Zasady bioetyki a bezpieczeństwo człowieka. Podstawowe dylematy

• Autorzy: Nowak Dariusz , Nowak Jolanta

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.8287

Warianty tytułu

EN

Principles of bioethics and human safety. Basic dilemmas

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł dotyczy wybranych kwestii związanych z genezą, zakresem pojęciowym bioetyki i jej obszarem funkcjonowania. Ponadto charakteryzuje ważniejsze podstawy prawa międzynarodowego i krajowego regulujące dziedzinę bioetyki. Podkreśla również wybrane kontrowersje w dziedzinie bioetyki związane z dotyczące życia i zdrowia człowieka takie jak postęp w dziedzinie biologii komórkowej poprzez testy genetyczne czy klonowanie. Poruszono też ważne dylematy dotyczące autonomii człowieka, zachowania życia, eutanazji i samobójstwa wspomaganego medycznie. Ważna dyskusję w bioetyce poświęca się badaniom klinicznym na ludziach, testom genetycznym, manipulacji genami i procesowi in vitro. Coraz częściej rozwój sztucznej inteligencji w medycynie stawia pytania o odpowiedzialność, bezpieczeństwo pacjenta i prywatność danych medycznych.

EN

The article concerns selected issues related to the origins, conceptual scope of bioethics and its area of functioning. Moreover, it characterizes the more important foundations of international and national law regulating the field of bioethics. It also highlights selected controversies in the field of bioethics related to human life and health, such as progress in the field of cell biology through genetic testing, or cloning. Important dilemmas regarding human autonomy, preservation of life, euthanasia and medically assisted suicide were also discussed. An important discussion in bioethics is devoted to clinical trials on humans, genetic tests, gene manipulation and the in vitro process. Increasingly, the development of artificial intelligence in medicine raises questions about liability, patient safety and privacy of medical data.

Słowa kluczowe

PL

bioetyka; geneza bioetyki; zasady w bioetyce; prawo bioetyczne; dylematy w bioetyce

EN

bioethics; origins of bioethics; principles in bioethics; bioethical law; dilemmas in bioethics

• Wydawca: Akademia Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
• Czasopismo: Rocznik Bezpieczeństwa Morskiego
• Rocznik: 2024
• Tom: R. XVIII
• Strony: 265--296
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Nowak Dariusz

