Ryzykowne zachowania młodych kierowców w świetle teorii rozmytego śladu

• Autorzy: Kapica Łukasz , Obidziński Michał

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.5591

Warianty tytułu

EN

Risk behaviors in young drivers group: Fuzzy-trace theory approach

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Grupa młodych kierowców jest nadreprezentowana w policyjnych statystykach sprawstwa wypadków drogowych. W artykule zaprezentowano opis wybranych badań nad tą problematyką. Następnie problem ten został przedstawiony w perspektywie procesów poznawczych, opisywanych w teorii rozmytego śladu. Koncepcja ta zakłada istnienie dwóch niezależnych śladów pamięciowych (tzw. śladu formy i śladu treści), a także opisuje ich powiązanie z procesami decyzyjnymi poprzez rozróżnienie rozumowania analitycznego (bazującego na śladzie formy) i intuicyjnego (na bazie śladu treści). Teoria rozmytego śladu zakłada, ze zachowania ryzykowne mogą być konsekwencją rozumowania, które można tłumaczyć śladem formy oraz wskazuje, ze ten rodzaj wnioskowania dominuje u osób młodych.Teoria rozmytego śladu może tym samym stanowić wyjaśnienie częstego podejmowania niebezpiecznych zachowań drogowych przez młodych kierowców.

EN

The police statistics on car accidents show overrepresentation of perpetrators among young drivers group. This article presents the selected studies on this specific issue. Then above-mentioned issue is analyzed in the perspective of the cognitive processes described in the Fuzzy-Trace Theory which assumes, that there are two separate and parallel memory traces (verbatim and gist trace) It also describes the relation between these two types of traces and processes of analytical (based on verbatim) and intuitional (based on gist) decision making. Furthermore, theory assumes, that risky behaviors can be caused by the reasoning based on the verbatim trace. It also shows, that this type of reasoning dominates in youth. Therefore, Fuzzy -Trace Theory can explain the frequent risky behaviors of young drivers.

Słowa kluczowe

PL

teoria rozmytego śladu; młodzi kierowcy; wypadki drogowe; zachowania ryzykowne

EN

fuzzy-trace theory; young drivers; car accidents; risky behaviors

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Bezpieczeństwo Pracy : nauka i praktyka
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 11
• Strony: 12--15
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Kapica Łukasz

• Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa, Polska

autor

Obidziński Michał

• Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa, Polska

Bibliografia

• [1] Komenda Główna Policji. Wypadki drogowe w Polsce w 2018 roku. Warszawa 2019.
• [2] NIEZGODA, M., KAMIŃSKI, T., KRUSZEWSKI, M., TARNOWSKI, A. Self-reported drivers’ behaviour: An application of DBQ in Poland. Journal of KONES Powertrain and Transport 201320,1:233-238.
• [3] Główny Urząd Statystyczny. Wypadki przy pracy w 2018 r. - dane wstępne. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/warunki-pracy-wypadki-przy-pracy/wypadki-przy-pracy-w-2018-roku,3,34.html.
• [4] ZUŻEWICZ, K., KONARSKA, M., ŁUCZAK, A. Problematyka wypadkowości wśród kierowców flotowych [The issue of accidents among fleet drivers]. Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka 2010,4689:4-8.
• [5] SCOTT-PARKER, B. Emotions, behaviour, and the adolescent driver: A literature review. „Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour 2017,50:1-37.
• [6] TERELAK,J.F Psychologia kierowców pojazdów drogowych. Teoria i stan badań [ Drivers psychology: theory and research]. Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2015.
• [7] IVERS, R., SENSERRICK,T, BOUFOUS, S., STEVENSON,M., CHEN, H.Y., WOOWARD M., NORTON R. Novice Drivers” Risky Driving Behavior, Risk Perception, and Crash Risk: Findings From the DRIVE Study. American Journal of Public Health 2009,99,9:1638-1644.
• [8] GAULD, C., LEWIS, I., WHITE, K., WATSON, B. Smartphone use while driving: What factors predict young drivers’ intentions to initiate, read, and respond to social interactive technology? Computers in Human Behavior 2017,76:174-183.
• [9] MELDRUM, R.C., BOMAN, J.H., BACK, S. Low Self Control, Social Learning, and Texting while Driving American Journal of Criminal Justice 2018 https://link.1007/s12103-018-9448-4
• [10] TAUBMAN-BEN-ARI, O., MIKULINCER, M., IRAM, A. A multi-factorial framework for understanding reckless driving - appraisal indicators and perceived environmental determinants. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour 2004,7,6:333-349.
• [11] HO, R., YONG GEE, R. Young men driving dangerously: Development of the Motives for Dangerous Driving Scale (MDDS) Australian Journal of Psychology 2008,60,2:91- 100.
• [12] BIERNACKI, M. P. Modele teoretyczne wyjaśniające zachowanie kierowców na drodze [Theoretical models of drivers behavior on the road]. Medycyna Pracy 2017, 68,3: 401-411.
• [13] BRAINERD, C.J., REYNA, V.F. Generic resources, reconstructive processing, and children’s mental arithmetic. Developmental Psychology 1988,24,3:324-334.
• [14] BRAINERD, C,J., REYNA,V.F. Gist is the grist: Fuzzy-trace theory and the new intuitionism. Developmental Review1990,10,1:3 -47.
• [15] BRAINERD, CJ., REYNA,V. F. Inclusion illusions: Fuzzy trace theory and perceptual salience effects in cognitive development. Developmental Review 1990,10,4:365-403.
• [16] BRAINERD, C.J., REYNA, V.F The science of false memory. Oxford University Press, New York 2005.
• [17] REYNA, V.F. A new intuitionism: Meaning, memory, and development in Fuzzy-Trace Theory. Judgment and Decision Making 2012,7,2:332-359.
• [18] TULVING, E., WATKINS, M.J. Structure of memory traces. Psychological Review 1975,82,4:261-275.
• [19] OBIDZIŃSKI, M. Nadużywanie alkoholu inne zachowania ryzykowne młodzieży w ujęciu teorii rozmytego śladu. Fides et Ratio 2017,3,21:80-96.
• [20] OBIDZIŃSKI, M. Co badania prowadzone w metodologii teorii rozmytego śladu mogą powiedzieć nam o normatywności? Komentarz do artykułu [Explaining Contradictory Relations Between Risk Perception and Risk Taking]. Avant 2017,3,8:109-117.
• [21] COLLINS, A.M., LOFTUS, E.F A spreading-activation theory of semantic processing. Psychological Review1975,82,6:407-429.
• [22] COLLINS,A.M., QUILLIAN, M.R. Retrieval time from semantic memory. Journal of verbal learning and verbal behavior 1969,8,2:240-247.
• [23] OBIDZIŃSKI, M. Teoria rozmytego śladu. Prezentacja modelu i możliwych jego zastosowań w odniesieniu do problematyki wychowania [The Fuzzy-Trace Theory. Presentation of the model and its possible applications in relation to the issue of education]. Fides et Ratio 2016,1,25:49- 61.
• [24] MILCZAREK, M., NAJMIEC,A. The relationship between workers’ safety culture and accidents, near accidents and health problems. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics 2004,10,1:25-33.
• [25] DOUGLAS, M.A. Commercial motor vehicle driver safety: An application of ethics theory. Praca doktorska, University of North Texas, 2009.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).