Ocena warunków siedliskowych stref źródliskowych metodą fitoindykacji w Ojcowskim Parku Narodowym i jego otulinie

• Autorzy: Różkowski J. , Sołtys-Lelek A. , Barabasz-Krasny B.

Warianty tytułu

EN

Estimation of habitat conditions in the spring niches in Ojców National Park and its protection zone with a use of phytoindication method

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy zagadnień z zakresu hydrogeoekologii. Przedstawiono w nim wyniki badań fitoindykacyjnych warunków siedliskowych wybranych stref źródliskowych w Ojcowskim Parku Narodowym i jego otulinie. Badane strefy źródliskowe położone są w dolinach potoków Prądnika i Sąspówki. Wspomniane doliny stanowią podstawę drenażu pośredniego i lokalnych systemów przepływu wód, rozwiniętych w masywie węglanowym jury górnej. W latach 2009–2010 w 21 niszach źródliskowych wykonano kartowanie hydrologiczne i zdjęcia fiosocjologiczne zgodnie z metodyką Braun-Blanqueta. Na ich podstawie obliczono wartości wskaźników ekologicznych, według Zarzyckiego: termicznego T, wilgotności W, trofizmu Tr, kwasowości R, zawartości materii organicznej H, świetlnego L. Wartości T odpowiadają mikroklimatowi od umiarkowanie chłodnego do umiarkowanie ciepłego. Wykazują współzależność z ekspozycją źródeł i termiką wód. Wartości W, odpowiadające siedliskom pośrednim pomiędzy świeżymi a wilgotnymi, są powiązane z głębokością występowania pierwszego poziomu wodonośnego. Wartości Tr wskazują na żyzność wód i gleb, zwłaszcza na obfitość azotu, co potwierdzają podwyższone stężenia NO3 w wodach. Wartości R odpowiadają siedliskom o odczynie obojętnym, typowym dla wód występujących w środowisku skał węglanowych. Wartości H są charakterystyczne dla gleb od mineralno-próchniczych do organogenicznych i wykazują związek z wartościami Eh w wodzie. Uzupełnienie badań hydrogeologicznych o badania fitoindykacyjne poszerza zakres rozpoznania środowiska hydrogeologicznego pierwszego poziomu wodonośnego.

EN

The paper presents problem from the field of hydro-geo-ecology. It shows the results of phytoindicational investigations of the habitat conditions of selected spring niches in Ojców National Park and its protection zone. These niches are located in the Prądnik and Sąspówka river valleys which are drainage zone of intermediate and local groundwater flow systems of the Upper Jurassic carbonate rocks. In the years 2009–2010 hydrological mapping and phytosociological relevés (according to Braun-Blanquet methodology) of 21 spring niches were done. Basing on these investigations values of ecological indicators after Zarzycki were calculated: T – temperature, W – moisture, Tr – trophy, R – acidity (pH), H – organic matter content, L – light. T values correspond to microclimate from cold to moderately warm one. They indicate interdependence with spring exposure and thermal conditions of the water. W values correspond to intermediate habitats between fresh and moist ones. They are connected with depth of occurrence of the first aquifer. Tr values indicate the abundance of mainly nitrogen in water and soil what is confirmed by higher concentration of NO3 in water. R values correspond to a habitat with neutral reaction (pH), typical of water circulating in the environment of carbonate rocks. H values are characteristic to soils from mineral-humus type to organogenic ones and they show relationship with Eh values in the water. Making up hydrogeological investigations with phytoindication ones will widen range of recognition of the Jurassic hydrogeological environment.

Słowa kluczowe

PL

strefy źródliskowe; badania florystyczne; badania hydrochemiczne; Ojcowski Park Narodowy

EN

spring niches; floristic and hydrochemical investigations; Ojców National Park

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 445 Hydrogeologia z. 12/2
• Strony: 593--602
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Różkowski J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Sołtys-Lelek A.

• Ojcowski Park Narodowy, 32-047 Ojców 9

autor

Barabasz-Krasny B.

