Inne spojrzenie na regionalizację Wyżyny Śląsko-Krakowskiej

• Autorzy: Nita J. , Myga-Piątek U.

Warianty tytułu

EN

A different perspective on the regionalization of the Śląsko-Krakowska Upland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ostatnich latach podejmowane są badania nad aktualizacją podziału regionalnego Polski wykonanego przez J. Kondrackiego. Powstał ogólnopolski – międzyuczelniany zespół geografów, pracujący nad weryfikacją dotychczasowej regionalizacji fizycznogeograficznej. W wielu ośrodkach naukowych trwają także niezależne prace, mające na celu uwspółcześnienie podziałów poszczególnych jednostek regionalnych. Niniejszy artykuł jest jedną z takich prób, podjętych na poziomie podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska. Zaproponowane uszczegółowienie, nie burzy uznanych za uniwersalne kryteriów delimitacji regionów, według zasady zachowania terytorialnej całości i wewnętrznej jedności oraz analizy pochodzenia rzeźby terenu i budowy geologicznej w skali regionalnej. Proponowany podział podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska wydaje się jednak bardziej zgodny ze stanem współczesnej wiedzy geograficzno-geologicznej, a także z wynikami prowadzonych w tym obszarze różnorodnych badań fizycznogeograficznych.

EN

In recent years, research on updating the regional division of Poland made by J. Kondracki has been undertaken. The nationwide and intercollegiate team of geographers working at the verification of the current physicogeographical regionalization was created. Independently, work on updating the divisions of individual macroregions in many scientific centers are underway. This article is one of such attempts undertaken at the level of the sub-province of the Silesia-Kraków Upland. The proposed refinement does not change the regional range criteria considered as universal according to the principle of territorial integrity and internal unity as well as the analysis of the origin of the relief and geological structure on a regional scale. However, the proposed division of the sub-province of the Silesia-Krakow Upland seems to comply with the state of modern geographic-geological knowledge and the results of various physico-geographical studies in this area.

Słowa kluczowe

PL

regionalizacja; podprowincja; Wyżyna Śląsko-Krakowska; weryfikacja; krajobraz

EN

regionalization; sub-province; Śląsko-Krakowska Upland; verification; landscape

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 37
• Strony: 141--164
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., ryc., tab.

