Tradycja i współczesność w architekturze Zakopanego. Wybrane aspekty

• Autorzy: Węcławowicz-Gyurkovich Ewa , Godula-Węcławowicz Róża

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK67ZAKOPANE

Warianty tytułu

EN

Tradition and contemporaneity in the architecture of Zakopane: selected aspects

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Drewniana architektura Zakopanego, intensywnie rozwijającego się z końcem XIX i w pierwszej dekadzie XX wieku, stanowi odmienny od innych regionów fenomen. Jest wypadkową tradycji kultury górali podhalańskich i motywów zaczerpniętych ze stylistyki historycznej, twórczo przetworzonych przez Stanisława Witkiewicza w oryginalny styl w architekturze i zdobnictwie. Styl zakopiański został zaadaptowany przez kolejne pokolenia Podhalan, którzy nadal uznają go za własny; co więcej, do dziś stanowi wzorzec dla architektów i projektantów. W nowych realizacjach w Zakopanem można zaobserwować rozmaite formy budynków – twórcze interpretacje stylu, realizacje kontrowersyjne albo powierzchownie nawiązujące do tradycji. Długie trwanie idei Witkiewicza wpisuje się w kulturową kategorię „tradycji wynalezionej”, rozumianej procesualnie, podlegającej przekształceniom i reinterpretacji.

EN

The wooden architecture of Zakopane, which developed intensively at the close of the nineteenth century and in the first decade of the twentieth century, is a phenomenon that differs from those in other regions. It is a synthesis of traditional culture of the gorals of Podhale and motifs derived from historic stylistics, transformed by Stanisław Witkiewicz into an original style in architecture and decoration. The Zakopane Style was adapted by successive generations of the inhabitants of Podhale who still consider it as their own. Moreover, it is still a pattern and model for architects and designers. In new buildings in Zakopane one may observe various forms of buildings-creative interpretations of the style, controversial ones, or ones with superficial ties to tradition. The continued persistence of Witkiewicz’s ideas is inscribed into the cultural category of “invented tradition,” understood as processual and subject to transformations and reinterpretation.

Słowa kluczowe

PL

Zakopane; architektura drewniana; interpretacje tradycji; tradycja wynaleziona

EN

Zakopane; wooden architecture; interpretations of tradition; invented tradition

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 67
• Strony: 61--70
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Węcławowicz-Gyurkovich Ewa

• Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

• https://orcid.org/0000-0003-3920-445X

autor

Godula-Węcławowicz Róża

• IAE PAN, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

• https://orcid.org/0000-0002-4657-3539

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Barabasz Stanisław, Sztuka ludowa na Podhalu, reprint, Kielce 2001, cz. 2–3.
• 2. Godula Róża, Węcławowicz Tomasz, Regionalizm a styl narodowy – kilka uwag, „Teka Komisji Urbanistyki Architektury” 1986, t. 10.
• 3. Gorzelik Jerzy, „Zrodzone z duszy ludu”. Ochrona sakralnej architektury drewnianej na międzywojennym Górnym Śląsku a polsko-niemiecki spór o narodowy charakter regionu, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 61.
• 4. Hobsbawm Eric, Ranger Terence (red.), Tradycja wynaleziona, Kraków 2008.
• 5. Jagiełło Michał, Wstęp do listów o stylu zakopiańskim 1892–1912, Kraków 1979.
• 6. Kosiński Wojciech, Węcławowicz Tomasz, Włodzimierz Gruszczyński. Kreacje, projekcje, utopie, Kraków 2017.
• 7. Matlakowski Władysław, Wspomnienia z Zakopanego, Kraków 1989.
• 8. Moździerz Zbigniew, Architektura i rozwój przestrzenny Zakopanego 1600–2013, Zakopane 2013.
• 9. Moździerz Zbigniew, Budownictwo i architektura od powstania Zakopanego do odzyskania przez Polskę niepodległości, „Przestrzeń, Urbanistyka, Architektura” 2020, vol. 1.
• 10. Stefański Krzysztof, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź 2002.
• 11. Tomaszek Tomasz, Translokacja budynku drewnianego jako interpretacja miejsca historycznego – studium przypadku chat o konstrukcji zrębowej, zlokalizowanych w stanie Tennessee USA, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 64.
• 12. Tondos Barbara, Architektura drewniana w Zakopanem, [w:] Tadeusz P. Szafer (red.), Teka architektury współczesnej ziem górskich PAN, Kraków 1993.
• 13. Witkiewicz Stanisław, Wybór pism estetycznych, Kraków 2009.
• 14. Żychoń Stefan, Elementy struktury przestrzennej polskiego i słowackiego Podtatrza, Kraków 1970.
• Akty prawne / Legal acts
• 15. Ustawa z 23 lipca 2003 O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2017, poz. 2187, z późn. zm.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 16. Gminny program opieki nad zabytkami gminy miejskiej Zakopane 2018–2021, www.zakopane.pl›media›download.pdf.
• 17. Strategia Rozwoju Miasta Zakopane na lata 2017–2026, https://bip.zakopane.eu/strategia-rozwoju-miasta-zakopane-na-lata-2017-2026.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).