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Zakład Botaniki Instytutu Biologii, ul. Podbrzezie 3, 31-054 Kraków

Bibliografia

• 1. ALEKSANDROWICZ S.W., WILK Z., 1962 — Budowa geologiczna i źródła doliny Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym. Ochrona Przyrody, 28: 187-210.
• 2. DIEKMANN M., 1995 — Use and improvement of Ellenberg's indicator values in deciduous forests of the Boreo-nemoral zone in Sweden. Ecography, 18: 178-189.
• 3. DZWONKO Z., LOSTER S., 2000 — Testing of Ellenberg and Zarzycki indicator values as predietors of soil and light conditions in woodlands. Fragm. Flor. Geobot.; 45,12: 2-49.
• 4. ELLENBERG H., WEBER H., DULL R., WIRTH V., WERNER W., PAULISSEN D., 1992 — Zegerverte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobot.; 18: 1-258.
• 5. HILL M., GAUCH H.G., 1980 — Detrended correspondence analysis, an improved ordination technique. Vegetatio, 42: 47-58.
• 6. HUMPHREYS W.F., 2009 — Hydrogeology and groundwater ecology: Does each inform the other? Hydrogeol. J., 17, 1: 5-21.
• 7. KONDRACKI J., 2000 — Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
• 8. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 2002 — Flowering plants and Pteridophytes of Poland a checklist. Biodiversity of Poland. W: Szafer Institute of Botany, Pol. Acad. of Sciences, Kraków.
• 9. PARTYKA J., 2009 — Analiza działalności Ojcowskiego Parku Narodowego za rok 2008. Manuskrypt. Ojców.
• 10. PAWLIK O., 1998 — Wybrane problemy hydrologiczne rejonu Ojcowskiego Parku Narodowego. Arch. Wydz. Nauk o Ziemi UŚ, Sosnowiec.
• 11. ROO-ZIELIŃSKA E., 2004 — Fitoindykacja jako narzędzie oceny środowiska fizycznogeograficznego. Podstawy teoretyczne i analiza porównawcza stosowanych metod. Pr. Geogr., 199.
• 12. RÓŻKOWSKI J., 2006 — Wody podziemne utworów węglanowych południowej części Jury Krakowsko – Częstochowskiej i problemy ich ochrony. Prace Nauk: UŚ 2430.
• 13. RÓŻKOWSKI J., KOWALCZYK A., RUBIN K., WRÓBEL J., 2001 — Odnawialność wód szczelinowo-krasowych poziomu górnojurajskiego w obszarze Wyżyny Krakowskiej – na podstawie modelowania matematycznego. W: Współczesne problemy hydrogeologii, (red. T. Bocheńska, S. Staśko) t. 10: 245-252. UWroc., Wrocław.
• 14. SCHAFFERS A. P., SYKORA K. V., 2000 — Reliability of Ellenberg indicator values for moisture, nitrogen and soil reaction: a comparison with field measurements. J. Vegetat. Sci, 11: 225-244.
• 15. SOŁTYS-LELEK A., RÓŻKOWSKI J., LELEK K., 2010 — Wpływ antropopresji na środowisko biotyczne i abiotyczne stref źródliskowych na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny Prądnik. Pr. Muz. Szafera, 20: 337-396.
• 16. SPRINGER A.E., STEVENS L.E., 2009 — Spheres of discharge of springs. Hydrogeol. J., 17, 1: 83-94.
• 17. TER BRAAK C.J.F., 1991— CANOCO-a FORTRAN program for CANOnical Community Ordination by (partial) (detrended) (canonical) correspondence analysis, principal components analysis and redundancy analysis. 3.12. Microcomputer Power. New York.
• 18. WAMELINK G.W.W., JOOSTEN V., VAN DER DOBBEN H. F., BERENDSE F., 2002 — Validity of Ellenberg indicator values judged from physico-chemical field measurements. J. Vegetat. Sci., 13, 2: 269-278.
• 19. WILDI O., ORLÓCI L.,1996 — Numerical exploration of community patterns. A guide to use of MULVAS. SPB Academic Publishing. 2 ed. The Hague.
• 20. WITCZAK S., ADAMCZYK A., 1995 — Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania, T. II. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa.
• 21. ZARZYCKI K., TRZCIŃSKA-TACIK H., RÓŻAŃSKI W., SZELĄG Z., WOŁEK J., KORZENIAK U., 2002 — Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Różnorodność biologiczna Polski. Vol. 2. Kraków.