The origins and history of the spatial development of Rabka-Zdrój during the medieval period – introduction to research

• Autorzy: Krupa M.

Identyfikatory

DOI

10.4467/2353737XCT.17.207.7750

Warianty tytułu

PL

Geneza powstania i historia rozwoju przestrzennego Rabki-Zdroju w okresie średniowiecza – wstęp do badań

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This article concerns the origins and the history of spatial development of Rabka-Zdrój during the medieval period. It discusses the literature of the subject as well as research methods thanks to which it was possible to prepare prolegomena to the research on the history of Rabka within the given period. During the medieval period, Rabka was a small village owned by the Cistercian monastery in Szczyrzyc. The impulse for the development of settlement in this area must have been provided by salt deposits, known since the 12th century, which were primarily used by the monastery. Only with time they started to be explored by subsequent owners of the village. The spatial layout of Rabka developed basing on the local and longdistance routes existing in the Middle Ages, which ran through the village. The article addresses the issue of the development of the village, which suddenly transformed in the 19th century, becoming one of the most important Polish health resorts.

PL

Niniejszy artykuł dotyczy genezy powstania oraz historii rozwoju przestrzennego Rabki-Zdrój w okresie średniowiecza. Omówiono w nim literaturę przedmiotu, a także metody badań, dzięki którym udało się opracować prolegomenę do badań nad dziejami Rabki w założonym okresie. Rabka w średniowieczu była niewielką wsią należącą do klasztoru cystersów w Szczyrzycu. Impulsem do rozwoju osadnictwa na tym terenie były zapewne znane od wieku XIII złoża soli, z których pierwotnie korzystał klasztor. Dopiero z czasem były one eksplorowane przez kolejnych właścicieli wsi. Układ przestrzenny Rabki rozwinął się na podstawie istniejących w średniowieczu traktów ponadlokalnych oraz lokalnych wiodących przez wieś. Przedmiotowy artykuł przybliża zagadnienie rozwoju miejscowości, która w wieku XIX uległa nagłej metamorfozie, stając się jednym z najważniejszych polskich uzdrowisk.

Słowa kluczowe

EN

Rabka; Middle Ages; history; spatial layout

PL

Rabka; średniowiecze; historia; układ przestrzenny

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Technical Transactions
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 12(114)
• Strony: 25--34
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., il.

Twórcy

autor

Krupa M.

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

Bibliografia

• [1] Beiersdorf Z., Krasnowolski B., Rabka (woj. Nowosądeckie). Studialne materiały konserwatorskie dla zespołu uzdrowiska i dawnej wsi, typescript, P.P. Pracownie Konserwacji Zabytków, Kraków, Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, Kraków 1977.
• [2] Beiersdorf Z., Krasnowolski B., Rozwój przestrzenny i architektura Rabki, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, v. XIV, 1982.
• [3] Bukowski W., Janeczek A., Mapa józefińska Galicji (1779–1783) w przededniu edycji. Przedmiot i założenia programu wydawniczego, Studia Geohistorica. Rocznik Historyczno-Geograficzny, No. 1, 2013.
• [4] Długosz J., Joannis Dlugossii Senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia / Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, v. 9, part 3, Publ. Ex typographia Kirchmajeriana, Kraków 1864.
• [5] Grzesiowski J., Piotrowicz J., Sól małopolska w nadaniach i przywilejach dla klasztorów, [in:] Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1965.
• [6] Helcel A. Z., Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, v. 2, Kraków 1870, No. 1010 (863).
• [7] Herbarz Polski Kaspra Niesieckiego S. J., Wyd. Jan N. Bobrowicz, v. VI, Lipsk 1841.
• [8] Jodłowski A., Problem eksploatacji soli w okolicach Krakowa w starożytności i we wczesnym średniowieczu, [in:] Archeologia Polski, v. XIV, i. 1.
• [9] Keckowa A., Prace górnicze w Rabce w 2 połowie XVI wieku, [in:] Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa, v. 9, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
• [10] Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, v. 1, F. Piekosiński, Kraków 1876, p. 21, doc. no 15; v.1.
• [11] Kodeks Dyplomatyczny Małopolski, v. 1, F. Piekosiński, Kraków 1876, p. 46, doc. no 40.
• [12] Kowalczyk K., Miejsca kultu religijnego w Rabce Zdroju, Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 2003.
• [13] Kumor B., Powstanie i rozwój sieci parafialnej, ”Prawo Kanoniczne”, Publ. Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie, Year V, Warszawa 1962, No. 3–4.
• [14] Polski Słownik Biograficzny, v. XVII, PAN/PAU, Kraków-Warszawa 1972.
• [15] Potkański K., Pisma pośmiertne, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2004.
• [16] Rutkowska-Płachcińska A., Sądecczyzna w XIII i XIV wieku. Przemiany gospodarcze i społeczne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1961.
• [17] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich, B. Chlebowski, W. Walewski (ed.), Nakł. W. Walewskiego, Warszawa 1889, v. IX.
• [18] Stamm E., Miary powierzchni w dawnej Polsce, [in:] Rozprawy wydziału Historyczno-Filozoficznego, edition II, v. 45, PAN, Kraków 1936.
• [19] Zakrzewski S., Najdawniejsze dzieje klasztoru Cystersów w Szczyrzycu (1238–1382). Przyczynek do dziejów osadnictwa na Podhalu, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Hist.-Filoz., ser. II, v. 16, Kraków 1902.

Uwagi

EN

Section "Architecture and urban planning"

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017)