Zastosowanie technologii GIS w lokalizacji stanowisk archeologicznych podczas prospekcji terenowej

• Autorzy: Bryk M. , Chyla J. M.

Warianty tytułu

EN

Application of GIS technology in location of archaeological sites during field survey

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł proponuje schemat postępowania przed, podczas oraz po przeprowadzeniu prospekcji terenowej przy pomocy technologii mobilnego GIS, której celem było zweryfikowanie lokalizacji stanowisk archeologicznych, zadokumentowanych w latach 80 i 90 XX w. W pierwszej części scharakteryzowane zostały badania powierzchniowe oraz założenia naukowo-konserwatorskiego programu Archeologicznego Zdjęcia Polski, który stał się podstawą krajowego systemu ewidencji stanowisk archeologicznych i obowiązującym źródłem pozyskania danych przestrzennych. Wskazane zostały także uwarunkowania do przeprowadzenia badań o charakterze weryfikacyjnym. Następnie opisano etapy procesu badawczego, przeprowadzanego metodami tradycyjnymi i opartego na dokumentacji analogowej oraz wskazano miejsca obarczone ryzykiem generowania błędów. W dalszej części zaproponowany został schemat prac przy użyciu urządzeń mobilnych z GIS, z naciskiem na etap przygotowania materiałów do działań w terenie – pozyskanie cyfrowych danych z map analogowych. Scharakteryzowane i porównane zostały możliwości wykorzystania: nawigatorów GPS, tabletów i smartfonów z aplikacjami Google oraz palmtopów z oprogramowaniem GIS, jako narzędzi badawczych do celów weryfikacyjnych, a kluczowe cechy wybranych urządzeń i aplikacji zestawiono w tabeli. Podsumowanie wskazuje na korzyści płynące z zastosowania nowych rozwiązań podczas badań powierzchniowych, istotne zmiany w stosunku do metod tradycyjnych oraz postulat uwzględnienia nowoczesnych technologii i dostosowania zgromadzonych informacji o zasobach dziedzictwa archeologicznego w nimi ośrodkach zarządzających.

EN

The paper proposes a work flow before, during and after the archaeological field survey, with the use of mobile GIS technology, aimed at verifying the location of archaeological sites, documented in the 1980s and 1990s. The first part characterized the field survey and of scientific and conservation assumptions of the program called the Polish Archeological Record, which became the basis for a national register of archaeological sites and the current source of spatial data acquisition. The text specified also circumstances needed to carry out verification research. Further part described the steps of the research process, carried out with the use of traditional methods and based on the analog records. Additionally, areas endangered by the risk of generating errors were highlighted. The next part proposes workflow on the mobile devices with GIS, with a focus on the process of preparing materials for actions in the field - acquiring digital data from analogue maps. The text compares the possibilities and characteristics of GPS navigators, tablets and smartphones with Google applications and PDAs with GIS software as research tools for the verification of data obtained. Key features of selected devices and applications are summarized in the table. The summary indicates the benefits of the new solutions during the field survey, significant changes in relation to traditional methods, and the postulate to take into account new technologies and adapt to them the collected information about the resources of the archaeological heritage in the national conservation offices.

Słowa kluczowe

PL

mobilny GIS; GPS; System Informacji Archeologicznej; Archeologiczne Zdjęcie Polski; badania powierzchniowe

EN

mobile GIS; GPS; Archaeological Information System; Polish Archeological Record; field survey

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej
• Czasopismo: Roczniki Geomatyki
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 12, z. 1(63)
• Strony: 19--29
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Bryk M.

• Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology – Poland (CAA PL)

autor

Chyla J. M.

• Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology – Poland (CAA PL)

