Biotyt z tonsteinu z pokładu 713 niecki jejkowickiej Górnośląskiego Zagłębia Węglowego (Polska)

• Autorzy: Adamczyk Z.

Warianty tytułu

EN

Chemical composition and genesis of tonstein biotite from in Upper Silesian Coal Basin (Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy podjęto próbę wyjaśnienia pochodzenia materiału piroklastycznego, macierzystego dla tonsteinów oraz kierunków jego przeobrażeń na podstawie szczegółowych badań chemicznych biotytu, obecnego w tych skałach. Badania ujawniły, że biotyt pochodzący z tonsteinu z pokładu węgla 713 niecki jejkowickiej (Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Polska) ulega kaolinityzacji i karbonatyzacji. Skład chemiczny biotytu jest zróżnicowany; co szczególnie jest widoczne w udziale CaO i Na2O. Może to wskazywać na dwie generacje tego minerału. Badane blaszki biotytu należą do Fe-flogopitów i Mg-biotytów i pochodzą ze skał magmowych, peraluminowych lub Ca-alkalicznych. Biotytowi z tonsteinu z pokładu węgla 713 niecki jejkowickiej towarzyszyły prawdopodobnie amfibole. Pod względem przeobrażenia badane blaszki biotytu zajmują pośrednie stanowisko pomiędzy biotytem pierwotnym a wtórnym.

EN

The paper makes an attempt to explain the origin of pyroclastic material, which is the base for tonstein material and directions of its alterations on the grounds of detailed chemical studies of biotite, present in the rocks. The studies revealed that biotite from tonstein from 713 coal seam of Jejkowice Tectonic Trough, Upper Silesian Coal Basin (Poland) undergo kaolinization and carbonatization. Chemical constitution of biotite is diversified, which is especially seen in CaO i Na 2 O configuration, and may indicate two generations of the mineral. Examined biotite plates belong to Fe-phlogopites and Mg- biotites and comes from magmatic rocks, peraluminous or Ca- alkaline. Biotite from tonstein from stratum 713 of Jejkowice Tectonic Trough was probably accompanying by amphiboles. In respect of alteration examined biotite plates occupy intermediate position between primary and secondary biotite.

Słowa kluczowe

PL

biotyt; tonstein; niecka jejkowicka; GZW; skały magmowe

EN

biotite; tonstein; Jejkowice tectonic troug; GZW; igneous rocks

• Wydawca: STE GROUP
• Czasopismo: Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji
• Rocznik: 2016
• Tom: z. 5 (17)
• Strony: 9--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 43 poz.

Twórcy

autor

Adamczyk Z.

• Politechnika Śląska, Wydział Górnictwa i Geologii, Instytut Geologii Stosowanej, ul. Akademicka 2, 44-100 Gliwice

