Rola zagłębień bezodpływowych jako lokalnych zbiorników sedymentacyjnych w krajobrazie młodoglacjalnym Suwalskiego Parku Krajobrazowego

• Autorzy: Micun K.

Identyfikatory

DOI

10.12912/2081139X.82

Warianty tytułu

EN

The role of kettle holes as local sedimentary reservoirs of the early post-glacial landscape of Suwałki Landscape Park

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy podjęto próbę określenia wielkości sedymentacji w dnach zagłębień bezodpływowych Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz rozpoznania utworów je wypełniających. Na podstawie przeprowadzonych analiz utworów zbadano wielkość i rodzaj przekształceń zachodzących w zagłębieniach bezodpływowych w holocenie. Stwierdzono w nich obecność alochtonicznych osadów mineralnych, oraz autochtonicznych osadów jeziornych i biogenicznych. Pierwszą grupę stanowiły deluwia piaszczysto – gliniaste o maksymalnej miąższości do 1m. Do drugiej zaliczono mułki i iły jeziorne o miąższości kilkudziesięciu centymetrów oraz gytie i torfy o łącznej miąższości sięgającej 9 m. Sekwencja osadów w zagłębieniach Snołda, Łuśnin, Linówek wykazała wtórność depozycji deluwiów w stosunku do akumulacji biogenicznej, która miała miejsce przez cały holocen. Gromadzenie osadów stokowych nasilało się jedynie w okresach wzrostu działalności gospodarczej na tym terenie. Duże nachylenia stoków i znaczne głębokości zagłębień bezodpływowych sprzyjają rozwojowi procesów stokowych. Materiał zdeponowany w obniżeniach pozostaje w nich unieruchomiony. Ogranicza to przestrzennie zasięg denudacji i tym samym oddziałuje stabilizująco na morfologię krajobrazu młodoglacjalnego.

EN

The study is an attempt to determine the size of sedimentation at the bottoms of the small kettle holes of Suwałki Landscape Park as well as the deposits that fill them. The size and the type of the transformations occurring in the kettle holes during the Holocene were determined on the basis of conducted analyses. The presence of allochtonic mineral deposits and autochtonic lacustrine and biogenic deposits was affirmed. The first group consisted of loam colluvium with a maximum thickness of up to 1m. The other one contains lacustrine clays and silts with a maximum thickness of several tens of centimeters and gytjas and peats with a total thickness of up to 9 m. Sediments’ sequence in Snołda, Łuśnin and Linówek depressions indicated a secondary nature of the colluvium deposition in relations to the biogenic acumulation that took place throughout the Holocene. Hillslope sediments accumulation intensified only in times of economic activity growth in the area. Steep gradients of slopes and considerable depth of kettle holes favor the development of hillslope processes. The material accumulated in the depressions remains immobilised. This limits the spatial extent of the denudation and thus stabilises the morphology of early post-glacial landscape.

Słowa kluczowe

PL

zagłębienia bezodpływowe; krajobraz młodoglacjalny; deluwia

EN

kettle hole; early post-glacial landscape; colluvium

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2014
• Tom: Nr 40
• Strony: 196--207
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys.

Twórcy

autor

Micun K.

• Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Białostocka, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