Bibliografia

• 1. AZP_2010, 2012: Nowa wersja pierwszego polskiego programu komputerowego dla archeologów. [W:] Jasiewicz J., Lutyńska M., Rzeszewski M., Szmyt M., Makohonienko M. (red.), Metody geoinformacyjne w badaniach archeologicznych. Materiały konferencyjne. Poznań.
• 2. Bronk -Zaborowska B., Prinke A., Żuk L., 2005: APh_Max – baza danych o zdjęciach lotniczych na potrzeby archeologii. [W:] Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. (red.), Biskupin i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii: 171-180. Poznań.
• 3. Bryk M., 2011: Dziedzictwo archeologiczne dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy. Praca magisterska, UKSW, Warszawa.
• 4. Chyla J., Ejsmond W., 2013: Stan badań nad zespołem stanowisk archeologicznych w Gebelein i zastosowanie GIS w jego dokumentacji. [W:] Chudzik P., Ejsmond W., Taterka F. (red.), Medżat: Studnia Egiptologiczne / Medjat: Egyptological Studies, tom I: 20-43, Warszawa.
• 5. Chyla J., 2012: Digitalizing paper documentation – on the example of an early celtic settlement Altdof "Am Friedhof", in Germany, in the program ArcView. [W:] Studia Antiqua et Archaeologica XVIII: 115-124, Iasi.
• 6. Chyla J., 2011: Zastosowanie Systemów Informacji Geograficznej w Archeologii-stanowisko Altdorf "Am Friedhof" w Niemczech. Praca magisterska, UKSW, Warszawa.
• 7. Instrukcja, 1998: Instrukcja ewidencji stanowisk archeologicznych. Metoda badań powierzchniowych (Archeologiczne Zdjęcie Polski).
• 8. Jaskanis, D. (red.), 1996: Archeologiczne Zdjęcie Polski – metoda i doświadczenia. Próba oceny. Warszawa.
• 9. Kaczmarek L., Medyńska-Gulij B., 2007: Źródła i metody pozyskiwania danych przestrzennych w badaniach środowiska przyrodniczego. Poznań.
• 10. Kobyliński Z., 2001: Teoretyczne podstawy konserwacji dziedzictwa archeologicznego. Warszawa.
• 11. Kozioł K., Czerniec J., Bęgziak B., Orlikowski R., 2012: Archeologiczne Zdjęcie Polski jako element infrastruktury informacji przestrzennej. Roczniki Geomatyki t. 10, z. 4(54): 133-143, PTIP Warszawa.
• 12. Lamparski J., 2001: Navstar GPS. Od teorii do praktyki. Olsztyn.
• 13. Ławecka D., 2003: Wstęp do archeologii. Warszawa.
• 14. Matoga, A., 2007: Tak zwane stanowiska archeologiczne a polityka konserwatorska (na przykładzie kompleksu osadniczego z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w rejonie Pińczowa w woj. świętokrzyskim). [W:] Bakalarska L. (red.), Materiały z konferencji konserwatorstwa archeologicznego zorganizowanych przez Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego. Jurata (8-20 V 2005 r.), Wigry (28-30 IX 2005 r.), Krynica (30 XI-3 XII 2005 r.): 227-241. Warszawa.
• 15. Marciszewski R., 1998: Archeologiczne badania ratownicze. Poradnik inwestora, Zeszyty Ośrodka Ratowniczych Badań Archeologicznych 3A. Warszawa.
• 16. Miałduń J., I. Mirkowska, W. Rączkowski, 2005: Wczesnośredniowieczne założenia obronne w Polsce północno-wschodniej: projekt systemu informacji archeologicznej. [W:] Nowakowski J., Prinke A., Rączkowski W. (red.), Biskupin i co dalej? Zdjęcia lotnicze w polskiej archeologii: 193-201, Poznań.
• 17. Prinke A., 2002: Szansa na komputerową mapę Wielkopolski – koncepcja i stan zaawansowania. Program mAZePa. Wielkopolski Biuletyn Konserwatorski: 158-168, Poznań.
• 18. Tzvetkova J. 2012: Mobile GIS and the perspectives for archaeological surface surveys in Bulgaria. [In:] Morintz A.S, Kogalniceanu R. (red.), Survey in archaeology, often a neglected science: 55-82.
• 19. Tripcevich, N., Wernke S. A., 2010: On-Site Recording of Excavation Data Using Mobile GIS. Journal of Field Archaeology t. 35/4: 380-397.
• 20. Tripcevich, N. 2004a: Interfaces: Mobile GIS in archaeological survey. The SAA Archaeological Record 4(3): 17-22.
• 21. Tripcevich, N. 2004b: Flexibility by the design: How mobile GIS meets the needs of archaeological survey. Cartography and Geographic Information Science 31(3):137-151.
• 22. Wagtendonk, A.J., de Jeu R.A.M., 2007: Sensible Field Computing: Evaluating the Use of Mobile GIS Methods in Scientific Fieldwork. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing 73(6): 651-662.
• 23. Woyda S., 1975: Archeologiczne zdjęcie terenu – ogólne założenia metody w oparciu o doświadczenia mazowieckie. Wrocław.
• 24. Zandbergen P.A., 2009: Accuracy of iphone Locations: A comparison of assisted GPS, WiFi and Cellular Positioning. Transactions in GIS, 13(s1): 5-26. Oxford.
• 25. Contreras D., N. Brodie : Using Google Earth to identify and quantify the looting of archaeological sites: Methodology. Dostęp 13.02.2014. traffickingculture.org/data/using-google-earth-to-identify-and-quantify-the-looting-of-archaeological-sites-methodology-dan-contreras-and-neil-brodie/
• 26. GNSS market raport, 2013: Dostęp 27.01.2014. www.gsa.europa.eu/sites/default/files/GNSS_Market%20Report_2013_web.pdf
• 27. Google, 2013: Visualize your data on a custom map using Google Maps Engine Lite: www.google.com/earth/outreach/tutorials/mapseng_lite.html
• 28. NID, 2013: Archeologiczne zdjęcie Polski. Dostęp 30.06.2013. www.nid.pl/pl/Dla_specjalistow/Badania_i_dokumentacja/zabytki-archeologiczne/instrukcje-wytyczne-zalecenia/Instrukcja%20AZP%202012.pdf
• 29. Sikora J., 2012: Tablet dla archeologa? Dostęp 03.04.2013. gunthera.wordpress.com/2012/12/26/tablet-dla-archeologa
• 30. Sikora J., 2013: Android, Locus i badania powierzchniowe. Dostęp 12.11.2013. gunthera.wordpress.com/2013/11/08/android-locus-i-badania-powierzchniowe /
• 31. Standardy, 2010: Standardy metodyczne i dokumentacyjne badań archeologicznych i opracowań ich wyników. Kurier Konserwatorski 6/2010: 40-49. Dostęp 27.06.2013. www.kobidz.pl/idm,379,kurier-konserwatorski.html.
• 32. Zapłata R., 2011: Digitalizacja dziedzictwa archeologicznego wybrane zagadnienia. Wprowadzenie. [W:] Zapłata R. (red.) Digitalizacja dziedzictwa archeologicznego: 8-44. Lublin. Dostęp 27.01.2014. wiedzaiedukacja.eu/wp-content/uploads/2012/02/Digitalizacja%20dziedzictwa%20archeologicznego%20%5Bred%5D%20Rafal%20Zaplata.pdf