Zróżnicowanie skrajnych sum miesięcznych opadów atmosferycznych w polskich Karpatach Zachodnich i ich przedpolu

• Autorzy: Cebulska Marta , Twardosz Robert

Identyfikatory

DOI

10.32045/PG-2020-004

Warianty tytułu

EN

The Distribution of Extreme Monthly Precipitation Totals in the Polish Western Carpathians and Their Foreland Over the Year

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Scharakteryzowano najwyższe (Pmax) i najniższe (Pmin) sumy opadów miesięcznych w roku z 18 stacji w polskich Karpatach Zachodnich i ich przedpolu z okresu 138-letniego 1881-2018. W pracy tej skoncentrowano się na charakterystyce ich zmienności rocznej i wieloletniej. Karpaty Polskie, ze względu na urozmaiconą rzeźbę, są obszarem w Polsce o największym zakresie zróżnicowania ilości opadów tak w przestrzeni, jak i w czasie, od całkowitego braku opadów do 500 mm w miesiącu. Pmax mają bardziej wyrazisty przebieg roczny częstości niż Pmin. Skrajne sumy opadów miesięcznych w 138-leciu, zarówno Pmax jak i Pmin, nie wykazują istotnego statystycznie trendu zmian, co jest zgodne z brakiem trendu w ogólnej ilości opadów na tym obszarze.

EN

The paper focuses on the highest (Pmax) and lowest (Pmin) monthly precipitation totals over a period of one year from 18 sites in the Polish Western Carpathians and their foreland over the 138-year period from 1881 to 2018. It then uses the results to discuss the characteristics of the annual and long-term variability of such precipitation. On account of their varied relief, the Polish Carpathian Mountains display the greatest temporal and spatial variability of precipitation in Poland, ranging from complete absence to 500 mm per month. While Pmax demonstrates a more pronounced annual frequency pattern than Pmin, neither of them follows a statistically significant trend of variation. This is consistent with the absence of a trend as regards overall precipitation volumes in this area.

Słowa kluczowe

PL

ekstremalne opady; opady miesięczne; polskie Karpaty

EN

extreme precipitation; monthly precipitation; Polish Carpathians

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2020
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 55--68
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Cebulska Marta

• Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki, Kraków, Polska

autor

Twardosz Robert

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Geografii i Geologii, Kraków, Polska

Bibliografia

• [1] Bissolli P., Friedrich K., Rapp J., Ziese M., 2011, Flooding in eastern central Europe in May 2010 – reasons, evolution and climatological assessment, Weather, 66 (6), 147-153, DOI: 10.1002/wea.759.
• [2] Błażejczyk K., 2019, Sezonowa i wieloletnia zmienność niektórych elementów klimatu w Tatrach i Karkonoszach w latach 1951-2015, Przegląd Geograficzny, 91 (1), 41-62, DOI: 10.7163/PrzG.2019.1.2.
• [3] Cebulak E., 1998, Przegląd opadów ekstremalnych, które wywołały powodzie w XX wieku w dorzeczu górnej Wisły, [w:] Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku, J. Grela, L. Starkel (red.), Wydawnictwo Oddziału PAN w Krakowie, 21-37.
• [4] Cebulska M., 2018, Okresy bez opadów i ze słabymi opadami w polskich Karpatach (1984-2013), Polish Journal of Agronomy, 34, 52-61, DOI: 10.26114/pja.iung.355.2018.34.06.
• [5] Cebulska M., Twardosz R., 2010, Zmienność czasowa najniższych miesięcznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły (1901-2000), Przegląd Geofizyczny, 3-4, 175-188.
• [6] Cebulska M., Twardosz R., 2012, Zmienność czasowa najwyższych miesięcznych sum opadów atmosferycznych w Polskich Karpatach Zachodnich (1951-2005), Prace Geograficzne, 128, 123-134.
• [7] Fal B., Bogdanowicz E., Dobrzyńska I., 2002, Powódź w 2001 roku – opis syntetyczny, Gospodarka Wodna, 2, 52-60.
• [8] Kossowska-Cezak U., Bajkiewicz-Grabowska E., 2008, Podstawy hydrometeorologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 268 s.
• [9] Łupikasza E., Niedźwiedź T., Pinskwar I., Ruiz-Villanueva V., Kundzewicz Z. W., 2016, Observed changes in air temperature and precipitation and relationship between them, in the Upper Vistula Basin, [w:] Flood Risk in the Upper Vistula Basin, Z. Kundzewicz, M. Stoffel, T. Niedźwiedź, B. Wyżga (red.), Springer International Publishing, 155-188, DOI: 10.1007/978-3-319-41923-7_8.
• [10] Maciejewski M., Ostojski M. S., Walczykiewicz T. (red), 2011, Dorzecze Wisły, monografia powodzi maj-czerwiec 2010, IMGW-PIB, Warszawa, 236 s.
• [11] Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat, [w:] Dorzecze górnej Wisły. Część I. , I. Dynowska, M. Maciejowski (red.), Wydawnictwo PWN, Kraków, 68-84.
• [12] Niedźwiedź T., Twardosz R., Walanus A., 2009, Long-term variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns, Theoretical and Applied Climatology, 98 (3-4), 337-350, DOI: 10.1007/s00704-009-0122-0.
• [13] Twardosz R., 2019, Anomalously warm months in 2018 in Poland in relation to circulation patterns, Weather, 74 (11), 374-382, DOI: 10.1002/wea.3588.
• [14] Twardosz R., Cebulska M., 2014, Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881-2010), Prace Geograficzne, 138, 7-28.
• [15] Twardosz R., Cebulska M., Walanus A., 2016, Anomalously heavy monthly and seasonal precipitation in the Polish Carpathian Mountains and their foreland during the years 1881-2010, Theoretical and Applied Climatology, 126, 323-337, DOI: 10.1007/s00704-015-1570-3.
• [16] Woźniak A., 2012, Opady w 2010 roku w Krakowie na tle wielolecia 1863-2010, Przegląd Geofizyczny, 3-4, 407-420.
• [17] Woźniak A., 2013, Opady w 2010 roku w Karpatach Polskich na tle wielolecia 1881-2010, Prace Geograficzne, 133, 35-48.
• [18] Wypych A., Ustrnul Z., Schmatz D. R., 2018, Long-term variability of air temperature and precipitation conditions in the Polish Carpathians, Journal of Mountain Science, 15 (2), 237-253, DOI: 10.1007/s11629-017-4374-3.
• [19] Żmudzka E., 2011, Współczesne zmiany klimatu wysokogórskiej części Tatr, Prace i Studia Geograficzne, 47, 217-226.