Bibliografia

• [1] Z. Adamczyk. „Tonsztajn z pokładu węgla 610 z niecki jejkowickiej” . Sbornik Referatu I Cesko-Polske Konference o Sedimentologii Karbonu Hornoslezske Panve, Ostrava, 1993, pp. 41-52.
• [2] Z. Adamczyk. „Minerały ciężkie w tonsteinie z pokładów węgla 713 i 712/1-2 w niecce jejkowickiej”. Praca BK 281/RG-7/95 Arch. Kat. Geol. Stosow., Gliwice 1995.
• [3] Z. Adamczyk. „The importance of tonstein from the Coal Seam 610 as the correlation horizon in the southwestern part of thw Upper Silesian Coal Basin”. Geol. Quart.,Vol. 42, 3, 1997, pp. 309-314.
• [4] Z. Adamczyk. „Petrographical study of barren rock inserts within coal seams of the Upper Marginal Beds in the Jejkowice Tectonic Trough area”. Prace Geol. PAN Oddział w Krakowie Nr 144, 1998.
• [5] R.E. Beane. „Biotite stability in the porphyry copper environment”. Economic Geology, Vol, 69, 1974, pp. 241-256.
• [6] M. Budkiewicz, W. Heflik. „Les intercalations de schistes argileux dans les gites de charbon de la mine „marcel” pres de Rybnik”. Zesz. Nauk. AGH, 269, 13, s. Geologia, Kraków 1970, pp. 115-123.
• [7] G. Bieg, K. Burger. „Preliminary study of tonsteins of the Pastora Formation (stephanian B) of the Cinera-Matallana Coalfield, northwestern Spain”. International Journal of Coal Geology, 21, 1992. pp. 139-160.
• [8] B. F. Bohor, D. M. Triplehorn. „Tonsteins: Altered Volcanic-Ash Layers in Coal-Bearing Sequences”. Colorado, Geological Society of America, Special Paper 285, 1993.
• [9] A. Bolewski, A. Manecki. Mineralogia szczegółowa. Wyd. PAE Warszawa, 1993.
• [10] K. Burger, M. Wolf. „Remains of volcanic glass splinters in the tonsteins of the Upper Carboniferous in the Saar-Lorraine Basin”. XIe Congres International de Stratigraphie st de Geologie du Carbonifere Bejing 1987, Compte Rendu 5, 1989, pp. 217-230.
• [11] L. Chodyniecka, J. Łabuś. „Łupki ogniotrwałe z kopalni Czeczott (Górnośląskie Zagłębie Węglowe”. Materiały VII Sympozjum Geologia Formacji Węglonośnych Polski, Kraków 1984, pp. 38-40.
• [12] C.A.R. de Albuquerque. „Geochemistry of biotites from granitic rocks, northern Portugal”. Geochimica et Cosmochimica Acta, Vol. 37, 1973, pp. 1779-1802.
• [13] W. A. Deer, R.A. Howie, J. Zusseman. Rock forming minerals Longmans Green and Co Ltd London, vol. 3 Sheet Silicates, 1962.
• [14] M. Dopita, J. Kralik. Coal tonsteins in Ostrava - Karvina Coal Basin, Ostrava 1977.
• [15] M. Dopita, P. Martinec. „Litostratygraficka korelace karvinskeho souvrstvi (namur B, C, westfal A, B) a navrh zakladni korelace vrstevnich jednotek v ceske a polske hornosleske panve”. Materiały XVII Sympozjum Geol. Form. Węgl. Polski, Kraków 1994, pp. 34-38.
• [16] M.D. Foster. „Interpretation of the composition of trioctahedral micas”. U.S.Geol.Surv. Prof.Pap 354B, 1960, pp. 1-49.
• [17] W. Gabzdyl. „Dalsze stwierdzenie tonsztajnu w pokładzie 610 GZW”. Przeg. Geol., 1, 1984, pp. 19-23.
• [18] W. Gabzdyl. „Charakterystyka petrograficzna tonsteinów GZW”. Zesz. Nauk. Pol.Śl., 187, Gliwice 1990, pp. 7-24.
• [19] W. Gabzdyl, S. Duźniak. „Rola tonsteinu z pokładu 610 w identyfikacji pokładów węgla warstw porębskich w obszarze granicznym kopalń Knurów i Sośnica”. Przeg. Geol., 7-8, 1986, pp. 210-214.
• [20] J. Horak, V. Spachman. „Dosavadni poznatky o tufogennich horizontach porubskych vrstev v karvinske dilici panvi OKR. Tonsteiny a tufogenni horniny uhelnych panvi”, I Sbornik praci, Ostrava 1989, pp. 156-164.
• [21] J. Horak, L. Sykora. „Tonstein sloje 479 v porubskych vrstvach a jeho vztach k sedimentologii mezocyklu faunistickych horizontu Otakara”. Sbornik Referatu I Cesko-Polske Konference o Sedimentologii Karbonu Hornoslezske Panve, Ostrava 1993, pp. 179-185.
• [22] J. Kralik. „Korelace mezi ceskoslovenskou a polskou casti hornosleske panve pomoci tufitickych poplastkou uhelnych sloji v hrusovskych a jakloveckych vrstvach”. Sb.ved.praci VSB v Ostrave, rada hornicko-geologicka, X, 1-2, 1964, pp. 87-103.
• [23] J. Kralik. „Biotite in clayeyed tuffs (tonsteins) from the Jaklovec coal seams of the Ostrava-Karvina coal basin and the products of its diagenetic transformation”. Sb. Ved. Praci VSB v Ostrave, Vol. XVII, 2, 1971, pp. 31-47.
