Elektrycy krakowscy i krakowskie elektrownie do roku 1939

• Autorzy: Porada Z. , Strzałka J.

Warianty tytułu

EN

Cracow electricians and Cracow power plant to the year 1939

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono ważniejsze wydarzenia z historii elektryki krakowskiej i rolę jaką w nich odegrali krakowscy elektrycy. W 1880 r. w na Rynku w Krakowie pierwszy raz zastosowano "maszynę dynamo-elektryczną", wytwarzającą prąd elektryczny, do zasilania lamp łukowych. Istniejący od roku 1893 Teatr Miejski w Krakowie, był zasilany przez teatralną elektrownię, która spełniała swoją rolę do roku 1905. W tymże roku teatr został podłączony do nowopowstałej Elektrowni Miejskiej. Wcześniej jednak obecna dzielnica Krakowa - Podgórze miała już swoją elektrownię działającą od roku 1900, a również krakowskie tramwaje posiadały własną elektrownię od roku 1901, Pod koniec XIX w własne małe elektrownie posiadały też niektóre instytucje i firmy krakowskie. Około 1904 roku krakowscy elektrycy związani z krakowskimi elektrowniami, włączyli się w działalność Krakowskiego Towarzystwa Technicznego, a w 1914 r. formalnie założyli Sekcję Elektrotechniczną. Sekcja ta istniała do 1920 roku, kiedy to utworzono Koło Krakowskie Stowarzyszenia Elektryków Polskich, a na pierwszego prezesa Koła (przemianowanego w 1928 roku na Oddział), został wybrany kol. Stanisław Bieliński. Do roku 1939 kolejnymi prezesami byli: Maryan Porębski, Henryk Dubeltowicz, Leonard Zgliński, Tadeusz Moskalewski, Jan Szmidt.

EN

The paper presents the most important events in the history of Cracow electrification and the role played by Cracow electricians. In 1880 on the Market Square in Cracow the "dynamo-electric machine" was used for the first time, generating electric current, to supply arc lamps. The Municipal Theater in Krakow, which was established in 1893, was supply of power by a theatrical power plant, which served its purpose until 1905. That year, the theater was connected to the newly established Municipal Power Plant. Earlier, however, the present district of Krakow - Podgórze already had its own power station operating since 1900, and also Krakow trams had their own power station since 1901. At the end of the 19th, their own small power plants also had some Cracow institutions and companies. Around 1904 Cracovian electricians connected with Cracow power plants joined the Cracow Technical Society and in 1914 formally established the Electrotechnical Section. This section existed until 1920 when the Cracow Circle of Polish Electrical Engineers Association was established, and the first president of the Circle (renamed in 1928 to the Branch) was elected Col. Stanislaw Bieliński. By 1939, the next presidents were: Maryan Porębski, Henryk Dubeltowicz, Leonard Zglinski, Tadeusz Moskalewski, Jan Szmidt.

Słowa kluczowe

PL

elektrownie krakowskie; krakowscy elektrycy; prezesi Krakowskiego Oddziału SEP

EN

Cracow power plant; Cracow electricians; presidents of Cracow Branch of Polish Electrical Engineers Association

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Górnośląski Instytut Technologiczny
• Czasopismo: Maszyny Elektryczne : zeszyty problemowe
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 4 (116)
• Strony: 219--226
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz.

Twórcy

autor

Porada Z.

• Politechnika Krakowska, 31-155 Kraków, ul. Warszawska

autor

Strzałka J.

• Oddział Krakowski SEP

Bibliografia

• [1]. Kołakowski T.; 100 lat zawodowej energetyki krakowskiej, Energetyka, marzec 2005, s. 141-151.
• [2] Widzicka M.; Inżynieria w dawnym Krakowie, Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, 2016.
• [3] Nowostawska-Gyalókay J.; Zespół gazowni miejskiej w Krakowie, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2013), http://dnidziedzictwa.pl/zespolgazowni-miejskiej-w-krakowie/ (dostęp w lipcu 2017).
• [4] Brzoskwinia W.; Krakowskie elektrownie /w:/ 100-lecie energetyki w Krakowie – katalog wystawy w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Kraków 2004.
• [5] Energetyka krakowska 1905-2005; pr. zb., red. Lach J.; Trans-Krak, Kraków 2005.
• [6] Siwek A.; Sto lat Elektrowni Miejskiej w Krakowie, Biuletyn Techniczny Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich 2004/25.
• [7] 60 lat Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich; pr. zb., Oddział Krakowski SEP; Kraków 1979.
• [8] Słownik biograficzny zasłużonych elektryków krakowskich; pr. zb. Część pierwsza. Oddział Krakowski Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Kraków 2009.
• [9] Szapiro B.; Wspomnienie pośmiertne; Przegląd Elektrotechniczny, 1922, zeszyt 2, s. 23.
• [10] Kubiatowski J.; http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/marian-andrzej-porebski (dostęp w lipcu 2017).

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).