Pochodzenie kamienia użytego do budowy wybranych twierdz na Dolnym Śląsku

• Autorzy: Lorenc M. W. , Potyrała J.

Warianty tytułu

EN

Origin of Stone Used to Build Selected Fortresses in Lower Silesia

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Materiał skalny budujący mury twierdzy srebrnogórskiej jest bardzo różnorodny, a jego zasadniczą masę stanowią pozyskiwane na miejscu drobnolaminowane gnejsy i łupki łyszczykowe. Wejścia do kazamat oraz obramienia strzelnic i wszelkie narożniki, krawędzie i rynny wykonano z beżowego lub szaro-beżowego piaskowca z Radkowa względnie czerwono zabarwionego piaskowca z Czerwieńczyc. Szczegółowa analiza materiału kamiennego występującego na terenie całego fortu wykazały, że jakkolwiek kolorystycznie jest on do pewnego stopnia zróżnicowany, to jednak pod względem petrograficznym reprezentuje trzy rodzaje skał: granity, gnejsy i piaskowce. Podstawowym budulcem murów są drobnoziarniste granity biotytowe pochodzące z okolic Maciejowic, Malerzowic i Starowic oraz leukogranity i aplogranity z okolic Jarnołtowa, Nadziejowa i Kamiennej Góry. Razem z tymi skałami pozyskiwane i stosowane były też drobnolaminowane gnejsy stanowiące fragmenty ich osłony względnie ksenolity. Do obramień otworów okiennych i wentylacyjnych użyto jasnożółtych piaskowców pochodzących najprawdopodobniej z okolic Żelazna w Kotlinie Kłodzkiej.

EN

A variety of rock material was used to build the walls of the Fortress in Srebrna Góra (Silver Mountain). Most of it was fine-grain laminated gneisses and mica slates quarried on site. The entrance to casemates and the frames of merlons and all corners, edges, and rain-pipes were made from beige or grey and beige sandstone from Radków or red-coloured sandstone from Czerwieńczyce. A detailed analysis of the stone material found within the entire fort showed, that though it varies somewhat in terms of colour, the petrographic features are represented by three types of rock: granites, gneisses, and sandstones. The basic material used for the construction of walls included fine-grained biotite granites from the Maciejowice, Malerzowice, and Starowice regions and also leucogranites and aplites from the Jarnołtów, Nadziejów, and Kamienna Góra regions. In addition to these rocks, fine-grained gneisses were also quarried and used that were part of the cover of xenoliths. Lightyellow sandstones from the Żelazno area in the Kłodzko Valley were most probably used for building window frames and vents.

Słowa kluczowe

PL

twierdza; fort; kamień; Srebrna Góra; Nysa

EN

fortress; fort; stone; Srebrna Góra; Nysa

• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
• Czasopismo: Architektura Krajobrazu
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 4
• Strony: 4--17
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., zdj.

Twórcy

autor

Lorenc M. W.

• Instytut Architektury Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

autor

Potyrała J.

• Instytut Architektury Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Bibliografia

• 1. Achramowicz S., Lorenc M.W., 1986. Przypuszczalny związek przebiegu intruzji magmy mieszanej z rozwojem struktur nieciągłych w skałach metamorficznych masywu strzelińskiego (Dolny Śląsk). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 56, 73–108.
• 2. Felkel H., Felkel U., 2005. Die Passfestung Silberberg. Alfred-Kollewe-Archiv, Hamburg.
• 3. Lorenc M.W., 1987. Struktury koliste wokół hercyńskich masywów granitoidowych (Strzelin, Kłodzko-Złoty Stok, Žulova) interpretacja zdjęcia satelitarnego Landsat. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 57, 107–124.
• 4. Lorenc M.W., 1994. Rola magm zasadowych w ewolucji intruzji granitoidowych (studium porównawcze wybranych masywów hercyńskich). Geologia Sudetica, 28(1), 3–121.
• 5. Lorenc M.W., 1999. Dolnośląskie masywy granitoidowe jako potencjalne składowisko odpadów promieniotwórczych. Przegląd Geologiczny, 4(8), 723–730.
• 6. Lorenc M.W., 2012. Masyw Strzeliński [w:] Album Przyrody Powiatu Strzelińskiego. Sukcesja naturalna wyrobisk, M. Piwowarczyk (red.). Powiat Strzeliński, Starostwo Powiatowe w Strzelinie, 7–9.
• 7. Lorenc M.W., Lewczuk L., 1981. On the occurrence of quartz diorites in the northern part of the Strzelin granitoid massif (Lower Silesia). Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences, Série des Sciences de la Terre, 29(3), 199–209.
• 8. Lorenc M.W., Lorenc M., Potyrała J., 2006. Twierdza Srebrna Góra – trwała ruina jako forma udostępnienia (na przykładzie Chochoł Mały). Konferencja naukowa „Trwała runa – problemy utrzymania i adaptacji”, Janowiec 8–10.06.2006, Abstrakty, 101–117.
• 9. Oberc-Dziedzic T., 2007. Internal structure of the granite and tonalite intrusions in the Strzelin massif, Fore-Sudetic block, SW Poland. Granitoids in Poland, AM Monograph 1, 217–229.
• 10. Potyrała J., 2008. Buildings from the 18th and 19th century on the main rampart of Prussia Fort in Nysa. Architectus, 2(24), 51–60.