Problematyka niszczenia papierów gumowanych z reaktywowaną warstwą kleju. Cz. 1

• Autorzy: Zięba Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.15199/54.2022.5.2

Warianty tytułu

EN

The issues of damage gummed papers with reactivated adhesive film. Part 1

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Różnorodne papiery podgumowane, takie jak obiekty filatelistyczne, nalepki, etykiety, coraz częściej spotyka się w zasobach muzealnych i kolekcjach prywatnych. Pierwotnie pełniły zazwyczaj funkcje użytkowe. Obecnie są bardzo wymagającym materiałem historycznym do przechowywania. Najwięcej zmian świadczących o ich niszczeniu można zaobserwować na papierach nieprzyklejonych do innego podłoża, a posiadających odsłoniętą warstwę kleju, tzw. gumy. W polskiej i zagranicznej literaturze przedmiotu liczba publikacji na temat zmian optycznych i fizykochemicznych papierów z filmem kleju reaktywowanego – określanych jako papiery podgumowane – jest bardzo ograniczona. W celu opracowania strategii ochrony papierów podgumowanych przed niszczeniem należy wziąć pod uwagę ich szczególną specyfikę: technikę i technologię wykonania, pierwotną i obecną ich funkcję oraz mechanizmy oddziaływania na siebie dwóch skrajnie różnych materiałów – gumy i podłoży papierowych z mediami na ich powierzchni. Na przykładzie najliczniej występujących w kolekcjach prywatnych i muzealnych papierów podgumowanych – znaczków pocztowych – przedstawiono wyniki rejestracji makro- i mikroskopowego obrazu wyglądu warstwy kleju. Zastosowane metody obserwacji są propozycją części badań wstępnych, które mogą posłużyć do analizy stanu zachowania powierzchni papierów z teksturowaną i połyskującą warstwą kleju. Zaobserwowano liczne zmiany optyczne w postaci przebarwień, „wtopionych” w gumę zanieczyszczeń, różnorodnie wyglądającej siatki spękań i wykruszających się fragmentów warstwy kleju, świadczących o szczególnej jej wrażliwości na procesy starzeniowe i uszkodzenia fizyczne.

EN

Various gummed papers, such as philatelic objects, stickers, labels are more and more often found in museum resources and private collections. Originally, they usually served utility functions.Currently, they are very de- manding historical material for storage.Most of the changes proving their destruction can be observed on papers not stuck to another substrate, but with an exposed layer of adhesive, the so-called gum.Number of publications in Polish and foreign literature on the subject about optical and physicochemical changes to papers with a reactivated adhesive film – referred to as gummed papers – is very limited. In order to develop a strategy for the protection of gummed papers against destruction, their special specificity should be taken into account: the technique and technology of production, their original and present function, and the mechanisms of interaction of two extremely different materials – gum and paper substrates with media on their surface. On the example of the most numerous in private and museum collections gummed papers – postage stamps – the results of recording the macro- and microscopic image of the appearance of the adhesive layer are presented. The methods of observation used are a proposal of some of the preliminary tests that can be used to analyze the state of preservation of the surface of papers with a textured and glossy adhesive layer. Numerous optical changes were observed in the form of discoloration, "embedded" impurities in the gum, variously looking pattern of cracks and crumbling fragments of the adhesive layer, which proves its particular sensitivity to aging processes and physical damage.

Słowa kluczowe

PL

papier podgumowany; guma naturalna; klej skrobiowy; kleje glutynowe; guma; gumowanie papieru; historyczny papier reaktywowany; niszczenie papierów podgumowanych; higroskopijność gumy; starzenie się papierów podgumowanych; uszkodzenia papierów gumowanych; film kleju na papierze

EN

gummed paper; natural gum; starch adhesive; animal adhesive; historical paper with reactivated adhesive film; damage

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Przegląd Papierniczy
• Rocznik: 2022
• Tom: R. 78, nr 5
• Strony: 278--283
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.