Bibliografia

• 1. Ber A., 1972. Mapa Geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Jeleniewo wraz z objaśnieniami. Wyd. Geologiczne. Warszawa.
• 2. Ber A., 1981: Pojezierze Suwalsko-Augustowskie. Przewodnik geologiczny. Wyd. Geologiczne. Warszawa, 192.
• 3. Ber A., 2000. Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich. Prace Państw. Inst. Geolog., T. CLXX. Warszawa, 170.
• 4. Ber A., 2006. Pleistocene interglacials and glaciations of northeastern Poland compared to neighbouring areas. Quat. Int. 149, 12–23.
• 5. Błaszkiewicz M., 2005. Późnoglacjalna i wczesnoholoceńska ewolucja obniżeń jeziornych na Pojezierzu Kociewskim (Wschodnia część Pomorza). Prace Geograficzne IGiPZ PAN 201. Warszawa, 192.
• 6. Błaszkiewicz M., 2008. Wytapianie się pogrzebanych brył martwego lodu w późnym glacjale i wczesnym holocenie a zdarzenia ekstremalne. Landform Analysis 8, 9–12.
• 7. Brzozowski J., Siemaszko J., 2005. Najstarsze dzieje okolic Suwałk. [W:] J. Kopciała (red.) Suwałki miasto nad Czarną Hańczą. Wydawnictwo Hańcza. Suwałki, 67–87.
• 8. Drzymulska D., 2006. The Late Glacial and Holocene water bodies of Taboły and Kładkowe Bagno mires (Puszcza Knyszyńska Forest): Genesis and development. Limnol. Rev. 6, 73–78.
• 9. Galon R., Roszkówna L., 1967. Zasięg zlodowaceń skandynawskich i ich stadiów recesyjnych na obszarze Polski. [w:] Czwartorzęd Polski. PWN. Warszawa, 18–38.
• 10. Gałka M., Sznel M., 2013. Late glacial and Early Holocene development of lakes in northeastern Poland in view of plant macrofossil analyses. Quat. Int. 292, 124–135.
• 11. Gałka M., Tobolski K., Zawisza E., Goslar T., 2014. Postglacial history of vegetation, human activity and lake-level changes at Jezioro Linówek in northeast Poland, based on multi-proxy data. Vegetation History and Archaeobotany 23, 123–152.
• 12. Jarmużyńska T., Kaftan J., 1988. Stan i ocena stosunków wodnych Suwalszczyzny. Zesz. Nauk. Kom. Nauk PAN. Człowiek i Środowisko 12/1, 79–93.
• 13. Klatkowa H., 1997. Zagłębienia bezodpływowe w Polsce środkowej i przydatność analizy ich wypełnień do interpretacji paleogeograficznych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica 1, 23–45.
• 14. Klimaszewski M., 1981. Geomorfologia. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, 1064.
• 15. Kupryjanowicz M., 2008. Vegetation and climate of the Eemian and Early Vistulian lakeland in northern Podlasie. Acta Paleobotanica. 48(1), 3–130.
• 16. Lauterbach S., Brauer A., Andersen N., Danielopol D.L., Dulski P., Hüls M., Milecka K., Namiotko T., Plessen B., Von Grafenstein U., DecLakes participants, 2011. Multi-proxy evidence for early to mid-Holocene environmental and climatic changes in northeastern Poland. Boreas 40, 57–72.
• 17. Marks L., 1996. Rola martwego lodu w kształtowaniu mis jeziornych obecnych pojezierzy. Acta Geographica Lodziensia 71, 181–193.
• 18. Micun K., 1996. Naturalne i antropogeniczne zmiany rzeźby okolic Jeziora Szurpiły w neoholocenie. Zesz. Nauk. PBiałost. Inż. Środ 9, 159–183.
• 19. Micun K., 2009. Lacustrine deposits in northern part of the Knyszyńska Forest – the remains of water bodies. Journal of Water and Land Development. 13b, 137–147.
• 20. Ostrowska A., Gawliński S., Szczubiałka Z., 1991. Metody analizy i oceny właściwości gleb i roślin. Dział Wydawnictw IOŚ. Warszawa, 334.
• 21. Pietkiewicz S., 1928. Pojezierze Suwalszczyzny Zachodniej. (Zarys morfologii lodowcowej). Przegląd Geograficzny 8, 168–222.
• 22. Smolska E., 2002. The intensity of soil erosion in agricultural areas in North-Eastern Poland. Landform Analysis 3, 25–33.
• 23. Stasiak J., 1971. Holocen Polski Północno-Wschodniej. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego 47, 1–110.
• 24. Szafrański C., Fiedler M., Stasik R., 1997. Wpływ przebiegu warunków meteorologicznych na stopień zagrożenia erozją wodną gleb Pojezierza Gnieźnieńskiego. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCXCIV, 141–149.
• 25. Tobolski K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, 509.
• 26. Zawisza E., Szeroczyńska K., 2007. The development history of Wigry Lake as shown by subfossil Cladocera. Geochronometria 27, 67–74.
• 27. Żurek S. 1992. Stratygrafia, rozwój i kierunki sukcesyjne torfowisk strefy wododziałowej w Puszczy Knyszyńskiej. Zesz. Nauk. Pol. Białost. Inż. Środ. 5, 253–319.