 2002, t. 47, z. 1, 4–30.
• [9] Gloger Z., Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, Druk W. Łazarskiego, Warszawa 1907–1909.
• [10] Łopaciński H., Okazy staropolskiego stylu budowlanego w Goraju i Wrzelowcu, "Wisła" 1902, t. 16, z. 3, 372–377.
• [11] Barucki T., Architektura polski, Arkady, Warszawa 1985.
• [12] Odbudowa polskiej wsi: projekty chat i zagród włościańskich, Ekielski W. (red.), Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Wsi i Miast w Krakowie, Kraków 1915.
• [13] Odbudowa polskiego miasteczka. Projekty domów opracowane przez grono architektów polskich, Gałęzowski J. (red.), Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Wsi i Miast w Krakowie, Kraków 1916.
• [14] Odbudowa polskiego miasteczka. Projekty budynków użyteczności publicznej, opracowane przez grono architektów polskich, J. Pokutyński (red.), Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Wsi i Miast w Krakowie, Kraków 1918.
• [15] Szyller S., Czy mamy polską architekturę?, "Przegląd Techniczny" 1913, nr 34–39, 43–44, 51–52.
• [16] Szyller S., Czy mamy polską architekturę?, Koło Architektów w Warszawie, Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1916.
• [17] Szyller S., W obronie budownictwa drzewnego, Koło Architektów, Warszawa 1915.
• [18] Materiały do Architektury Polskiej. Wieś i miasteczko, Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa 1916.
• [19] Kalinowski W., Drewniane podcienia rynków południowej Lubelszczyzny, "Ochrona Zabytków" 1952, R. 5, nr 2(17), 111–116.
• [20] Europejska Rada Urbanistów, Nowa Karta Ateńska 2003. Wizja miast XXI wieku, Lizbona 2003 [La Nouvelle Charte d’Athenes 2003/The New Charter of Athens 2003, Alinea Editrice, Firenze 2003].
• [21] Górak J., Podcieniowa zabudowa miasteczek Lubelszczyzny, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Oddział Wojewódzki, Zamość 1996.
• [22] Thullie C., Podcienia i arkadowe dziedzińce w zabytkowej architekturze Polski, "Teka Komisji Urbanistyki i Architektury" 1971, t. 5, 119–130.
• [23] Memoriał Techników Polskich w sprawie odbudowy miast, miasteczek i wsi, "Czasopismo Techniczne" 1916, nr 3–4, 24–27.
• [24] Piechotka M., Dlaczego bożnice drewniane powstały właśnie w Pol sce, http://culture.pl/pl/artykul [accessed: 20.05.2020].
• [25] Zachwatowicz J., Odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie (prace Komisji Architektoniczno­Konserwatorskiej Obywatelskie go Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie), "Ochrona Zabytków" 1973, t. 26, nr 1(100), 13–20.
• [26] Tejszerska A., Tożsamość i tradycja – niezbywalne wartości przestrzeni miejskiej, [in:] A. Kurkowska, I. Mikołajczyk (red.), Wartość a przestrzeń architektoniczna, Wydawnictwo Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2017, 87–108.
• [27] Szyszko-Bohusz A., Zadania polskiej architektury nowoczesnej, "Czasopismo Techniczne" 1913, nr 2, 14–18.
• [28] Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018. Religious denominations in Poland 2015–2018, Główny Urząd Statystyczny/Statistics Poland, Warszawa 2019.
• [29] Górak J., Regionalne formy architektury drewnianej Lubelszczyzny na tle zagadnień osadniczych, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Oddział Wojewódzki, Zamość 1994.
• [30] Eber E., Schumacher F., O znaczeniu dziejów architektury dla twórczości architektonicznej, "Przegląd Techniczny" 1916, nr 11–12, 101–104.
• [31] Nowicka J., Miasteczko kresowe w Biłgoraju, "Kurier Lubelski" 2014, 17 March, http://www.kurierlubelski.pl [accessed: 30.05.2018].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).