• [24] J. Kuhl. „Kaolinitic Coaly Claystone (Tonstein – Fire-proof Shale) in Seam 209 of the Ziemowist Coal Mine – Upper Silesian Coal Basin”. Biulletin De L’Academie Polonaise Des Sciences, Serie des Sciences de la Terre, Vol. XXIII, 1, 1975, pp. 29-35.
• [25] I. Lipiarski. „Korelacja tufogenicznych poziomów warstw porębskich czeskiej i polskiej części GZW”. Materiały XVII Sympozjum Geol. Form. Węgl. Polski, Kraków 1994, pp. 74-81.
• [26] W. Łapot. „Petrographic diversity of tonsteins from the Upper Silesian Coal Basin (GZW)”. Prace Nauk. U.Śl. w Katowicach, 1326, 1992.
• [27] W. Łapot. „New tonstein horizon in the Poręba Beds (Namurian A) from the Upper Silesian Coal Basin. Kwartal.Geol., 1, Warszawa. 1993, pp. 59-65.
• [28] W. Łapot. „Miejsce skał tufogenicznych w systematyce skał”. Materiały XVII Sympozjum Geologia Formacji Węglonośnych Polski, Kraków 1994, pp. 86-88
• [29] W. Łapot. „Textures and chemistry of tonsteins from the Upper Silesian Coal Basin (GZW), Poland”. N. Jb. Geol. Palaont. Mh., 1, Stuttgart, 1994, pp. 41-53.
• [30] W. Łapot. „Tuf ryolitowy z pogranicza warstw załęskich i orzeskich (charakterystyka petrograficzna)”. Materiały XVII Sympozjum Geologia Formacji Węglonośnych Polski, Kraków 1995, pp. 34-37.
• [31] H. Nachit, N. Razafimahefa, J.M. Stussi, J.P. Carron. „Composition chimique des biotites et typologie magmatique des granitoides”. Comtes Rendus Hebdomadaires de l ́ Académie des Sciences, 301, 11, 1985, pp. 813-818.
• [32] A.M.R. Neiva. „Geochemistry of granites and their minerals from Gerez Mountain, Northern Portugal”. Chemie der Erde (Geochemistry), 53, 227, 1993, pp. 227-258.
• [33] S.R. Nockolds. „The relation between chemical composition and paragenesis in the biotite micas of igneous rocks”. American Journal of Science, 245, 1947, pp. 401-420.
• [34] G.Piątek. „The influence of facial conditions on tonstein structure from seam 713 of „Anna” Mine”. Zesz. Nauk. Pol. Śl., 78, Gliwice 1977, pp. 191-201.
• [35] M. Rieder, G. Cavazzini, Y.D. Yakonov, V.A. Frank-Kanetskii, G. Gottardi, S. Guggenheim, P.V. Koval, G. Müller, A.M.R. Neiva, E.W. Radoslovich, J.L. Robert, F.P. Sassi, H. Takeda, Z. Weiss, D.R. Wones. „Nomenclature of the micas”. Canadian Mineralogist, 36, 3, 1998, pp. 905-912.
• [36] J. Ryszka, W. Gabzdyl. „Tonsteins and other tufogenic rocks as time indicators, their significance for the recognition and mining of coal beds in the Upper Silesian Coal Basin”. Zesz. Nauk. Pol. Śl., 149, Gliwice 1986, pp. 519-533.
• [37] A. Schüller, K. Höehne. Petrographie, „Chemismus and Facies der Tonsteine des Saargebietes“. Teil I. In: Guthorl P., Hoene K., Schuller A.: Monographie der Saartonsteine. Geologie, 5, 1956, pp. 695-755.
• [38]G. Tischendorf, B. Gottesman, H.J. Forster, R.B. Trumbull. „On Li-bearing micas:estimating Li from elektron mocroprobe analyses and improved diagram for graphical representation“. Min. Mag., 61, 1997, pp. 557-572.
• [39] Z. Weiss, M. Chmielova, A. Baronnet. Komplexni mineralogicka analyza tonsteinu z vybranych uhelnych sloji ostravsko-karvinskeho reviru. Tonsteiny a Tufogenni Horniny Uhelnych Panvi, Sb. Praci I, Ostrava 1989.
• [40] F. Yavuz. „Evaluating micas in petrologic and metallogenic aspect: I-definitions and structure of the computer program MICA+”. Computers and Geosciences, 29, 10, 2003a, pp. 1203-1213.
• [41] F. Yavuz. „Evaluating micas in petrologic and metallogenic aspect: Part II-Applications using the computer program Mica+”. Computers and Geosciences, 29, 10, 2003b, pp. 1215-1228.
• [42] F.Yavuz, A.H. Gultekin, Y. Orgun, N. Celik, M.C. Karakaya, A. Sasmaz. „Mineral chemistry of barium- and titanium-bearing biotites in calc-alcaline colcanic rocks from the Mezitler area (Baltkesir-Dursunbey), western Turkey”. Geoch. J., 36, 563-580, 2002, pp. 563-580.
• [43] Z. Yiping, K. Burger, T. Dazhong. „A study on tonsteins in Late Permian coalfields of southwestern China”. XIe Congres International de Stratigraphie st de Geologie du Carbonifere Bejing 1987, Compte Rendu, 5, 1989, pp. 299-313.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).