Twórcy

autor

Zięba Agnieszka

• Katedra Konserwacji-Restauracji Papieru i Skóry, Wydział Sztuk Pięknych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

• https://orcid.org/0000-0002-0537-6627

Bibliografia

• [1] American Paper Institute, American Paper and Pulp Association. 1980. „Gummed Paper”, The dictionary of paper : a compendium of terms commonly used in the U.S. pulp, paper and allied industries. New York. American Paper Institute.
• [2] Alexander M. 1981. "Animal Glues and Related Materials: An Annotated Bibliography”. IICM Bulletin. Tom. 7, no. 1.
• [3] Dollemore Doug. 2007. Scotch® Transparent Tape, A National Historic Landmark. Washington. American Chemical Society. https://www.acs.org/content/dam/acsorg/education/whatischemistry/landmarks/scotchtape/scotch-transparent-tape-historical-resource.pdf
• [4] Ellis M.H. 1980. „Metalpoint Drawings: Special Conservation Problems for Collectors”. Drawing 2 (3) : 59-61.
• [5] Glicksman Martin & Sand Ralph. 1973. „Industrial Gums”. New York. Academic Press.
• [6] Greenwood Scott & Son. 1907. „The treatment of paper for special purposes; a practical introduction to the preparation of paper products for a great variety of purposes”. London, New York. D. Van Nostrand.
• [7] Hampel Tadeusz (red). 1993. „Guma”. Encyklopedia Filatelistyki. Warszawa. Polskie Wydawnictwo Naukowe.
• [8] Kiełbasa-Schoeni Adam, Stanisław Fołta. 2002. Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999. Gliwice. U Marka.
• [9] Lavigne John R. 1986. „Gummed Paper”. Pulp & Paper Dictionary. San Francisco, California, USA. Miller Freeman Publications.
• [10] Magdzik Sławomir 1992. „Introligatorstwo przemysłowe”. Warszawa. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
• [11] Maynor C. van der Reyden D. 46. Adhesives. 1989. Paper Conservation Catalog, The Book and Paper Group of the American Institute for Conservation of Historic and Artistic Works, sixth edition. Washington. American Institute for Conservation of Historic and Artistic Works. https://cool.culturalheritage.org/coolaic/sg/bpg/pcc/46_adhesives.pdf (dostęp: 2022.04.23)
• [12] McGraw-Hill. 2002. „Gummed Paper”, Dictionary of Scientific & Technical Terms – 6 Edition . New York. McGraw-Hill Book Company.
• [13] Meer George. „Gum Arabic”. 8-1 – 8-21. Davidson Robert L. 1980. Handbook of Water – Soluble Gums and Resins. New York : Mc Graw-Hill Book Company.
• [14] Meer William. „Gum Arabic”. 8-1 – 8-21. Meer George. „Gum Ghatti”. 9-1 – 9-8. Meer William. „Gum Karaya”. 10-1 – 10-13. Davidson Robert L. 1980. Handbook of Water –Soluble Gums and Resins. New York : Mc Graw-Hill Book Company.
• [15] Polska Norma PN-87-P-50007. „Wytwory papiernicze, podział”. Warszawa 1987. Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
• [16] Ramos Pawel, Broncel Mateusz. 2022. ”Influence of Storage Conditions on the Stability of Gum Arabic and Tragacanth”. Molecules. 27 (5) : 1510. https://doi.org/10.3390/molecules27051510
• [17] Roberts Matt T., Etherington Don. 1981. „Gummed paper”. Bookbinding And The Conservation Of Books A Dictionary Of Descriptive Terminology.
• [18] Rutenberg M.W. Starch and Its Modification. 22-1 – 22-73. Davidson Robert L. 1980. Handbook of Water – Soluble Gums and Resins. New York. Mc Graw-Hill Book Company.
• [19] Smith Merrily A, Jones Norvell M. M., Susan Page L and Dirda Marian Peck. 1983. „Pressure-Sensitive Tape and Techniques for its Removal From Paper”. Book and Paper Group, The American Institute for Conservation. Washington. American Institute for Conservation of Historic and Artistic Works
• [20] Tupolos Aniela i inni. 1989. „Guma Brytyjska”. Leksykon Naukowo Techniczny z suplementem A-O, wydanie 4. Warszawa. Wydawnictwo Naukowo Techniczne.
• [21] Wijnekus F.J.M., Wijnekus E.F.P.H. 1983. „Gummed Paper”. Dictionary of the Printing and Allied Industrie. London; New York; Amsterdam : Elsevier.
• [22] William H. Shecut a& Horace. H. Day. 1845. „Improvement in adhesive plaster”. United States Patent Office Specification forming part of Letters Patent No. 3,965. https://patentimages.storage.googleapis.com/7d/77/e0/b5659035a73a96/US3965.pdf (dostęp: 2022.04.20).
• [23] Windyka Teresa. 2007. „Przyczynek do dziejów technik, zdobienia papierów”. Rocznik Muzeum Papiernictwa. Tom I: 32-33. Duszniki-Zdrój.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).