Twórcy

autor

Nita J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

autor

Myga-Piątek U.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Badora K., 2016: Wyspa w krajobrazie jako problem regionalizacji fizycznogeograficznej na przykładzie Garbu Opola. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 33: 67-78.
• Badora K., 2017: Mikroregiony fizycznogeograficzne Opolszczyzny. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 37: 9-28.
• Balon J., 2012: Wybrane problemy regionalizacji fizycznogeograficznej Centralnych Karpat Zachodnich, Prace Geogr., z. 128: 29-44.
• Balon J., Jodłowski M., 2005: Regionalizacja fizycznogeograficzna pogranicza polsko-słowackiego, Problemy Ekologii Krajobrazu, XII: 69-76.
• Balon J., Jodłowski M., 2014: Regionalizacja fizycznogeograficzna Karpat Zachodnich – studium metodologiczne [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu (red.): W. Ziaja, M. Jodłowski, IGiGP UJ, Kraków.
• Biernat S., Haisig J., Lewandowski J., Wilamowski S., 1978: Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, arkusz Częstochowa (57) z objaśnieniami. PIG, Warszawa.
• Bukowy S., 1972: Monoklina Śląsko-Krakowska i Zapadlisko górnośląskie [w:] Budowa geologiczna Polski, T IV, Tektonika, część. I Niż Polski
• Czeppe Z., 1972: Regiony fizycznogeograficzne Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej [w:] Wartości środowiska przyrodniczego Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i zagadnienia jego ochrony. Stud. Ośr. Dok. Fizj. t. 1, PAN, Wrocław–Warszawa-Kraków.
• Degórski M., 2005: Gleba jako indykator zmian w środowisku przyrodniczym, Przegląd Geograficzny, 77, 1: 37-55.
• Degórski M., 2017: Degórski M., 2017, właściwości pokrywy glebowej jako narzędzie regionalizacji. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 37: 83-91.
• Dulias R., 2013: Denudacja antropogeniczna na obszarach górniczych: na przykładzie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Uniwersytet Śląski.
• Dulias R., Hibszer A., 2004: Województwo śląskie – przyroda, gospodarka, dziedzictwo kulturowe, Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice.
• Gilewska S. 1986: Podział Polski na jednostki geomorfologiczne. Przegląd Geograficzny, 58 (1-2): 16-40.
• Gilewska S., 1972: Wyżyny Śląsko-Małopolskie [w:] Geomorfologia Polski, t. 1. Góry i wyżyny (red.): M. Klimaszewski PWN, Warszawa.
• Golonka J., Borysławski A., Paul Z., Ryłko W., 1978: Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, arkusz Bielsko Biała (71) z objaśnieniami. PIG, Warszawa.
• Haisig J., Wilamowski S., 1976: Mapa geologiczna Polski w skali 1 : 200 000 A, ark. Kluczbork (56) z objaśnieniami. Wyd. IG, Warszawa.
• Karaś-Brzozowska C., 1960: Charakterystyka geomorfologiczna Górnośląskiego.
• Kaziuk H., Lewandowski J., 1978: Mapa geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, ark. Kraków (65) (A). z objaśnieniami. Wyd. IG, Warszawa.
• Klimek K., 1966: Deglacjacja północnej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN 53, 9.
• Kondracki J., Richling A., 1994: Regiony fizycznogeograficzne (skala 1:1500 000), mapa 53.3 [w:] Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, IGiPZ PAN, PPWK, Warszawa.
• Kondracki J., 1965: W sprawie fizycznogeograficznego podziału Europy w klasyfikacji dziesiętnej, „Przegląd Geograficzny” tom XXXVII, z. 3, 1965: 539-547.
• Kondracki J., 1995: Fizycznogeograficzna regionalizacja Europy Wschodniej w układzie dziesiętnym, „Przegląd Geograficzny”, tom LXVII, z. 3-4, 1995: 349-354.
• Kondracki J., 1998: Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kondracki J., 1969: Podstawy regionalizacji fizycznogeograficznej, PWN, Warszawa.
• Kot R., 2008: Problem delimitacji mikroregionów fizycznogeograficznych w krajobrazach dolin i nizin [w:] Klasyfikacja krajobrazu. Teoria i praktyka (red.): J. Lechnio, S. Kulczyk, E. Malinowska, I. Szumacher, Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 20: 197-207.
• Kot R., 2009: Próba ujednolicenia rangi jednostek rzeźby terenu dla delimitacji geokompleksów wybranych krajobrazów nizinnych [in:] Ekologia krajobrazuproblemy badawcze i utylitarne (red.): J. Balon, M. Jodłowski, Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 23: 167-179.
