Piece hypokaustyczne w klasztorach Małopolski. Wybrane przykłady pieców i systemów grzewczych, odkrytych podczas badań

• Autorzy: Bojęś-Białasik Anna

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK59MONASTERIES

Warianty tytułu

EN

Piece hypokaustyczne w klasztorach Małopolski. Wybrane przykłady pieców i systemów grzewczych, odkrytych podczas badań

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Piece hypokaustyczne jako elementy dawnych systemów ogrzewania pomieszczeń za pomocą gorącego powietrza zostały odkryte podczas badań architektonicznych w wielu obiektach, w tym w klasztorach różnych zgromadzeń. Przedstawione w publikacji przykłady dwóch takich pieców i jednego systemu pochodzą z różnych miejsc: opactwa cystersów w Mogile, klasztoru norbertanek w Imbramowicach oraz klasztoru karmelitanek bosych w Krakowie. Zabytki pochodzące z różnych okresów – od średniowiecza, przez wczesną nowożytność do współczesności – ukazują ciągłość i trwałość idei ogrzewania pomieszczeń za pomocą gorącego powietrza emitowanego przez podpodłogowy piec. Zasada działania pieców hypokaustycznych narodziła się w starożytności i przez kolejne stulecia była udoskonalana i racjonalizowana. Efektem końcowym tej ewolucji był późnośredniowieczny dwukomorowy piec, który upowszechnił się jako najistotniejszym element systemów grzewczych we wszystkich rodzajach budownictwa, w tym również w klasztorach. Dawne piece stanowiące zabytki kultury i techniki podlegają ochronie konserwatorskiej na równi z architekturą i wystrojem artystycznym obiektów, dając świadectwo poziomu rozwoju cywilizacyjnego i kultury materialnej.

EN

Hypocaust furnaces as elements of former hot-air heating systems have been discovered in the course of architectonic research in numerous buildings, including monasteries of various religious orders. The examples of two such furnaces and one heating system, presented in this publication, come from different places: the Cistercian abbey in Mogiła, the Norbertine convent in Imbramowice and the convent of Discalced Carmelites in Krakow. The monuments dating back to various periods, from the medieval through the early modernity to the present, display the continuity and permanence of the concept of heating rooms using hot air emitted by an underfloor furnace. The operating principle of hypocaust furnaces was invented in the antiquity, and then developed and perfected during the next centuries. The final result of this evolution was the late-medieval two-chamber furnace that was commonly used as the vital element of heating systems in all kinds of buildings, including monasteries. The former furnaces, which are monuments of culture and technology, are under conservation protection, just like architecture and artistic decor of buildings, bearing testimony to the development of our civilization and material culture.

Słowa kluczowe

PL

piec hypokaustyczny; klasztor; ogrzewanie powietrzne; badania architektoniczne

EN

hypocaust furnace; monastery; air heating; architectonic research

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 59
• Strony: 73--82
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Bojęś-Białasik Anna

• Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Bibliografia

• 1. A. Bojęś-Białasik. Piece i latryny. Z badań nad urządzeniami ogniowymi i sanitarnymi w klasztorach Małopolski, wyd. Kraków 2018.
• 2. A. Bojęś-Białasik, D. Niemiec, Strefa domu opackiego w klasztorze Cystersów w Mogile w świetle badań archeologiczno-architektonicznych w latach 2013–2014,[w:] Dzieje i kultura Cystersów w Polsce 1, pod red. M. Starzyńskiego i D. Tabora CR, Cistercium Mater Nostra. Studia et documenta 3, Kraków 2016, s. 44.
• 3. E. Kwaśniewska, Ogrzewanie hypokaustyczne na zamku w Dobczycach, Materiały Archeologiczne, XXXII, 2001, s. 103–126,
• 4. A. Bojęś-Białasik, Piece w klasztorze dominikanów w Krakowie. Badania w latach 2009–2010 [w:] Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. A. Markiewicz, M. Szyma, M. Walczak, Kraków 2013, s. 335–347.
• 5. A.F. Studziński mgr płk. hm. OP. „Tajemnice klasztoru Dominikanów w Krakowie” – praca przepisana w postaci maszynopisu w 2004 r. przez kościelnego kościoła św. Idziego, pana Laurentego Kupca, archiwum dominikanów krakowskich, o. Adam Studziński, akta osobiste (w opracowaniu), s. 34.
• 6. U. Bęczkowska, Architektura klasztoru ss. Karmelitanek bosych przy ul.Łobzowskiej w Krakowie, [w:] Modus. Prace z historii sztuki, V/2004,
• 7. B. Wilk, Krakowska rodzina Nitschów,[w:] Rocznik Krakowski, t. LXXXI/2015, s. 155–174.
• 8. A. Bojęś-Białasik, Dawna młynówka w opactwie cystersów w Mogile. Badania – projekt – restytucja, Wiadomości Konserwatorskie, nr 52/2017, s. 36–48.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).