• Akademia Sztuki Wojennej

autor

Nowak Jolanta

• Szkoła Podstawowa Specjalna nr 244 w Warszawie

Bibliografia

• [1] Adamkiewicz M. 2007. Od etyki do bioetyki, WAT.
• [2] Andorno R. 2018. The role of UNESCO in promoting universal human rights. From 1948 to 2005, [w:] Caporale C., Pavone I. (red.), International biolaw and shared ethical principles. The Universal Declaration on Bioethics and Human Rights, Oxford.
• [3] Bernard J. 1994. Od biologii do etyki, przekł. Żelechowska J. A., PWN.
• [4] Białek A., Wróblewski M. (red.). 2002. Dylematy prawa i bioetyki – pora na działanie, Stanowiska i postulaty Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące problemów bioetycznych w czasie VII kadencji (2015-2020), Biuro RPO.
• [5] Białek A., Wróblewski M. (red.). 2018. Prawa człowieka a wyzwania bioetyczne związane z nowymi technologiami, Biuro RPO.
• [6] Bołoz W., Ryś M. (red.). 2002. Między życiem a śmiercią. Uzależnienia, eutanazja, sytuacje graniczne, UKSW.
• [7] Dąbrowska A. 2019. Standardy bioetyczne Rady Europy, Prawo i Więź nr 4 (30)
• [8] Galewicz M. 2010. Globalna sprawiedliwość w badaniach medycznych, Interdyscyplinarne Centrum Etyki Uj (INCET).
• [9] Gronowska B., Jasudowicz T., Balcerzak M., Lubiszewski M., Mizerski R. 2010. Prawa człowieka i ich ochrona, Świat Idei i Polityki, T. 8, INP UKW.
• [10] Jahr F. 1927. Bio-Ethik. Eine Umschau über die ethischen Beziehungen des Menschen zu Tier und Pflanze, Kosmos, „Handweiser für Naturfeunde” nr 24/1927.
• [11] Jasudowicz T., Czepek J., Kapelańska-Pręgowska J. 2014. Międzynarodowe standardy bioetyczne. Dokumenty i orzecznictwo, Wolters Kluwer.
• [12] Jasudowicz T. 1997. Europejska Konwencja Bioetyczna na tle międzynarodowego systemu normatywnego, w: Bączyk M. i in. (red.), Księga Pamiątkowa ku Czci Profesora Leopolda Steckiego, Tow. Nauk. Organizacji i Kierownictwa. Dom Organizatora.
• [13] Łagodzki W., Pyszczek G. (red.). 2000. Filozofia. Leksykon PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• [14] Pieniążek M. 2008. Zagadnienie kodyfikacji etyki lekarskiej wobec doświadczeń etyki prawniczej i etyki biznesu, Państwo i Społeczeństwo VIII: nr 3.
• [15] Safjan M. 1994. Dylematy bioetyki w pracach Rady Europy, Słowo wstępne, [w:] Prawa pacjentów i problemy etyczne współczesnej medycyny w dokumentach Rady Europy, Tłumaczenie: Helsińska Fundacja Praw Człowieka, EXIT.
• [16] Ślęczek-Czakon D.1996. Bioetyka a współczesne problemy moralne [w:] Ekofilozofia i bioetyka. VI Zjazd Filozoficzny, pod red. Tyburski W., Top Kurier.
• [17] Ślipko T. 1988. Granice życia. Dylematy współczesnej bioetyki, Wyd. ATK.
• [18] Wnukiewicz-Kozłowska A. 2019. Autonomia jednostki w międzynarodowym prawie biomedycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławiskiego.
• [19] Yarga A. C. 2007. The Main Issues in Bioethics, Plenum, New York 1984 [w:] Adamkiewicz M., Od etyki do bioeteyki, WAT.
• [20] Zieliński P. 2022. Deklaracje bioetyczne UNESCO jako źródło uniwersalnych standardów bioetycznych, rozpr. dokt. pod kier. dra hab. O. Nawrota, KUL.
• Akty prawne
• [1] Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w kontekście do zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie, Oviedo, 4 kwietnia 1997 roku.
• [2] Powszechna Deklaracja w sprawie genomu ludzkiego i praw człowieka z dnia 11 listopada 1997 r. (UNESCO).
• [3] Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich (Dz. Urz. z 7 kwietnia 2004 r., L 102/48).
• [4] Powszechna deklaracja w sprawie bioetyki i praw człowieka z 19 października 2005 r. (UNESCO).
• [5] Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy, Etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi, przyjęta przez 18 Zgromadzenie Ogólne Światowego Stowarzyszenia Lekarzy (WMA), Helsinki, Finlandia, czerwiec 1964 r. (zmieniona przez 64 Zgromadzenie Ogólne WMA, Fortaleza, Brazylia, październik 2013 r.).
• [6] Europejska Konwencja w sprawie ochrony zwierząt kręgowych wykorzystywanych do celów doświadczalnych i innych celów naukowych, przyjęta przez Radę Europy 2 sierpnia 1999 r. (Dz. U. L222 z 24.08.1999) i zmieniona 6 czerwca 2003 r.
• [7] Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1575).
• [8] Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2123, z 2023 r. poz. 1972).
• [9] Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1516, 617, 1831, 1972).
• [10] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
• [11] Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 546).
• [12] Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1876, 2280, 2705, z 2023 r. poz. 605).
• [13] Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2702, 2705, z 2023 r. poz. 185, 1234).
• [14] Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 442).
• [15] Ustawa z dnia 15 września 2022 r. o medycynie laboratoryjnej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2125).
• [16] Uchwała Nadzwyczajnego II Krajowego Zjazdu Lekarzy z dnia 14 grudnia 1991 r. w sprawie Kodeksu Etyki Lekarskiej (z późn. zm.).
• [17] Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 1992 r. U 1/92.
• [18] Uchwała Pełnego Składu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 marca 1993 r. W 16/92, OTK 1993/I poz. 16, s. 156.
• Dokumenty
• [1] Raport NIK - Informacja o wynikach kontroli: Bezpieczeństwo badań genetycznych, LWA 430.002.2018, NIK, Warszawa 2018.
• [2] World Medical Association Bulletin 1949, Vol. 1, No. 3.
• Internet
• [1] Polski Komitet ds. UNESCO. Bioetyka https://www.unesco.pl/nauka/bioetyka/
• [2] Wikipedia. ed. 2024. Bioetyka. https://pl.wikipedia.org/wiki/Bioetyka
• [3] Zintegrowana Platforma Edukacyjna MEN. 2024. https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DoRl18Mvk
• [4] Wikipedia. ed. 2024. UNESCO. https://pl.wikipedia.org/wiki/UNESCO
• [5] Informacja o wynikach kontroli – Bezpieczeństwo badań genetycznych, NIK. 2018. https://www.nik.gov.pl/plik/id,16680,vp,19234.pdf
• [6] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/Legality_of_eu thanasia.svg (dostęp: 24.02.2024 r.).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).