• Kot R., 2011: Propozycja weryfikacji regionalizacji fizycznogeograficznej Polski na przykładzie wybranych regionów Niżu Polskiego [w:] Perspektywy rozwoju geoparków w świetle badań krajobrazowych i regionalnych teoria i praktyka. M. Strzyż, A. Świercz (red.), Problemy Ekologii Krajobrazu, vol. 29: 29-39.
• Kotlicka G.N., Kotlicki S., 1977: Mapa geologiczna Polski w skali 1 : 200 000 A, ark. Gliwice (64). z objaśnieniami. Wyd. IG, Warszawa.
• Matyszkiewicz J., 1997: Microfacies, sedimentation and some aspects of diagenesis of Upper Jurassic sedi-ments from the elevated part ofthe Northern peri-Tethyan Shelf: a comparative study on the Lochen area (Schwäbische Alb) and the Cracow area (Cracow-Wieluń Upland, Poland). Berliner Geowissenschaft-liche Abhandlungen, E21: 111 p.
• Matyszkiewicz, J., Kochman, A., Duś, A., 2012: Influence of local sedimentary conditions on development of microbialites in the Oxfordian carbonate buildups from the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland (South Poland). Sedimentary Geology, 263/264: 109-132.
• Matyszkiewicz, J., Krajewski M., Żaba J., 2006: Structural control on the distribution of Upper Jurassic carbonate buildups in the Kraków–Wieluń Upland (south Poland). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie Monatshefte, 3: 182-192.
• Myga-Piątek U., Nita J., Sobala M., Pukowiec K., Żemła-Siesicka A., Dzikowska P., 2015: Sporządzenie audytu krajobrazowego – testowanie metodyki identyfikacji i oceny krajobrazu. Projekt na zamówienie ministerstwa środowiska – Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
• Myga-Piątek, U., Nita J., 2013: Opracowanie krajobrazowe województwa śląskiego dla potrzeb opracowania ekofizjograficznego do zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego (w tym Atlas 40 map tematycznych woj. śląskiego), Urząd Woj. Śląskiego, Katowice, s. 200.
• Nita J Nita J, 2014: Wyrobiska w krajobrazie Garbu Woźnickiego. Prace Krajobrazu Kulturowego, Nr 26: 79-92.
• Nita J. 2008: Zarys fizjografii (Roz. 1), Budowa Geologiczna Będzina (Roz. 2), Górnictwo – Będzińskie kopalnie (Roz. 3), Rzeźba terenu (Roz. 4), Fenomen miejsca. Uwarunkowania przyrodnicze procesu zasiedlenia przestrzeni Będzina (Roz. 15), w monografii pt. Będzin 1358-2008, t. I. – Środowisko przyrodniczo – geograficzne, praca zbiorowa pod red. Z. Pulinowej, Roz. 1: 23-27, Roz. 2: 27-51, Roz. 3: 51- 63, Roz. 4: 63-73, Roz. 1: 317-355, wydawca Muzeum Zagłębia w Będzinie.
• Nita J. 2010: Jednostki fizycznogeograficzne na tle Numerycznego Modelu Terenu i ortofotomapy na przykładzie Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Physicogeographical units against the Digital Terrain Model and the orthophotomap as exemplified by Silesia and Krakow Highland. Landform Analysis, Vol. 13: 77-82.
• Nita J., 2013: Zmiany w krajobrazie powstałe w wyniku działalności górnictwa surowców skalnych na obszarze Wyżyn Środkowopolskich. Uniwersytet Śląski, Katowice, s. 185.
• Nita J., Myga-Piątek U., Pukowiec-Kurda K., 2016: Propozycja mikroregionalizacji województwa śląskiego – weryfikacja metody na wybranych mezoregionach. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, Nr 31: 43-56.
• Polichtówna J., 1962: Ostańce Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, ich geneza i znaczenie w krajobrazie, Ochr. Przyr., R. 28.
• Ryłko W., Paul Z., 1992: Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, arkusz Cieszyn (70) z objaśnieniami. PIG, Warszawa.
• Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., BrzezińskaWójcik T., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Superson J., Terpiłowski S., Turczyński M., Ziaja W., 2018: Mezoregiony fizycznogeograficzne Polski – weryfikacja i uszczegółowienie granic na podstawie współczesnych danych przestrzennych. Geographia Polonica (w druku).
• Solon J., Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Kistowski M., 2015: Identyfikacja i ocena krajobrazów Polski – etapy i metody postępowania w toku audytu krajobrazowego w województwach. Problemy Ekologii Krajobrazu. vol. XL: 55-76.
• Szaflarski J., 1955: Zarys rozwoju ukształtowania Wyżyny Śląskiej [w:] Górny Śląsk. Prace i materiały graficzne (red.): A. Wrzosek, wyd. Literackie, Kraków.
• Znosko J., 1983: Tektonika środkowo-południowej Polski pozakarpackiej. Kwart. Geol. T.27, Nr 3 Wydaw. Geol.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).